İKTİSAT SOSYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 1

Ambalaj; ürünün kalitesinin korunmasını ve taşınabilmesini kolaylaştırmasının yanında alışverişi teşvik edici işlevi de son dönemlerde gelişmiştir. Böylece,
ürünün uzak bölgelere güvenli biçimde gönderilmeleri olanaklı olmuş ve ticaret
hacimlerinin gelişmesinde ve markalaşmada olumlu etkiler yaratılmıştır. Sessiz
satıcı olarak da adlandırılan ambalaj konusunda meydana gelen teknolojik gelişmeler ise konuşan, kokan ve ürün ile ilgili her türlü bilgileri dijital olarak sunan
ambalajları olanaklı kılmıştır.

Kiç (Kitch): Estetik ve sanatsal bir değeri olmayan, piyasada
çokça bulunan ürünü, yapıt (vs.) tarif etmek için kullanılan bir kavram.

Bilinçli tüketici;
• Kendine olan güveni artmış kişidir; çünkü, ürün çeşidi ve markalardaki
sayısal ve çeşitlilik artış, korsan ve taklitlerin bollaşması da dahil, tüketicilerin kendine olan güvenini arttırmaktadır. Bu durum bol seçenekler arasında akılcı tercihler yapmasına yardımcı olabilmektedir.
• İyi bilgilendirilmiştir.
• Tercihler bağımsız ve tutarlıdır.
• Pasif değildir ve tüketim ile ilgili konulara dâhil olmayı ve kontrol etmeyi
istemektedir.
• Pazarda daha çok yer almakta ve görünmektedir.
• Sosyal medya ile “tüketici, özgürlüğünü ve egemenliğini” hüküm sürmektedir

Ambalaj; ürünün kalitesinin korunmasını ve taşınabilmesini kolaylaştırmasının yanında alışverişi teşvik edici işlevi de son dönemlerde gelişmiştir. Böylece, ürünün uzak bölgelere güvenli biçimde gönderilmeleri olanaklı olmuş ve ticaret hacimlerinin gelişmesinde ve markalaşmada olumlu etkiler yaratılmıştır. Sessiz satıcı olarak da adlandırılan ambalaj konusunda meydana gelen teknolojik gelişmeler ise konuşan, kokan ve ürün ile ilgili her türlü bilgileri dijital olarak sunan ambalajları olanaklı kılmıştır. Bu yüzden bu sorunun doğru yanıtı D seçeneğidir.

Açgözlü ve benmerkezci bir sürecin sonucu oluşan küresel krizin etkisi, tüketiciler başta olmak üzere herkesin düşüncelerinde, değerlerinde ve davranışlarında
farklılıklar, değişiklikler yaratıyor ve etkileri uzun bir süre bizimle birlikte olacak gibi görünüyor. Yeni Tüketici denilen olguda, “tasarruf ”, “sadelik”, “kendilik”,
“etik”, “başkalarına duyarlı olma”, “adil ve etik ticaret” ile “insanlara ve çevreye
özen gösterme” gibi değerler ön plana çıkıyor

Sürekli artan ve çeşitlenen bir tüketim ile dünya refahı anlayışı değişmektedir.
Sahip olma arzusunu ve tüketimi sınırsız bir biçimde teşvik etmenin sürdürülebilir olmaması bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır. Sürdürülebilirlik, en geniş anlamıyla, ekonomik, ekolojik ve sosyal amaçların ve sonuçların dengelenmesidir.
Sürdürülebilir tüketim ise, ihtiyaçlarımızı tatmin ederken, gelecekteki nesillerin
ihtiyaçlarını tatmin etmekten ödün verilmemesinin önemini vurg

Başta teknolojik gelişmeler ve bankacılık olmak üzere birçok alanda tüketicilere yönelik kredi kolaylığı getiren kredi kartı kullanımı, 20. yüzyılın son çeyreği ile 21. yüzyılın başlarında tüm dünyada yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Ülkemizde de 1980’li yıllardan itibaren ekonomik büyümede bireysel harcamaların rolünün artmaya başlaması, doğal olarak tüketici kredilerine olan talebin de yükselmesine neden olmuştur. Bu sebeple bu sorunun doğru yanıtı C seçeneğidir.

