İKTİSAT TARİHİ - Deneme Sınavı - 1

Osmanlı şehirlerinin gelişmesinde ve fizik planlarının oluşumunda külliye kurumu önemli rol oynamıştır. Külliyeler cami, medrese, hastane, kervansaray, han, çeşme, yol ve köprüler gibi kuramlarla birlikte, bunların bakımı için gelir sağlayan han, çarşı, kervansaray, hamam, değirmen, boyahane, mezbaha ve sabunhane gibi ticari ve sınai tesisleri de kapsıyordu.
Külliyeler genellikle vakıf olarak kuruluyordu. Vakıflar sistemi, İstanbul’da ve diğer şehirlerde kültürel ve ticari tesislerin kurulmasında önemli rol oynamıştır.

Amerika kıtasında tarım Eski Dünyadan bağımsız olarak keşfedilmişti. Ana ürün mısırdı. Domates, kabak, fasulye ve patates diğer önemli ürünlerdi. Kızılderililerin köpek dışında yararlandıkları tek ehli hayvan yük taşıma işlerinde kullanılan lama idi. Etinden, yününden ve derisinden yararlanılan lamalar sırtlarında insan taşımıyor, araba ya da saban çekmiyorlardı.

Kalkış (take-off), Amerikalı iktisatçı Rostow'un geliştirdiği bir kavramdır. “İktisadi gelişme aşamaları teorisi”ne göre 5 aşamadan üçüncüsüdür. Gelişmeye karşı direnç gösteren engeller yıkılmıştır. Gelişmenin güçleri bu aşamada topluma hakim olur. Gelişme geri döndürülemez bir noktaya gelmiştir.

Avrupa ile temas Amerika kıtasını tamamen değiştirdi. îspanyollar Batı yarım küresine daha önce bilinmeyen yeni ürünler getirdiler: Buğday ve diğer tahıllar, şeker kamışı, kahve ve çeşitli meyvelerle sebzeler bunlar arasındaydı. Atı, sığırı, koyunu, eşeği, keçiyi, domuzu ve pek çok kümes hayvanını Amerika’ya îspanyollar getirdi. Kıtanın üretim potansiyeli bu ekolojik ve teknolojik transferlerle önemli ölçüde arttı.
Avrupa medeniyetinin Amerika’ya tanıttığı diğer özellikler ateşli silahlar ve alkol ile çiçek, tifüs ve grip gibi salgın hastalıklardı.

Fiyat İhtilali: 1500-1620 yılları arasında Amerika'dan İspanya'ya akan kıymetli maden girişinin neden olduğu fiyat artışlarını tanımlamak için kullanılır.

Bir ekonomide paranın dolaşım hızı ile mal ve hizmet üretim hacminin sabit olduğu varsayımından hareketle para arzındaki artışların aynı oranda fiyat yükselişlerine yol açacağını ileri süren Amerikalı iktisatçı I. Fisher’in Paranın Miktar Teorisine dayanan bu görüş, önemli tenkitlere uğramıştır.

Merkantilizm: Bu görüşe göre bir ülkenin zenginliği sahip olunan kıymetli maden miktarı ile ölçülür. Ülkeye altın ve gümüş girişini artırmak için müdahaleci bir dış ticaret politikası ile mamul mal ihracını teşvik edip ithalatı sınırlamak gerekir.

Colbertizm: Devlet eliyle geliştirilen sanayi kuruluşlarına ve altyapıya önem veren, aşırı ekonomik milliyetçi bir merkantilist uygulamaya verilen addır.

İtalyan mal ve hizmetlerinin yerini başkalarının almasının temel nedeni, İngiliz, Hollandalı ve Fransız mal ve hizmetlerinin daha düşük fiyatlarla arz edilmesiydi.

İngiltere'nin ekonomik büyümesinin en önemli nedeni dış ticaretinde görülen büyük genişlemeydi

Batı Avrupa’ya kıymetli maden akışının ikinci önemli sonucu faiz hadlerinin düşmesiydi.

Kanuni dönemi imparatorluğun gücünün zirveye ulaştığı dönemdi. Ancak onun son yıllarında uluslararası şartlarda bazı olumsuz gelişmeler başlamıştı. Dönemin başlarında önemli bir ekonomik problem de hızlı fiyat artışıydı. Avrupa’daki fiyat devriminin bir yansıması olan ve 1580’lerde hız kazanan enflasyon ekonomiyi olumsuz şekilde etkiledi.