İKTİSADİ KALKINMA

Kısa vadede ortaya çıkan gelişmeler orta ve uzun vadede zincirleme etkiler ile yeryüzünde üretimin yavaşlamasına ve yüzbinlerce insanın işsiz kalmasına yol açabilir. Dünya ülkelerini birbirlerine bu derece bağlayan gücün adı “Küreselleşme”dir.
Küreselleşme tarihin eski devirlerinden beri dünya üzerinde var olmuştur. Kimi zaman hızla ilerlemiş, kimi zaman da tamamen duraklamıştır. Küreselleşme sürecinden bazı ülkeler olumlu etkilenirken bazı ülkeler de olumsuz etkilenmiş ve zarar görmüşlerdir.

Deregülasyon: Piyasa ekonomisine işlerlik kazandırmak amacıyla ekonomik faaliyetlere ilişkin devletin koyduğu yasal düzenlemelerin azaltılması veya ortadan kaldırılması yönünde yapılan düzenlemelerdir.

Bretton Woods Sistemi

İkinci Dünya Savaşı sonrası Bretton Woods’ta toplanan konferansta alınan kararlar ile kurulan ve 15 Ağustos 1971 tarihine kadar geçerli olan uluslararası para sistemi altın döviz standardına dayanmıştır.

Plasman: Genel anlamda paranın gelir getiren menkul ya da gayrimenkul değerlere, mallara ya da diğer servet unsurlarına yatırılarak değerlendirilmesidir. Plasman yeni bir yatırım değildir, mevcut yatırımların el değiştirmesidir.

Know-how Bir firmanın üretim teknolojisi veya işletme yönetimiyle ilgili olarak sahip olduğu belirli bilgi ve becerilere verilen isimdir.

Gelişmekte olan ülkeler ekonomik kalkınma hamlesine giriştiklerinde dış açık ile karşılaşırlar. Gelişmekte olan ülkelerin ekonomik kalkınma düzeyleri yükseldikçe dış açıklarının da arttığı görülmektedir. Bu çerçevede iktisadi kalkınma ile dış ticaret açığı arasındaki ilişki incelenmelidir. Bir ülkenin dış ticaret açığı, ithalat ile ihracat arasında, ithalat lehine olan farkı gösterir. Başka bir deyişle, ülkenin yurt dışından satın aldığı mallar yurt dışına sattığı mallardan fazla ise bu ülke için dış ticaret açığı söz konusudur. Burada dış ticaret açığı, sadece mal ithalatı ile mal ihracatını kapsadığı için dar anlamda ifade edilmektedir. Diğer yandan mal ithalatı ile birlikte cari işlemler hesabında yer alan döviz götürücü kalemleri toplam ithalat; mal ihracatı ile birlikte cari işlemler hesabında yer alan döviz getirici kalemleri de toplam ihracat olarak düşünebiliriz. Bu durumda eğer toplam ithalat toplam ihracattan fazlaysa geniş anlamda bir dış ticaret açığı, sıkça kullanılan deyimle dış açık söz konusudur.

İktisadi kalkınma ile birlikte dış açık aşağıdaki nedenler dolayısıyla genişler:

Yatırımların artması: Gelişmekte olan ülkeler kalkınmalarını gerçekleştirebilmek için makine ve donanım gibi yatırım mallarını büyük ölçüde ithal etmek zorundadırlar. Artan yatırımların doğurduğu ithalat harcamalarının, ihracat gelirleriyle karşılanamaması ise dış ticaret açığını doğurmaktadır.

İthalat artışı: İktisadi kalkınmayla birlikte gelir düzeyinin yükselmesi, ülkelerin ithalat eğilimini de arttırmaktadır. Artan gelir, tüketim talebini hem arttırmakta hem de çeşitlendirmektedir. Özellikle gösteriş etkisiyle tüketim talebinin genişlemesi yatırım malları ithalatına eklenerek, dış açığın büyümesine neden olur.

İhracatın olumsuz etkisi: İktisadi kalkınmayla birlikte gelirin artması, yurt içi talebin artmasını sağlar. Bu durum, talebin büyük bir bölümünün ülkenin ihraç ettiği mallara yönelmesine ve dolayısıyla bunların yurt içinde tüketilmesine yol açarak ihracatı azaltır. Ayrıca ülkenin ihracatı arttıkça, ithalatı da artar. Çünkü ihracat artışı, gelir artışına yol açarak ithalat talebini arttırır. Bu da dış ticaret açığının büyümesi sonucunu doğurur

Bir ülkenin dış ticaret hadleri, ihracat malları fiyat endeksinin ithal malları fiyat endeksine oranı olarak tanımlanır. Bu tanımlama net değişim ticaret hadleri (net barter terms of trade) veya mal ticaret hadleri (commodity terms of trade) olarak adlandırılır. Net değişim ticaret hadlerinin yüzde olarak ifade edilebilmesi için 100 ile çarpılması gerekir.

