İKTİSADİ KALKINMA

Uluslar, toplumlar ve yerel gruplar arasında karşılıklı ilişkilerin ve etkileşimlerin genişlemesi, derinleşmesi ve hızlanması ile ilgili tüm eğilimleri ve olguları kapsayan süreç küreselleşme olarak adlandırılır.

Verilen örnekler sırasıyla küreselleşmenin sosyal ve kültürel boyutu, siyasi ve hukuki boyutu, bilimsel ve teknolojik boyutu ile açıklanabilir.

Deregülasyon piyasa ekonomisine işlerlik kazandırmak amacıyla ekonomik faaliyetlere ilişkin devletin koyduğu yasal düzenlemelerin azaltılması veya ortadan kaldırılması yönünde yapılan düzenlemeler olarak tanımlanır.

1973-1980 dönemi, ikinci küreselleşme evresinin ortaya çıkmasını sağlayan önemli gelişmelerin yaşandığı dönemdir. Bu dönemde Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC)’in petrol fiyatlarında büyük oranda artış yapmış, bu nedenle petrol ihracatçısı ülkelerin ellerinde büyük dolar rezervleri birikmesini sağlamıştır. Bu birikimler içe dönük sanayileşme stratejileri uygulayan ülkelerin artan finansman gereksinimini karşılamak amacıyla gelişmiş ülkelerdeki finans kuruluşları aracılığıyla gelişmekte olan ülkelere yönlendirilmiş ve ikinci küreselleşme evresini başlatmıştır.

Bir finansal serbestleştirme politikası çeşidi olan iç serbestleştirme devletin merkez bankasının para politikası araçlarını kullanarak mevduat faiz oranını tespit etme uygulamasını terk ederek, faiz oranlarının piyasa koşullarında ticari bankalar tarafından belirlenmesini benimsemesidir.

Ticari küreselleşme ulusal mal ve hizmet piyasalarının uluslararası piyasalara açılması olarak tanımlanmaktadır.

Küreselleşme sonucu yüksek kâr elde etmek güdüsüyle hareket eden yabancı özel sermaye akımlarının gelişmekte olan ülkelerin mali piyasalarında istikrarsızlığa neden olması küreselleşmenin olumsuz sonuçlarındandır. Diğer seçenekler küreselleşmenin olumlu etkileri arasında sayılabilirler.

Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi’ne göre, ülkeler faktör donanımlarındaki farklılıklar nedeniyle dış ticarete girişirler. Böyle bir durumda hem kıt kaynaklar optimal bir biçimde kullanılmış olacak hem de ülkelerin ekonomik refah düzeyleri yükselecektir.

Bir ülkenin dış ticaret açığı, ülkenin yurt dışından satın aldığı malların yurt dışına sattığı mallardan fazla olması anlamına gelir. Bu durumda ithalatı artıran ve ihracatı azaltan uygulamalar dış ticaret açığının genişlemesine neden olur. Ülkenin makine ve donanım ithal etmesi ve tüketim talebinin genişlemesi ithalat miktarının artması anlamına gelir. İhraç mallarına yurt içi talebin artması da ihracatı olumsuz etkileyecek bir durumdur. Ülkenin ihracat miktarının artması ise ülkenin dış ticaret açığının azalmasını sağlar.

Dış ticaret hadlerinin düşmesi olumsuz bir gelişmedir. Çünkü bu durumda, ithal mallarının daha pahalıya sağlandığı, ülkenin ürettiği malların dış ülkelere daha ucuza satıldığı başka bir deyişle teklif edildiği anlamına gelmektedir.

Bu durum kültürel küreselleşeme kavramı ile açıklanabilir.

İthal mallarının fiyatlarının düşmesi dış ticaret hadlerinin iyileşmesine neden olur.

Beşeri sermaye stoğu nitelikli insan gücü göçü ile artar.

Engel yasası ile açıklanabilir.

İktisadi kalkınma sürecinde yeteri kadar yatırım yapılamaması nedeni ile söz konusu durum ortaya çıkar.

Dış açık toplam ithalatın toplam ihracattan büyük olması ile ifade edilir.

Yabancı varlıkların GSYH oranı büyük ise bu duruma işaret eder.

Gini katsayısı büyür.

Doğrudan yabancı sermaye yatırımları teknoloji ithalini, insan sermayesinde birikimi, sermaye ithalini ve dış kaynaklara olan bağlılığı azaltır. Cari açığın artmasına neden olmaz.

Küreselleşme kavramının farklı boyutlarını öne çıkaran çok sayıda tanıma rastlamak mümkündür. Küreselleşmenin ekonomi boyutunu dikkate alan ekonomik içerikli tanımlamalar yanında sosyo-kültürel, hukuki ve siyasal boyutları vurgulayan tanımlar da bulunmaktadır. Burada küreselleşme olgusunun bütün boyutlarını dikkate alan bir tanımlama yapılmıştır. Bu çerçevede küreselleşme; uluslar, toplumlar ve yerel gruplar arasında karşılıklı ilişkilerin ve etkileşimlerin genişlemesi, derinleşmesi ve hızlanması ile ilgili tüm eğilimleri ve olguları kapsayan bir süreçtir. Küreselleşme; küresel çapta finansal, ekonomik, politik, sosyal ve kültürel süreçlerin yerel, ulusal ve bölgesel düzeylerde artan etkisini ifade etmektedir. Bu tanım, küreselleşmenin çok boyutlu bir kavram olduğunu göstermektedir. Gerçekten küreselleşme çoğunlukla ekonomik boyutuyla tartışılan bir olgu olmasına rağmen ekonomik olmayan süreçlerle bir arada yer almaktadır. Küreselleşme süreciyle birlikte insanların, malların, sermayenin, bilgi ve fikirlerin hatta hastalık, enfeksiyon, terör ve çevresel kirliliğin sınırlar arasında hareketliliğinin arttığı görülmektedir. Küreselleşmeyle ulus devletin varlığı sorgulanmaya başlanmış ve çok uluslu şirketler, uluslararası göç, ekonomik krizler önemli konular hâline gelmiştir.