İKTİSAT SOSYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 2

Pre-endüstriyel ve pre-modern toplumlarda çalışma münhasıran özel alanda gerçekleşmekte iken, modern toplumlar ile birlikte kamusal alana taşınmıştır.

Modern eğitim ile çalışma kültürü arasındaki üretim ölçeklerinin büyümesi, iş süreçlerinin karmaşıklaşması, zaman ve süreç yönetiminin öneminin artması ile birlikte çalışma kültürüne dakiklik ve disiplin unsurlarının öğretimi ile eklemlenmektedir.

Schcroeder’e göre, Weber’in Protestan etik tezi, “Batı akılcılığı”, ve “dünyanın büyüsünün bozulması” hakkında, kendisinin “kültürel değişme analizi” içerisinde, merkezi bir yer tutan süreçlere ilişkin analizin bir parçasıdır.

Söz konusu açıklama Max Weber'e aittir. Max weber, "Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu" ile "Ekonomi ve Toplum" adlı eserlerinde kapitalizmin gelişimin protestanlığa içkin rasyonel temayüller çerçevesinde açıklamıştır.

İçinde yaşadığımız yüzyılda bir tarafta Marcuse, Habermas, Horkheimer ve Gorz öte yandan da post-modernite tartışmaları çerçevesinde püritanizmin bir parçası hâline gelen rasyonelleştirme sürecine yönelik son derece geniş, eleştirel bir literatür oluşmuştur. Örneğin, rasyonelleştirme sürecine ilişkin olarak Horkheimer modern çalışmanın rasyonelleştirme süreçlerinin aklı, çalışma ideolojisi içinde biçimlenen bir aygıt donunda araçsallaştırdığını savunmaktadır. Yine Horheimer’a göre, mühendisin kafası en gelişmiş hâliyle endüstriyalizmin zihniyetidir

Daniel Bell modern kapitalizmi oluşturan değerler sisteminin çözüldüğüne dikkat çekmektedir. Ona göre püritan değerler meşruiyetini kaybetmeye başlamıştır. Kapitalizmin kitle üretimi ve kitle tüketimi, hedonist bir yaşam biçimi pompalamaktadır. Çalışmak ve başarmak gibi püritan değerlerin yerine, artık, nasıl harcamalı, nasıl eğlenmeli tarzındaki normlar öne geçmeye başlamıştır.

Bauman’a göre “üreticiler toplumu”ndan, “tüketiciler toplumu”na, yani çalışma etiğinin yol gösterdiği bir toplumdan, tüketim estetiğiyle yönetilen bir topluma geçiyoruz; tüketim toplumu ve seri imalat artık kitlesel emek gücüne ihtiyaç duymuyor.

Post-Endüstriyel toplumlarda hâkim anlayış püritanizmin (ve dolayısıyla akılcılığın) öldüğü ve kökleri Romantiklere ya da Nietzsche’ye kadar giden, duyularını öne çıkartan, yaratıcı insan tipine ilginin arttığını görüyoruz. Nitekim post-endüstriyel dönüşüm sürecini yaşayan ülkelerde, eğitimde en çok vurgu disipline değil yaratıcılığa yapılmaya başlanmıştır.

Çalışma kavramının karşılığı olan "labor" sözcüğünün olumsuz çağrışımları bize çalışmannın Romalılar nezdinde olumsuz bir anlamının olduğunu göstermektedir. Hakikaten de Romalılar çalışma süreçlerinin büyük bir kısmında köleleri istihdam etmekte ve çalışmayı bir çeşit ceza olarak görmektedirler.

Amerikalı Sosyolog Thorstein Veblen, tüketim tutkusunun altında kıskançlığın yattığını, insanların bir üstünlük olarak gördükleri zenginliklerini sergileme ve statü düşkünlüğü çabası içine girdiklerini, yeni zengin yaşam tarzında pahalı, gösterişli alışverişlerinden oluşan bir tüketimin ön plana çıktığını ileri sürdüğünden bu sorunun doğru yanıtı A seçeneğidir.

