Değişen Çalışma Kültürü

Çalışmayı, oyun ya da sanat gibi başka hoşa giden uğraşlardan ayırt etmenin en iyi yolu, zorunluluk ilkesidir (Savoter, 2000, s.100).

Pre-modern toplumlarda günümüzdeki anlamıyla bir çalışma söz konusu değildir ve pre-modern insan Sombart’ın deyimiyle “doğal” bir insandır.

Burke, “Çalışmazlarsa, dünyanın sonu geleceği için, çalışması gerekenlere yoksul diye acımaya kalkarsak, insanların durumunu ciddiye almıyoruz demektir.” (Ak. Polanyi, 1986, s.131) şeklindeki ifadesiyle, “iş disiplin”indeki yetersizliğin tehlikelerine işaret etmiştir.

Püritanizmin öncesinde “boş zaman” (leisure) olumlu karşılanmış, buna karşılık “çalışmak” olumsuz değerlendirilmiş ya da modern çağdaki anlamıyla asla yüceltilmemiştir.

Pre-endüstriyel toplumun “tembel” insanı, yaşayabileceği kadar kazancın peşindedir.

Eğer Weber karşıtı yoldan giderek ifade edersek endüstri devrimi “çalışma disiplinini” bir zorunluluk hâline getirmiştir.

Weber, modern kapitalizmin ortaya çıkışında asıl belirleyici unsurun Protestanlık olduğunu ifade etmektedir.

Günümüzde sosyal teoride “modernliğin krizi”, “endüstri toplumunun sonu” ve “püritanın ölümü” tartışmalarında Weber çıkış noktasını oluşturmaktadır.

Marx’ın modern kapitalizmin irrasyonel olduğuna ilişkin iddialarının tam aksine, Weber için modern kapitalizmin en önemli özelliği onun rasyonelliğidir.

19. yüzyılda, aynı zamanda Karl Marx’ın damadı olan Lafargue, (1998, s.22) kapitalist toplumda çalışmayı, her türlü düşünsel yozlaşmanın ve organik bozukluğun sebebi saymıştır.

Geçmişte modern/endüstriyel toplumların tanımlanmasında, geleneksel tarım toplumlarının referans noktası olarak kullanıldığı şekilde, bugünde postendüstriyel toplumları tanımlarken, modern/endüstriyel toplumlar kullanılmaktadır.

Endüstri uygarlığında üretim sürecinde stratejik unsuru olan endüstriyel mal üretimi yerini, bilgi üretimine bırakmaktadır.

Hage ve Powes zekâ (inteligence) ile yaratıcı zihni (creative mind) karşı karşıya koymaktadır. Onlara göre birincisi, endüstri toplumunu; ikincisi, post-endüstriyel toplumunu temsil etmektedir.

Freud’a göre, narsisizmin iki ayırt edici özelliği vardır. Bunlardan birincisi megalomani, diğeri ise ilgilerinin dış dünyadan yani insanlardan ve şeylerden uzaklaşmasıdır.

Narsisist, kendi kurallarını kendi koymayı seven asosyal bir kişiliktir. Geleceği düşünmek yerine günlük mutluluklar ve çıkarlar arar. Bu çıkarlar uğruna alabildiğine ihtiraslı bir tutum takınır. Geleceğe de geçmişe de ilgisi yoktur; geçmiş, olumsuz anıları ile yüzleşmek istemez.

Rossenau’ya göre yeni bir “post-modern insan tipi” ortaya çıkmıştır. Bu post-modern birey, aşkın normlardan ve insani değerlerden, geleneksel bağlılık ve sadakatlerden, topluluk kurallarından özgür olmayı arar. Ona göre post modern birey rahat ve esnektir. Duygu ve hislerine yöneliktir. “Kendin ol.” tutumuna sahiptir. Aktif bir insandır ve anlam için kendi kişisel yolunu izler. Gerçek iddiasında bulunmaz. Sürekli plan yerine geçiciyi tercih eder. 

Püritanlerin asketizmi (çileciliği), daha çok üretmek, buna karşılık, daha az tüketmek şeklinde kendini gösterir. Meslek kavramı tanrı buyruğu olarak kabul edilir ve çok çalışmak kutsallaştırılır. Âdeta bütün ahlaki kurallar bir tür pragmatizme dönüştürülmüştür.

Weber, rasyonalizmi, “Kesin olarak belirlenmiş pratik bir amaca, eldeki verilerin gitgide daha doğru hesaplanmasıyla, metodik olarak varılmasıdır” (Weber, 1986, s.250) şeklinde tanımlamaktadır. 

Çalışma etiğinde en radikal değişmenin ortaya çıktığı iddia edilen ülkelerin başında Amerika gelmektedir.

Bireyin gelişim sürecinde, bazı olumsuz koşullar yüzünden ağır güvensizlik durumlarında, nesnelere yüklenen libidosunu, geri kendi bedenine ve benliğine yöneltmesi durumu söz konusudur ki buna Freud ikincil narsisizm der.