Sürekli artan ve çeşitlenen bir tüketim ile dünya refahı anlayışı değişmektedir. Sahip olma arzusunu ve tüketimi sınırsız bir biçimde teşvik etmenin sürdürülebilir olmaması bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır. Sürdürülebilirlik, en geniş anlamıyla, ekonomik, ekolojik ve sosyal amaçların ve sonuçların dengelenmesidir. Sürdürülebilir tüketim ise, ihtiyaçlarımızı tatmin ederken, gelecekteki nesillerin ihtiyaçlarını tatmin etmekten ödün verilmemesinin önemini vurgular ve buna uygun tüketimi önerir. Bir türlü yaşam biçimi değişimini önerir. Sürdürülebilirlik ve yalınlık değerleri sadece çevre konusunda değil, aynı zamanda sosyal kapsam açısından ve kişisel iyilik hallerini de içeren bir anlam kazanmaktadır. Bu yönüyle; kapsayıcı, bütüncül ve insan odaklı bir yapı oluşmaktadır. Yenilikçilik, sürdürülebilirlik, verimlilik ve tasarruf gibi konular yaşamın merkezine yerleşmektedir. Yukarıdaki seçenekler incelendiğinde tüketim, toplumsal yaşamın merkezine yerleşmiş olan kavramlardan birisi olmadığından bu sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.

Sürdürülebilir tüketim, ihtiyaçlarımızı karşılarken gelecekteki nesillerin ihtiyaçlarını tatmin etmekten ödün verilmemesinin önemini vurgular ve buna uygun tüketimi önerdiğinden bu sorunun doğru yanıtı A seçeneğidir.

Ünlü düşünür Jacques Ellul (2003:13), alanında hala bir klasik olarak kabul edilen
“The Technological Society” adlı ünlü eserine “hiçbir sosyal, insani veya manevi
gerçek, modern dünyamızda teknoloji gerçeği kadar önemli değildir” sözleriyle başlar. Kitabın önsözünü yazan Columbia Üniversitesi öğretim üyesi Prof.Dr. Robert
K. Merton’da; artan bir sermaye birikimine yol açmasından dolayı, teknolojinin
hayati etkisinin en fazla ekonomide belirgin olduğunu vurgular

Kısacası, iktisatçılar teknolojik gelişmeyi sanayi devrimi ile birlikte yeni buluşların hız kazanması üzerine incelemeye almışlar ve ekonomik büyüme üzerine etkisine dikkat çekmişlerdir. İktisat kuramında teknolojik gelişmenin içselleştirilmesine yönelik çabaların çıkış noktasını özellikle Schumpeter’in görüşleri
oluşturur. Schumpeter, kapitalist sistemin işleyiş dinamizmini ortaya çıkarmak
amacıyla, ekonomik gelişmenin büyük ölçekli bir analizini yapmış ve bu işleyiş
içinde teknolojik yenilikleri merkezi bir konuma yerleştirmiştir (Ansal, 2004: 41).
O, kapitalist ekonomide yeniliklerin, rekabetçi üstünlüğün en başında yer aldığını
belirtmiş ve teknolojik gelişmenin kalkınma süreçlerine olan etkisine vurgu yapmıştır (Kar ve Taban, 2005: 14).

Rostow, doğrusal kalkınma modellerinin en önemlilerinden birini temsil eden “İktisadi Gelişmenin Merhaleleri” adlı çalışmasında, toplumların tarihsel olarak beş aşamadan geçtiklerini belirtir: Geleneksel toplum, hazırlık aşamasındaki toplum, kalkış aşamasındaki toplum, iktisadi olgunlaşma yolundaki toplum ve kitle tüketimi çağındaki toplum. Bu aşamalardan geçen toplumlar, ekonomik kalkınmalarını tamamlamış olacaklardır. (Rostow, 1980: 45)

Modern sosyoloji içinde ise Weber, bürokrasiyi düzenli olarak
çalışan bir makineye benzeterek, buradaki emir-komuta zincirini makine çarklarının işlevleri olarak görmüştür. Görüldüğü gibi sanayinin egemenliği altındaki dünyada, kapitalist olsun sosyalist olsun tüm sistemler teknolojinin büyüsüne kapılmışlar, siyasal kurumları ile düşünce sistemlerini oluştururken teknolojinin
mantığını ve makinelerin işleyiş özelliklerini temel almışlardır.

