İKTİSAT SOSYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 7

Esnek teknolojik donanım üretim sürecinde kullanılan işgücünün fordist anlayıştan farklı olarak değişen üretim miktarlarına ve ürün çeşitlenmelerine paralel olarak birden fazla işlevi yerine getirebilecek el becerisine sahip olmasını gerekli kılmaktadır. Böylece işçiler işletmenin üretim hedef­leri doğrultusunda diğer üretim ünitelerine kaydırılabilmekte ve işgücünden maksimum ölçüde yararlanılması sağlanmış olmaktadır. Diğer bir deyişle esnek üretim yapan bir işletmede istihdam edilen işgücü çok yönlü kafa ve kol becerisine sahip olduğu için işletmenin üretim sürecinde birden fazla işlevi yerine getirebilmektedir. Böylece esnek üretim yapan bir işletme hem işgücünden maksimum yararlanabilmiş hem de çalışanları yaptıkları işlerden daha fazla haz alabilmiştir. Bu açıklamalardan hareketle yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, bir işletmede istihdam edilen işgücünün çok yönlü kafa ve kol becerisine sahip olduğu için işletmenin üretim sürecinde birden fazla işlevi yerine getirebilmesi, post- fordizmin yukarıda belirtilen özelliklerinden en fazla İş ve işgücü istihdamı esnekliğiyle ilişkili olduğundan bu sorunun doğru yanıtı A seçeneğidir.

Schumpeter , sağlıklı bir ekonominin durağan olmaması gerektiğini ve sürekli olarak teknolojik yeniliklerle rahatsız edilmesinin zorunluluğunu vurgulamıştır. Bu bağlamda, günümüzde inovasyon olarak adlandırılan teknolojik yeniliklerin ekonomik büyüme üzerine etkilerine ilk değinen ve “yeni ürünlere dayanan rekabetin, piyasadaki mevcut ürünlerin fiyatları üzerindeki marjinal değişikliklerden daha önemli” olduğunu ilk vurgulayan kuramcıdır. Doğru cevap C'dir.

Ekonomik yaklaşımlarda, istihdamın verimliliğe dayalı şekilde arttığı ve verimlilik artışlarının da genellikle teknolojik değişmelerden kaynaklandığı görüşü yaygındır. Örneğin neo-klasik iktisata
göre teknolojik gelişme, “aynı malın aynı ölçekte daha az girdi kullanılarak üretimi” olarak kabul edilir. Doğru cevap A'dır.

Buna paralel olarak, teknoloji temelli olarak inovasyonu belirlemede aşağıda verilen bazı kriterler söz konusudur :

Teknoloji, “fonksiyonel ilişkiler” ile “nicel alan”ı öne çıkaran yeni bir “rasyonellik”
tanımını gündeme getirmiştir. Bu anlayış, kaynakları en az maliyetle ve en az gayretle kullanma felsefesine dayanmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Taylor’un çalışmalarına ilham kaynağı olan Cambridge Üniversitesi matematik profesörü Charles Babbage, 1832’de yazdığı “Economy of Machinery and Manufactures” adlı eserinde, kuramsal bilginin üretim etkinliklerinin hizmetine girmesini öngören geniş çaplı bir sınaî planlama projesini ortaya koymuştur. Bu proje, sermaye sahiplerinin insan emeğine olan ihtiyaçlarını asgari düzeye indirgemek için, kafa ve kol emeğini otomatikleştirme amacını taşıyordu. Doğru cevap D'dir.

Bu anlamda kapitalist sanayinin temel unsurlarını, teknolojik gelişmelerin sonucu olarak ve birbirini bütünleyen bir işlevsellik içinde işbölümü, uzmanlaşma ve eşgüdüm oluşturmaktadır. Tüm bunlar sonucunda, çalışanlardan azami düzeyde verim alınabilmesi de, ancak teknolojik gelişmelerle mümkün hale gelmiştir. Doğru cevap C'dir.

