İKTİSAT SOSYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 4

Bilinçli tüketici, daha seçici, kaygılı, sağlığını ve çevreyi gözeten ve buna göre tüketimini yöneten bir tüketici olarak bazı özelliklere sahiptir. Bilinçli tüketici; kendine olan güveni artmış kişidir; çünkü, ürün çeşidi ve markalardaki artış, korsan ve taklitlerin bollaşması da dahil, tüketicilerin kendine olan güvenini arttırmaktadır. Bu durum, bilinçli tüketicinin bol seçenekler arasında akılcı tercihler yapmasına yardımcı olabilmektedir. Doğru cevap D’dir.

Küresel kriz tüketiciler başta olmak üzere herkesin düşüncelerinde, değerlerinde ve davranışlarında farklılıklar, değişiklikler yaratmıştır. Artık büyük ve aşırı harcama yapanlara, aşırı yakıt tüketen araçların sahiplerine, istihdam yaratıp insanlara iş olanağı yaratmayan kuruluşlara, çevreyi poşetlerle, torbalarla, gereksiz ambalajlarla tüketenlere  hoşgörü ile bakılmamaktadır. Bu süreçte ortaya çıkan ve  “tasarruf ”, “sadelik”, “kendilik”, “etik”, “başkalarına duyarlı olma”, “adil ve etik ticaret”, “insanlara ve çevreye özen gösterme” gibi değerlerle tanımlanan tüketici biçimi "yeni tüketici"dir. Başka bir ifadeyle yeni tüketici, tüketim eylemini sorgulayan, inceleyen ve tercihleri ile çevre ve dünya ile ilgili sorumluluklarını yerine getirmeye çalışan, güçlenmiş, edilgenlikten çıkmış, bilinçlenmiş bir tüketicidir. Doğru cevap C’dir.

Haz, hoşa giden bir duygulanım, insana doygunluk veren coşku, zevk ya da bir şeyden duyulan duygusal/manevi sevinç olarak tanımlanmaktadır. Oysa çalışma bunun aksine zorunluluk ilkesi gereğince yapılan bir eylemdir. Çalışma, gerginlik, çaba, gayret ve zahmet içerir oysa boş zaman çabasız, rahat ve zevk vericidir. Çalışma, zorlama ve zorlukla yapılır oysa boş zaman zorlamasız ve varoluşu sürdürmek için zorunlu değildir. Doğru cevap C'dir.

Pre-modern toplumlarda çalışma farklı şekillerde değerlendirilmiştir. Bunlardan erken Hristiyanlık düşüncesine göre çalışma yalnızca insan ihtiyaçları için gerekli olan bir eylemdir. Boş zaman ise Tanrı'nın tefekkürü için kullanılmalıdır. Doğru cevap E'dir.

Weber, modern kapitalizmin ortaya çıkışında asıl belirleyici unsurun Protestanlık olduğunu ifade etmektedir. Max Weber, "Protestan Etik ve Kapitalizmin Ruhu" adlı  çalışmasında, diğer gerekçeleri tümüyle reddetmemekle beraber, kendine özgü bir yaklaşım ortaya koymuştur. Weber'in bu çalışması, Marx''n "bireylerin ne olduğu, üretimlerinin maddi koşullarına dayanır şeklindeki "ekonomik determinist" anlayışına karşılık, geliştirilmiş olan, "anti-marksist" ve "idealist" bir cevap olarak yorumlanmıştır. Doğru cevap B'dir.

Endüstri toplumları, endüstriyel mal üretiminin (manifucture) egemen olduğu toplumlardır. Sermaye birikimi, büyük ölçekli işletmeler, vasıfsız ya da yarı vasıflı mavi yakalı işgücü (yani Marx''n proleteri), sınıf çatışmalarının, püritan etiğin çalışma disiplininin, rasyonelleştirmenin baskın olduğu toplumlardır. Oysa post-endüstriyel toplum farklı paradigmalara dayanmaktadır. Endüstri uygarlığında üretim sürecinde stratejik unsuru olan endüstriyel mal üretimi yerini, bilgi üretimine bırakmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Karl Marx'ın damad da olan Lafargue,  kapitalist toplumda çalışmayı, her türlü düşünsel yozlaşmanın ve organik bozukluğun sebebi saymıştır. Makineyi ise insanları aşağılık ve ücretli işlerden kurtaracak, ona boş zaman ve özgürlük verecek bir "Tanrı" olarak değerlendirmiştir. Doğru cevap B'dir.

Püritan etik ile komünist ahlakın benzerliği özünde yaşam tarzının tüm olarak akılcılaştırılması hem bu yaşam tarzının, Tanrı tarafından istenen, dünyanın düzene konmasıyla (püritanizm) uyum içinde olmasını ve hem de her bireyin davranışlarının kolektif yararlılığını ve tarihin kişiler üstü hedeflerine uygunluğunu gerektirmesinden kaynaklanır. Doğru cevap C'dir.

Bell'e göre püritan değerler meşruiyetini kaybetmeye başlamıştır. Kapitalizmin kitle üretimi ve kitle tüketimi, hedonist bir yaşam biçimi pompalamaktadır. Çalışmak ve başarmak gibi püritan değerlerin yerine, artık, nasıl harcamalı, nasıl eğlenmeli tarz'ndaki normlar öne geçmeye başlamıştır. Doğru cevap A'dır.

