İKTİSAT TARİHİ - Deneme Sınavı - 4

Tarihçi Ekole göre bir ülkenin coğrafi koşulları, doğal kaynakları, nüfusunun kültür düzeyi ile ahlaki ve dini tutumları, politik rejimi, iktisadi kurumları gibi bireyin iktisadi davranışları üzerinde geniş ve derin etkilerde bulunan özellikleri tarih içinde zamanla sürekli değişir. Bu nedenle günümüzün iktisadi olgularını açıklayabilmek için tarihsel geçmişin doğru ve ayrıntılı bir analizine ihtiyaç vardır. Tarihçi Ekol, doğru bir iktisat bilimine ulaşmak için gözleme dayanan ve tümevarımı esas alan bir metot önermiş, araştırmalarını iktisadi hayata yöneltmiş ve her toplumun iktisadi yapısını ve tarihi gelişimini karşılaştırmalı olarak incelemeye önem vermiştir. Tarihçi Ekolün iktisat bilimine bu eleştirel yeni yaklaşımı, iktisat tarihinin bağımsız bir bilim alanı haline gelmesini sağlamıştır

Tarım toplumlarında M.Ö. 8 binyıllık sürede yavaş yavaş ortaya çıkan ekonomik
gelişmeler şöylece özetlenebilir:
• Nüfus arttı. Tarım Devrimi öncesinde nüfusun artış oranı sadece on binde 0.07-0.15 dolaylarındaydı. Tarım Devriminden sonra nüfusun artış hızı
binde 0.36’ya yükseldi. İnsanların yerleştikleri alanlar genişledi. Akdeniz’in
çevresindeki toprakların nüfusu oldukça yoğun hale geldi.
• Zaman içinde avcılık ve toplayıcılıktan çiftçiliğe doğru sürekli bir geçiş
oldu. Giderek tarım hakim ekonomik faaliyet haline gelirken, yerleşik hayat
da göçebeliğin yerini aldı.
• Teknolojik gelişme alanında büyük adımlar atıldı. Bu 8 binyıl içinde bronz
çağının yerini demir çağı aldı.
14 İktisat Tarihi
• Ticaret gelişti ve genişledi. Özellikle bölgeler arası ticaretin önemi arttı. Sonuçta pazar mekanizması doğdu ve ekonomik kaynakların dağılımında giderek artan ölçüde rol oynamaya başladı.
• Şehirler ilk kez gelişti, büyüklükleri artarken fonksiyonları karmaşık hale
geldi ve tüm Akdeniz dünyasına yayıldı.
• Çeşitli ekonomik organizasyon tipleri doğdu. Yeniden dağıtıcı olarak nitelenen müdahaleci ekonomi tipleri bir uçta yer alırken, fiyatların piyasa mekanizmasınca tayin edildiği ekonomik organizasyon tipleri diğer uçta yer aldı.
• Avcı ve toplayıcı topluluklarda tüm gelirler emek geliri niteliğinde olduğundan gelir dağılımı oldukça eşitlikçiydi. Tarım toplumlarında ise gelirlerin yarısı toprak kirası ve sermaye geliri şeklinde devredilerek biriktirilebilen servetlerden kaynaklandığı için gelir dağılımında eşitsizlik önemli ölçüde arttı.
• Avcı ve toplayıcı toplumlarda doğal kaynaklardan topluluğu oluşturan tüm
grupların üyeleri herhangi bir kısıtlama olmaksızın yararlanabilmekteydi.
İlk tarım toplumlarında ise doğal kaynaklardan yalnızca belirli bir gruba
mensup üyelerin kullanım haklarından yararlanabildiği komünal mülkiyet
tipi doğdu ve zamanla yerini yeniden dağıtıcı ekonomilerde devlet mülkiyetine, piyasa ekonomilerinde ise özel mülkiyete bıraktı. Mallar, topraklar ve
kölelik şeklinde de emek özel mülkiyet konusu oldu. Mülkiyet kurumunun
ortaya çıkışı doğal kaynakların korunmasını ve geliştirilmesini teşvik ederek ekonomik etkinlik ve üretkenlik artışını hızlandırdı. Bu açıklamalara bağlı olarak tarımsal devrimde kominal mülkiyet doğmuş ve devlet ve piyasa yapısı gelişmesinden sonra kominal mülkiyet yerini özel mülkiyete bırakmıştır. V numaralı açıklama hariç diğer seçeneklerde yer alan olaylardan her birisi tarım devriminin sonuçları arasında yer almaktadır.