Günümüzde, insanların daha iyi, pahalı, çeşitli ve haz yaratan, sembolik değerlere de sahip ürünleri edinmeleri ve tüketmeleri, başarıların ve belli bir sosyal sınıfa ait olmanın göstergesi ve sembolü hâline geldi. 1980’lerde daha da artarak etkisini gösteren bu etki kendi kimliğini tüketimle tanımlayan tüketim neslinin oluşturduğu bir tüketim toplumunun oluşmasında önemli bir rol oynadı. Günümüz dünyasında tüketim, markalar ve bunların imajları üzerinden oluşan yeni bir anlatımla tanımlanmış ve yeni bir etkileme boyutuna taşınmıştır. Tüketimin, temel ihtiyaçları tatmin etmekten ziyade tüketicinin nezdinde anlam taşıdığı yeni bir dönemden söz etmek olanaklı. Rahata, konfora, hazza, tüketime dayanan ve daha rahat yaşamayı bir hak olarak gören toplumu açıklamak için birçok yaklaşım söz konusudur. En önemli açıklamalardan biri olarak 1980’lerde kimliğini tüketimle tanımlayan bir toplum ortaya çıktığını öne süren Fransız düşünür Jean Baudrillard olduğundan bu sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.

Tüketim toplumunu oluşturan önemli ekonomik faktörler arasında kalite üretiminin ve verimliliğin artması sonucu artan boş zaman ve tüketim gösterilebilir. Endüstriyel kapitalizmin oluşmasında Max Weber, F. Taylor ve Henry Ford’un düşünceleri ve açıklamaları bu konularda önemli katkılarda bulunmuştur. Bu sebeple bu sorunun doğru yanıtı C seçeneğidir.

Vasatlaşma ve zevksizleşmenin yaratıldığı, popüler kültürün egemenliğinin her tarafı sardığı ve özellikle kiç (kitch) ürünlerin her yanı sardığı bir tüketim toplumu oluştuğu eleştirisi yoğun biçimde sürmektedir. Kiç, estetik ve sanatsal bir değeri olmayan, piyasada çokça bulunan ürünü, yapıt (vs.) tarif etmek için kullanılan bir kavram olarak tanımlandığından bu sorunun doğru yanıtı D seçeneğidir.

Bir ürün için belirlenen parasal değer, mübadele değeri kavramıyla açıklandığından bu sorunun doğru yanıtı E seçeneğidir.

Kullanım değeri ya da diğer adlarıyla teknik ya da fonksiyonel değer, ürünün nasıl kullanıldığı ile ilgili olduğundan bu sorunun doğru yanıtı E seçeneğidir.

Mübadele değeri, ürün için belirlenen parasal değeri ifade eder. Kullanım değeri ya da diğer adlarıyla teknik ya da fonksiyonel değer, ürünün nasıl kullanıldığı ile ilgilidir.
Bağlantı değeri, tüketicinin ürün ve o ürünün markasıyla birlikte oluşturduğu ve bununla çevresiyle iletişime geçebildiği değerdir

İnsanın yalnızca tüketici olduğu dönem: Tarım devrimi öncesinde çok uzun
yıllar boyunca sadece tüketerek yaşanmıştır.
İnsanın hem tüketici hem üretici olduğu dönem: Bu aşamayı da kendi içinde
ayırabiliriz;
- Tüketiciliğin ağır bastığı tarımsal devrim sonrası dönem,
- Üreticiliğin ağır bastığı sanayi devrimi sonrası dönem,
- Tüketiciliğin ağır bastığı ve şu an içinde yaşadığımız bilgi teknolojisi
dönemi.

Mübadele değeri, ürün için belirlenen parasal değeri ifade eder. Kullanım değeri ya da diğer adlarıyla teknik ya da fonksiyonel değer, ürünün nasıl kullanıldığı ile
ilgilidir. Bağlantı değeri, tüketicinin ürün ve o ürünün markasıyla birlikte oluşturduğu ve bununla çevresiyle iletişime geçebildiği değerdir.

Tüketim artık, tüketicinin bir ürünü beğenip satın almasından çok, karşılıklı etkileşimlerini, kısaca ürünle
tüketici arasındaki yaşanan her türlü diyalogu ve deneyimi kapsıyor.

Tüketmek için çalışmak ve üretmek gerekmekte ve böylece satın alabilecek ürün ve hizmetleri bulabilmek olanaklı olabilmektedir. Nesnelerin tüketilmesi fiziki ihtiyaçları karşılayan somut fayda olmaktan çok kültürel fayda olarak görülmektedir. Statü ve farklılık peşinde koşan insanların, tükettikleri ürünler ile rekabetçi tüketim yarışında bulunmalarının yanında, ürünlerin sık sık model değiştirerek kullanıp atılanların yerine yenilerin konulmaya çalışılmasıyla büyük yarışın rekabetçi üretimde de sürdüğü bir toplumdur tüketim toplumu