Artık teknolojinin egemenliğindeki çalışma yaşamında metalaşmış zaman anlayışına göre hesaplanmaya başlayan “iş günü”, çalışanlar ve çalışma yaşamı açısından temel bir önem arz etmeye başlamış; böylece iki karşıt zaman bilinci belirerek, çalışma zamanı ile çalışanın kendine ayırdığı dinlenme süreleri arasında bölünme yaşanmıştır. Bu da, çalışma yaşamı ile gündelik alışkanlıklarda keskin bir karşıtlık ortaya çıkmıştır: Geleneksel toplumlardaki çalışma, mevsim koşulları, gün ışığı, kutsal günler ve ritüellere bağlıyken; kapitalist sistemde, teknolojik yenilikler ile gelişmelere bağlı olarak zaman unsuru temel alınmış ve her şey teknolojik işleyişe odaklanmış şekilde saat, dakika ve saniyelere bağlanmıştır. Sonuç olarak, teknoloji merkezli kapitalist toplumlarda zaman kavramı evrilmiştir. Doğru cevap E'dir.

Bu durum sadece işçilerle sınırlı kalmamış, Fransa’da da Henri Fayol Genel ve Sınai Yönetim adı altında yeni ilkeler geliştirmiştir. Taylor’cu işleyişi daha da öteye götüren bu ilkeler, işletmelerin işlevlerini teknik, yönetim, ticaret, finans, güvenlik ve muhasebe olarak altı kategoride toplayarak, sorunların yönetsel beceri noksanlığından kaynaklandığını varsaymışlardır. Doğru cevap B'dir.

1980’lerde tümüyle belirginleşen söz konusu değişimler paralelindeki toplumu tanımlamak için; Paul Holmes “kişisel hizmet toplumu”, Ralf Dahrendorf “kapitalizm sonrası toplum”, Zbigniew Brzezinski “teknokratik çağ”, Daniel Bell “sanayi sonrası toplum”, Peter F. Drucker “bilgi toplumu”, Yoneji Masuda “enformasyon toplumu” ve Manuel Castells “network toplumu” gibi kavramlar kullanmışlardır. Doğru cevap A'dır.

Enformasyon teknolojilerindeki çeşitlilik her geçen gün giderek artar ve daha da karmaşıklaşırken, bu teknolojileri genel anlamda üç alanla sınırlamak mümkündür: İlki mikro-elektronik olarak adlandırılan elektronik ve optik alanlar ile yazılım sistemleridir; ikincisi telekomünikasyon ve üçüncüsü de biyo-teknolojidir. Doğru cevap E'dir.

Bilim, teknoloji ve sanayi üçlüsü arasındaki bu yarışın, modernite içinde kontrol edilemez hale geldiğini belirten Morin ve Kern; sosyal bilimciler tarafından ilerleme nosyonu ile nitelenen bu dönem için, söz konusu gelişmelerden dolayı 'tekno-bilim' kavramlaştırmasını tercih etmişlerdir.

Rostow, doğrusal kalkınma modellerinin en önemlilerinden birini temsil eden “İktisadi Gelişmenin Merhaleleri” adlı çalışmasında,
toplumların tarihsel olarak beş aşamadan geçtiklerini belirtir.

Foucault’a göre; sanayi toplumu ile birlikte burjuva sınıfı, üretim sürecinde servetini, ‘karşı taraf’ olan işçi sınıfına emanet etmek
zorunda kalmıştır.

Marx’a göre işbölümü, hem “toplumsallaştırıcı” hem de “bölücü” bir pratiği ortaya çıkarmaktadır.

Teknoloji temelli sisteme yönelik karakteristik örneklerden bir diğeri de, Henry Ford’un “T Modeli” arabalarıdır.

Yönetim ve organizasyon sorunları üzerine eğilerek bilimsel yönetimin ana ilkelerini ortaya atan Frederick Winslow Taylor’dan geldi.

Manuel Castells 1980'lerdeki toplumu network toplumu olarak adlandırmıştır.

Yeni Ekonomi olarak adlandırılan sistem yukarıdaki üç etkene dayanmaktadır.

Fransa’da da Henri Fayol Genel ve Sınai Yönetim adı altında yeni ilkeler geliştirmiştir. Taylor’cu işleyişi daha da öteye götüren bu ilkeler, işletmelerin işlevlerini teknik, yönetim, ticaret, finans, güvenlik ve muhasebe olarak altı kategoride toplayarak, sorunların yönetsel beceri noksanlığından kaynaklandığını varsaymışlardır.