Avrupa ile temas Amerika kıtasını tamamen değiştirdi. İspanyollar Batı yarım küresine daha önce bilinmeyen yeni ürünler getirdiler: Buğday ve diğer tahıllar, şeker kamışı, kahve ve çeşitli meyvelerle sebzeler bunlar arasındaydı. Atı, sığırı, koyunu, eşeği, keçiyi, domuzu ve pek çok kümes hayvanını Amerika’ya İspanyollar getirdi. Kıtanın üretim potansiyeli bu ekolojik ve teknolojik transferlerle önemli ölçüde arttı. Doğru cevap A'dır.

16. yüzyılda Doğu’dan baharat ve Batı’dan altın ve gümüş, Avrupa’ya yapılan ithalatın büyük bir bölümünü oluşturuyordu. 1594 gibi ileri bir tarihte bile Yeni Dünya’dan yapılan ithalatın %95’i altın ve gümüştü. Doğru cevap E'dir.

Soruda verilen maddelerdeki bilgilerin hepsi doğrudur. Buna göre doğru cevap E'dir.

I. ve III. maddede verilen Merkantilizm ve Colbertizm tanımları zıt şekilde yanlış olarak verilmiştir. II. maddede verilen bilgi ise doğrudur. Buna göre doğru cevap B'dir.

1500-1620 yılları arası iktisat tarihçileri tarafından  Fiyat İhtilali Çağı olarak adlandırıldı. Bu 120 yıllık sürede çeşitli Avrupa ülkelerinde fiyatlar genel seviyesi %300-400 dolaylarında artış gösterdi. Doğru cevap B'dir.

Avrupa’da en gelişmiş tarıma sahip bölge Aşağı Ülkeler, özellikle de Hollanda idi. On altıncı yüzyılda Hollanda modern tarıma geçen ilk bölge oldu. Bu gelişmenin temelinde ileri düzeyde ihtisaslaşma yatıyordu. Doğru cevap A'dır.

Ticaretin diğer bir alanı da köle ticaretiydi. Bu ticaret başlangıçta Portekizlilerin tekelindeydi. Ancak daha sonra Hollandalılar, Fransızlar ve İngilizlerin de girdiği bu ticaret, üçlü bir ticaret şeklinde yürüyordu. Avrupalılar Batı Afrika kıyılarında ateşli silahlar, madeni eşya ve renkli kumaşlar karşılığında aldıkları köleleri Amerika’ya götürerek oradan Avrupa’ya şeker, tütün ve diğer Amerikan ürünlerini getiriyorlardı. Doğru cevap B'dir.

III. maddedeki ifade yanlıştır çünkü verilen bilginin aksine Orta Çağda mahalli yönetimler, ekonominin kontrol ve düzenlenmesinde büyük güç sahibiydiler. Diğer maddelerde verilen bilgiler ise doğrudur. Buna göre doğru cevap C'dir.

1500 ile 1800 yılları arasında Batı Avrupa ülkelerinin ekonomik politikalarına yön veren iktisadi fikirler ve yapılan uygulamalar merkantilizm olarak adlandırılmıştır. Her ülkede farklı şekiller alsa da dönemin ekonomik politikaları bazı ortak özelliklere de sahipti. Merkantilizm görüşüne göre Merkantilizm bir ülkenin zenginliği sahip olunan kıymetli maden miktarı ile ölçülür. Ülkeye altın ve gümüş girişini artırmak için müdahaleci bir dış ticaret politikası ile mamul mal ihracını teşvik edip ithalatı sınırlamak gerekir. Doğru cevap D'dir.

İngiltere’de ekonomik politika kıta Avrupa’sından daha farklı bir gelişme çizgisi izledi. 16. ve 17. yüzyıllarda kıta Avrupası ülkelerinde kralların gücü artarken, İngiltere’de 1688 devrimiyle parlamento denetimine dayanan anayasal bir monarşi doğdu. 1688 yılı İngiltere’nin siyasal tarihinde olduğu kadar ekonomik tarihinde de bir dönüm noktası oldu. İngiltere’de ekonomik politikalar artık toplumu tesadüfi bir şekilde vergilendiren ve çeşitli gruplara imtiyazlar tanıyan mutlak bir monarşinin talepleri doğrultusunda değil de parlamentoda temsil edilen aristokratlar, toprak sahipleri, zengin tüccarlar ve saray mensupları gibi grupların bazen de birbiriyle çatışan menfaatlerine göre şekillendi. Doğru cevap E'dir.

