İKTİSADİ KALKINMA

Bireysel gelir dağılımı, bir ülkede meydana getirilen gelirin toplumu oluşturan birey ve hane halkları arasında nasıl dağıtıldığını gösteren gelir dağılımı kavramıdır. Bireysel gelir dağılımı bireylerin ve hane halklarının gelirlerinin büyüklüğüne göre belirlenmektedir.

Milli gelirin elde edilmesine katkıda bulunan çeşitli üretim faktörlerinin milli gelirden aldıkları payı ifade eden bir kavramdır. Bu gelir dağılımı türünde milli gelirin kâr, ücret, faiz ve rant arasındaki dağılımı dikkate alınmaktadır. Kâr, faiz ve rant gelirlerine “mülk” gelirleri, geri kalan gelire de “emek” geliri denildiği için fonksiyonel gelir dağılımı aslında gelirin sosyal sınıflar arasında nasıl dağıldığı ile ilgili bir kavramdır. III. seçenekte verilen bilgi sektörel gelir dağılımı ile ilgili bilgidir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Devlet çeşitli nedenlerle piyasa ekonomisinin işleyişine karışır ve gelir dağılımına müdahale ederek gelir dağılımının adaletli olmasına çalışır. Zira gelir dağılımındaki eşitsizlikler ekonomik büyüme, kalkınma ve etkinlik üzerinde olumsuz etkiler
doğurabilmektedir. İşte devletin gelir dağılımına yaptığı bu müdahaleye ikincil gelir dağılımı adı verilir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Gelir dağılımı ile ilgili ilk teorik yaklaşımı Fizyokratlar geliştirmiştir. Aslen Fizyokratlar tarafından geliştirilen “İktisadi Tablo” ekonomide gelirin ortaya çıkma süreci ile meydana gelen tarımsal ürünün sınıflar arasında nasıl paylaşılacağının analizini yapmaktadır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Bazı kişi ve gruplar ülkenin ortalama gelirinden fazlasını, bazıları ise daha azını alırlar.Eşitsizlik temel olarak emek piyasası sonuçlarının ve sermaye sahipliğinin eşit olmamasından kaynaklanmaktadır. Bunlar; Beşeri Sermaye, Teknolojik Değişme, Küreselleşme, Ayrımcılık, Servet Eşitsizliği, Enflasyon ve Piyasa yapısıdır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Dünya Bankası tarafından geliştirilmiş bir kavram olan “mutlak yoksulluk”, dar anlamda yapılan yoksulluk tanımlamasıdır. Mutlak yoksulluk aslında tam anlamıyla bir “açlıktan ölme” durumudur. Mutlak yoksulluk tanımına “mutlak” niteliğini kazandıran unsur yaşamı sürdürebilmek için gerekli olan asgari besin bileşenlerini veya kaloriyi esas alması ve bir sınır çizmesidir. Bu sınır temel tüketim ihtiyaçlarını karşılayacağı varsayılan mal demetinin maliyetine denk gelen bir yoksulluk düzeyidir

Sübjektif (öznel) yoksulluk kavramına göre “kendini yoksul olarak tanımlayan herkes yoksuldur”. Bu durumda bir birey temel tüketim mallarını tüketebildiği halde eğer tüketim sepeti içindeki “tüketemediği” mallar nedeniyle kendini yoksul
hissediyorsa bu birey “yoksuldur” Doğru cevap B seçeneğidir.

Yoksulluk Açığı Endeksi
Bu endeks yoksul kişilerin ortalama gelir düzeyinden hareket ederek yoksul kişilerin yoksulluk sınırına ne kadar uzak olduğunu veya yoksul olmayanların yoksulluk sınırına ne kadar yakın olduğunu gösterir. Bu endeks dolaylı olarak kişilerin yoksulluk sınırının üzerine çıkabilmeleri için gerekli olan gelir miktarını gösterir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Türkiye’de yoksulluk olgusu genel olarak değerlendirildiğinde başlıca şu özelliklere sahip olduğu söylenebilir:
• Türkiye’de kırsal yoksulluk oranı kentsel yoksulluk oranından yüksektir. Bu durumun başlıca
sebebi kırsal kesimin başlıca geçim kaynağının tarımsal üretim faaliyeti olmasıdır.
• Yoksulluğun en yüksek oranda olduğu sektör tarım sektörüdür.
• Türkiye’de yoksulluk oranı hanehalkı sayısı arttıkça artmaktadır. Genelde hanehalkı sayısı büyük
olan kırsal kesimde yoksulluğun yüksek oluşu da bu açıdan anlamlıdır.
• Türkiye’de yoksulluk oranı eğitim seviyesine bağlı olarak azalmaktadır.
• İşteki durumlarına göre Türkiye’de en düşük yoksulluk oranı işverenlerde, en yüksek işsizlik oranı
ise işsizler, ücretsiz aile işçileri ve yevmiyeli çalışanlardadır.