Net Değişim Ticaret Hadleri aşağıdaki gibi formüle edilir:

N=(Px/Pm) x 100

Sosyal ve Kültürel Küreselleşme: Küreselleşme aynı zamanda ülkelerin birbirlerini sosyal ve kültürel olarak önemli ölçüde etkilediği bir süreçtir. Ulaşım olanaklarının yaygınlaşması, bilgi iletişim teknolojilerindeki hızlı gelişmeler, nüfus hareketleri, işgücü ve sermayenin sınırlararası akımı, insanların yaşadıkları çevreden çok uzaktaki olaylardan ve değerlerden etkilenmelerini kolaylaştırmaktadır. Sosyal ve kültürel küreselleşmenin farklı ülkelerdeki kişiler üzerine yansımaları, benzer tüketim kalıplarında, bilgi ve becerilerde, giyim tarzlarında, yeme içme alışkanlıklarında (Japon, İtalyan, Çin, Meksika mutfağının ülkemizde yaygınlaşması ya da Mac-Donalds, Burger King gibi fast food zincirlerinin dünyanın her yerine yayılması), sinema ve müzikte görülebilir. Küreselleşmeyle özellikle bilim ve teknolojide lider olan ülkeler diğer ülkeleri sosyal ve kültürel olarak derinden etkilemektedir.

İktisadi kalkınma ile birlikte dış açık aşağıdaki nedenler dolayısıyla genişler:

Yatırımların artması: Gelişmekte olan ülkeler kalkınmalarını gerçekleştirebilmek için makine ve donanım gibi yatırım mallarını büyük ölçüde ithal etmek zorundadırlar. Artan yatırımların doğurduğu ithalat harcamalarının, ihracat gelirleriyle karşılanamaması ise dış ticaret açığını doğurmaktadır.

İthalat artışı: İktisadi kalkınmayla birlikte gelir düzeyinin yükselmesi, ülkelerin ithalat eğilimini de arttırmaktadır. Artan gelir, tüketim talebini hem arttırmakta hem de çeşitlendirmektedir. Özellikle gösteriş etkisiyle tüketim talebinin genişlemesi yatırım malları ithalatına eklenerek, dış açığın büyümesine neden olur.

İhracatın olumsuz etkisi: İktisadi kalkınmayla birlikte gelirin artması, yurt içi talebin artmasını sağlar. Bu durum, talebin büyük bir bölümünün ülkenin ihraç ettiği mallara yönelmesine ve dolayısıyla bunların yurt içinde tüketilmesine yol açarak ihracatı azaltır. Ayrıca ülkenin ihracatı arttıkça, ithalatı da artar. Çünkü ihracat artışı, gelir artışına yol açarak ithalat talebini arttırır. Bu da dış ticaret açığının büyümesi sonucunu doğurur

Küreselleşme; küresel çapta finansal, ekonomik, politik, sosyal ve kültürel süreçlerin yerel, ulusal ve bölgesel düzeylerde artan etkisini ifade etmektedir.

Piyasa ekonomisine işlerlik kazandırmak amacıyla ekonomik faaliyetlere ilişkin devletin koyduğu yasal düzenlemelerin azaltılması veya ortadan kaldırılması yönünde yapılan düzenlemelerdir.

Bu sistemde piyasada dolaşımda olan para altın karşılığında çıkartılır. Para sahipleri ellerindeki banknotları istedikleri zaman altına çevirebilirler. Birinci Dünya Savaşı öncesi dönemde bu sistem geçerli olmuştur.

İkinci Dünya Savaşı sonrası Bretton Woods’ta toplanan konferansta alınan kararlar ile kurulan ve 15 Ağustos 1971 tarihine kadar geçerli olan uluslararası para sistemi altın döviz standardına dayanmıştır.

Genel anlamda paranın gelir getiren menkul ya da gayrimenkul değerlere, mallara ya da diğer servet unsurlarına yatırılarak değerlendirilmesidir. Plasman yeni bir yatırım değildir, mevcut yatırımların el değiştirmesidir.

Know-how, bir firmanın üretim teknolojisi veya işletme yönetimiyle ilgili olarak sahip olduğu belirli bilgi ve becerilere verilen isimdir.

"Disipline Edici İthalat Hipotezi’ne göre, yerli piyasaların dış rekabete açılmasıyla oligopolistik yapıya sahip olan firmalar açısından ortaya çıkan rekabet baskısı bu firmaların oligopol kârlarının azalmasına yol açarak üretim miktarlarının artmasını sağlayacaktır."

Bir ülkeninin dış açık vermesi kendi kaynakları ile yapabileceğinden daha fazla yatırım yapabilme olanağına sahip olması demektir. Bu nedenle dış açığa, dış tasarruf da denilmektedir.

İlkel mallar çoğunlukla tarımsal ürün ve hammadde olarak ifade edilmektedir. İlkel mallar birincil mallar olarak da adlandırılmaktadır.

Dış Ticaret Hadlerinin Bozulma Nedenleri:

İlkel Mal Gelir Esnekliğinin Düşük Olması, Teknolojik Gelişmelerin Doğal Hammaddelerin Sentetik Maddelerle İkamesini Olanaklı Kılması, Gelişmiş Ülkelerin Tarım Sektörünün Korunması ve Geliştirilmesine Yönelik Politikaları, Verimlilik Artışlarının Farklı Dağılımı ve Piyasa Yapısındaki Farklılık, Tarımsal Ürün Arzının Özellikleri, Ekonomilerin Yapısal Esnekliği olarak sıralanabilir.