Rossenau'ya göre yeni bir "post-modern insan tipi" ortaya çıkmıştır. Bu post-modern birey, aşkın normlardan ve insani değerlerden, geleneksel bağlılk ve sadakatlerden, topluluk kurallarından özgür olmayı arar. Ona göre post modern birey rahat ve esnektir. Duygu ve hislerine yöneliktir. "Kendin ol." tutumuna sahiptir. Aktif bir insandır ve anlam için kendi kişisel yolunu izler. Gerçek iddiasında bulunmaz. Sürekli plan yerine geçiciyi tercih eder. Gelenek ve eskiyle barışıktır. Egzotik, kutsal ve nadir olana olumlu bakar. Genel ve evrensel olan yerine yerele yöneliktir. Kendi yaşamyla ilgilidir ve tek bir referans noktas'na sahip değildir. Doğru cevap C'dir.

Featherstone'a göre, tüketim kültürünün hedonizmi, burada ve şimdi zevk peşinde koşulmasını, dışavurumsal hayat tarzlarının yeşertilmesini, narsisistik ve bencil kişilik tiplerinin geliştirilmesini vurgulaması çerçevesinde din açısından muazzam yıkıcı olmuştur. Genelde dinin, özel olarak da püritan mirasın öğrettiği çilecilik, çalışkanlık, basiret ve tutumluluğun aksi istikamette, "şimdi yaşa sonra öde." felsefesiyle tüketimciliğin ruhsal fakirliğe ve hedonist bencilliğe yol açtığı sıkça savunulmuştur. Doğru cevap B'dir

Narsisizm psikanalizin alanına giren bir kavram olmakla birlikte sosyolog C. Lasch "Narsisizmin Kültürü" çalışması ile bunun kültür boyutunu ön plana çıkartmıştır. Lasch''n kuramı temelde, Freud'un analizlerine dayanır.

Freud'a göre, narsisizmin iki ayırt edici özelliği vardır. Bunlardan birincisi megalomani, diğeri ise ilgilerinin dış dünyadan yani insanlardan ve şeylerden uzaklaşmasıdır. Aslında Lasch'ın sosyolojik analizlerinin hareket noktasında da bu ikincil narsisizm vardır. Doğru cevap D'dir.

Çalışma sıklıkla rutindir. Buna karşılık boş zaman bir özgürleşme veya tatildir, rutinden özgürleşmeye ve kendi içinde seçim yapmaya imkan sağlar. Endüstriyel çalışma başkalarınca örgütlenir, sıkı sıkıya programlanmış ve saatler tarafından düzenlenmiştir oysa boş zamanda, insan işvereninden, zamanlamadan, programlardan kurtulmuştur. Çalışmayı, oyun ya da sanat gibi başka hoşa giden uğraşlardan ayırt etmenin en iyi yolu, zorunluluk ilkesidir. Doğru cevap C'dir

Çalışma, bir kullanım değeri olan mal veya hizmet üreten her türlü etkinliktir. Yani “insanın yarar sağlamak amacıyla aklı, elleri, alet ve makine yardımıyla madde üzerinde uyguladığı ve sonunda insanı etkileyerek onu değiştiren eylemlerin tümüdür”. Doğru cevap D'dir

Modern/endüstriyel/kapitalist uygarlığın yükselişine paralel olarak, ağırlığını daha çok hissettiren “çalışmanın yüceltilmesi” ve “püritan etik”, “kapitalizmin ideolojisi” (Marx ve Horkheimer) ya da “kapitalizmin ethos’u” (Weber ve Bell) hâline gelmiştir. Doğru cevap E'dir.

Bilindiği şekilde din, tarih boyunca insanları harekete geçirmede hep en güçlü
unsurlardan biri olmuştur. Weber, modern kapitalizmin ortaya çıkışında asıl belirleyici unsurun Protestanlık olduğunu ifade etmektedir. Doğru cevap D'dir.

1902’de “kapitalizmin ruhu” kavramını geliştirdi ve Protestanizmin çok
öncesinde kapitalizmin köklerinin mevcudiyeti kararına vardı. Sombart,
kapitalist ruhun ana kaynağının, Yahudi etiği ve uygulamasında yattığını iddia etti. Doğru cevap A'dır.

Marx’ın modern kapitalizmin irrasyonel olduğuna ilişkin iddialarının tam aksine, Weber için modern kapitalizmin en önemli özelliği onun rasyonelliğidir. Kapitalizmin sınırsız kazanma açlığı ile aynı şey olmadığını ancak kapitalizmi olsa olsa irrasyonel güdülerin dizginlenmesi (en azından rasyonel olarak dengelenmesi ile) özdeşleştirmektedir. doğru cevap E'dir.

Püritanlerin asketizmi (çileciliği), daha çok üretmek, buna karşılık, daha az tüketmek şeklinde kendini gösterir. Meslek kavramı tanrı buyruğu olarak kabul edilir ve çok çalışmak kutsallaştırır. Adeta bütün ahlaki kurallar bir tür pragmatizme dönüştürülmüştür. Doğru cevap B'dir.

Endüstriyel gelişme süreci açısından, oldukça olumlu işlevler gören püritan, farklı açılardan yeniden sorgulanmaya başlamıştır. Örneğin daha 19. yüzyılda, aynı zamanda Karl Marx’ın damadı olan Lafargue,  kapitalist toplumda çalışmayı, her türlü düşünsel yozlaşmanın ve organik bozukluğun sebebi saymıştır. Makineyi ise insanları aşağılık ve ücretli işlerden kurtaracak, ona boş zaman ve özgürlük verecek bir “Tanrı” olarak değerlendirmiştir. Doğru cevap C'dir.