Yeni ekonomi olarak adlandırılan bu sistem, yapısal olarak üç temel etkene dayanmaktadır (Castells, 2005: 88, 100):
1. Enformasyoneldir; bu yeni ekonomide -şirketler, bölgeler ve ülkeler gibibirimler ya da aktörlerin üretkenliği ile rekabet gücü, en yüksek verimliliği
sağlayacak şekilde enformasyon üretme, işleme ve uygulama kapasitelerine
dayalıdır.
2. Küreseldir; üretim, tüketim ve dolaşım faaliyetlerinin -sermaye, emek, hammadde, yönetim, piyasalar, teknoloji ve enformasyondan oluşan- bileşenleri
yanında, kilit faaliyetleri de ya doğrudan doğruya ya da ekonomik aktörler
arasındaki bağlantılar ağı üzerinden küresel ölçekte örgütlenmiştir.
3. Ağ örgütlenmesine dayalıdır; yeni bir döneme işaret eden tarihsel koşullar
içinde hem üretim hem de rekabet, küresel girişim ağları arasındaki etkileşim ağı üzerinden gerçekleşir.

Çalışma yaşamındaki genişlemenin devrimsel bir önem kazandığı sınaî kapitalizm içinde, işbölümü tümüyle toplumsal bir güce ulaşır. İşbölümünde görülen
karşılıklı ekonomik bağımlılık, kapitalist toplumların bütünleşmesinin temel
özelliklerindendir. Marx’a göre işbölümü, hem “toplumsallaştırıcı” hem de “bölücü” bir pratiği ortaya çıkarmaktadır (Giddens, 2000: 173).

Kapitalist sanayinin temel unsurlarını, teknolojik gelişmelerin sonucu olarak ve birbirini bütünleyen bir işlevsellik içinde işbölümü, uzmanlaşma
ve eşgüdüm oluşturmaktadır. Tüm bunlar sonucunda, çalışanlardan azami düzeyde verim alınabilmesi de, ancak teknolojik gelişmelerle mümkün hale gelmiştir.

Çalışanların bedensel güçlerinin, teknoloji temelli üretim süreçlerine eşgüdümüne yönelik olarak titizlikle ölçülmeleri ve program altına alınmaları sonucu ortaya çıkan teknikler bütünü, yönetim adı verilen kesin bir komuta sistemini gerektirmekteydi. Disipline edilen çalışanların faaliyetleri bölümlere ayrılmalı ve etkinlikler de rahatça anlaşılabilmeleri için kısa, net emirlerle desteklenmeliydi.

Fransa’da da Henri Fayol Genel ve Sınai Yönetim adı altında yeni ilkeler geliştirmiştir. Taylor’cu işleyişi daha da öteye götüren bu ilkeler, işletmelerin işlevlerini teknik, yönetim, ticaret, finans, güvenlik ve muhasebe olarak altı kategoride toplayarak, sorunların yönetsel beceri noksanlığından kaynaklandığını varsaymışlardır. Fayol yönetimin işlevlerini ise; denetleme, eşgüdüm, örgütleme, planlama ve yöneltme olarak belirlemiştir.
En üst düzeyde verim sağlanabilmesi için de, yönetimde geçerli on dört temel ilke belirlenmiştir: İşbölümü, otorite, disiplin, hiyerarşi, merkezi yönetim, yönetim
birliği, komuta birliği, personelin birliği, personelin işe bağımlılığı, özel çıkarların genel çıkarlar doğrultusunda sınırlandırılması, emir verme, ücretleme, inisiyatif ve eşitlik. Bu ilkelerin tümü, felsefi anlamda teknolojik bir mantığı gerektirmekte; uygulaması da, montaj bandı başındaki işçiden -idari ve yönetici sınıf da dahiltüm çalışanlara kaymaktadır (Dolgun, 2008: 27).

Yeni toplumun başlıca kuramcılarından olan Yoneji Masuda (1985: 65); enformasyon şebekeleri, veri bankaları ve enformasyon üretiminin çekirdek örgütlenmesini oluşturan hizmet sektöründeki kurumların, “toplumsal simge olarak fabrikanın yerini alacağı”nı savunmaktadır. Hizmet sektörü içinde yer alan bu kurumlar,
altyapı görevi üstlenecekler ve ekonomik yapıda yaşanan dönüşüm sonrasında da enformasyon sermayesi maddi sermaye karşısında üstünlük sağlayacaktır.

Werner Sombard, kapitalist ruhun ana kaynağının, Yahudi etiği ve uygulamasında yattığını iddia etti.