Soruda verilen maddelerdeki bilgilerin hepsi doğrudur. Buna göre doğru cevap E'dir.

Endülüs'ün başkenti Kordoba'ydı. Diğer şıklarda verilen yerler Endülüs'ün başkenti değildir. Doğru cevap C şıkkıdır.

II. maddedeki " Endülüs'te kağıt, deri ve çelik sanayileri de pek gelişme imkanı bulama " bilgisi doğru değildir çünkü aksine Endülüs'te kağıt,deri ve çelik sanayileri önemli ölçüde gelişmişti. Diğer maddelerde verilen bilgiler ise doğrudur. Doğru cevap E'dir.

I. maddedeki bilgi yanlıştır çünkü uzak mesafeli ticaretin gelişebilmesi için gerekli altyapı Müslüman dünyasında her yönüyle sağlanmıştı. Diğer maddelerde verilen bilgiler ise doğrudur. Buna göre doğru cevap D'dir.

II. maddede verilen bilgi yanlıştır çünkü Avrupa Orta Çağı boyunca Müslümanlar bilim ve felsefede öncü konumundaydılar. Diğer şıklarda verilen bilgiler ise doğrudur. Doğru cevap A'dır.

Tarım sektörüyle ilgili önemli bir kurum taşra yönetiminin ve kırsal ekonominin temelini oluşturan tımar sistemiydi. Orta Çağ ekonomisi temelleri üzerinde kurulu bir toplumda büyük bir imparatorluk ordusunun ihtiyaçlarını karşılama gereğinin bir sonucu olarak ortaya çıkan bu sistem, imparatorluğun mahalli yönetim şeklinin, mali, sosyal ve zirai politikalarının şekillenmesinde büyük ölçüde etkili oldu. 

Mültezim, iltizam yoluyla vergi gelirlerini satın alan kişidir.

Merkez hazinesi kendisine ait gelirlerin tahsilini sağlamak amacıyla mukataa adı verilen mali birimler oluşturmuştu. Mukataaların gelirleri iltizam yöntemiyle toplanırdı. 

Osmanlı şehirlerinde esnaf loncaları ekonomik ve sosyal hayatın önemli bir unsuruydu. Lonca üyeleri, şehir nüfusunun önemli bir bölümünü oluşturuyordu. Her ayrı esnaf grubu farklı bir lonca oluştururdu. Loncaların başında ahlaki ve dini otoriteyi temsil eden bir şeyh bulunurdu. Ekonomik açıdan lonca düzeni arz ve talep yasalarının işlemesindeki problemleri çözmeyi amaçlıyordu.

Ekonomiyi düzenleyen bir başka önemli kurum da ihtisaptı. İhtisap düzenlemelerinin çoğu ticarette hileyi ve aşırı karı önlemeyi, piyasada adil fiyatların tespit olunmasını, malın ağırlığının ve kalitesinin kontrol edilmesini amaçlıyordu.

Doğru cevap A'dır.

Merkez hazinesi kendisine ait gelirlerin tahsilini sağlamak amacıyla mukataa adı verilen mali birimler oluşturmuştur. Mukataaların gelirleri iltizam yöntemiyle toplanırdı. 

Tarımsal üretimden alınan temel vergiye verilen ad öşürdür.

Kapıkulu ve yeniçeriler Osmanlı'daki belirli asker gruplarına verilen addır. Onların tanımda verildiği gibi görevleri yoktur.

İltizam olarak adlandırılan yöntemde gelirlerinin bir bölümünü mültezimlere kaptıran devlet, askerlerin ücretlerini ödemek için yeterli fonları toplayamadığından ötürü devletin zirai vergi gelirleri, ücretleri karşılığında doğrudan doğruya toplayacak sipahi olarak adlandırılan askerlere tahsis edilerek problem çözümleniyordu.

Doğru cevap C'dir.

Üç maddede verilen bilgilerin hepsi doğrudur. Buna göre doğru cevap E'dir.