Fonksiyonel gelir dağılımı açısından bakıldığında Türkiye’de milli gelir içinde en fazla pay maaş-ücret gelirlerine aittir. Maaş-ücret gelirleri % 49,7’lik oranla toplam gelir içerisinde en fazla paya sahiptir. Bunu % 20 ile sosyal transferler ve % 18,8 ile müteşebbis gelirleri izlemektedir. Gayrimenkul (kira) gelirleri ise % 4,2 pay almaktadır. Türkiye’de maaş ve ücret gelirleri yükselme, müteşebbis gelirleri azalma eğilimindedir.
• Sosyal transferlerin % 92’sini emekli ve dul-yetim aylıkları oluşturmaktadır. Müteşebbis gelirlerinin ise % 73,4’ünü tarım-dışı gelirler oluşturmaktadır.

Gelir eşitsizliği kavramı, 1929 bunalımından sonra ve özellikle de Keynesyen ekonominin genel makro ekonomik politikalara hakim olduğu, refah devleti uygulamalarının yaygınlaştığı ve özellikle azgelişmiş ülkelerde ithal ikameci, dışa kapalı kalkınma politikalarının yaygınlaştığı İkinci Dünya Savaşı sonrası dönemde, ulusal ekonomiler için dikkat çekici bir kavram ve araştırma konusu olmuştur.

Milli gelirin elde edilmesine katkıda bulunan çeşitli üretim faktörlerinin milli gelirden aldıkları payı ifade eden bir kavramdır. Bu gelir dağılımı türünde milli gelirin kâr, ücret, faiz ve rant arasındaki dağılımı dikkate alınmaktadır. Kâr, faiz ve rant gelirlerine “mülk” gelirleri, geri kalan gelire de “emek” geliri denildiği için fonksiyonel gelir dağılımı aslında gelirin sosyal sınıflar arasında nasıl dağıldığı ile ilgili bir kavramdır.

Bir toplumda üst ve alt gelir grupları arasında gelirin nasıl dağıldığı söz konusu olduğunda dikey gelir dağılımından, aynı toplum içindeki gelir dağılımı söz konusu olduğunda ise yatay gelir dağılımından bahsetmiş oluruz. Devlet düşük gelir gruplarına gelir transferi yaptığında dikey gelir dağılımına müdahale etmiş olmaktadır.

NeoKlasik yaklaşımla birlikte gelir dağılımı yaklaşımları sınıfsal temelli olmaktan çıkmış ve kişisel gelir dağılımı yaklaşımları ağırlık oluşturmaya başlamıştır. Marshall, Menger, Jevons ve Walras gibi ünlü iktisatçıların analizlerine hakim olan marjinal verimlilik teorisi gelirlerin belirlenmesinde temel unsur haline gelmiştir. Neo-Klasik gelir dağılımı teorisi üretim faktörlerinin milli gelirdeki paylarından çok bu faktörlerin fiyatlarının nasıl belirlendiği üzerinde durmuşlardır. Buna göre bir üretim faktörü marjinal ürün değeri marjinal maliyetine eşit olana kadar istihdam edilecektir. Yani üretim faktörü üretime katkısı oranında değer kazanacaktır. Faktörlerin marjinal fiziki verimlilikleri üretim teknolojisi ile de bağlantılı olduğundan gelir dağılımı etkileyen bir faktör de teknoloji olmaktadır.

Bazı kişi ve gruplar ülkenin ortalama gelirinden fazlasını, bazıları ise daha azını alırlar. Eşitsizlik temel olarak emek piyasası sonuçlarının ve sermaye sahipliğinin eşit olmamasından kaynaklanmaktadır. Gelir dağılımındaki eşitsizliğin başlıca nedenleri:

Gelir dağılımındaki eşitsizliği ölçmenin çok sayıda farklı yöntemi bulunmaktadır. Bu yöntemlerden bazıları sosyal refah anlayışı ile değer yargılarını içeren ve fayda fonksiyonunu dikkate alan subjektif (normatif) unsurlara sahipken, bazıları ise gelir farklılıklarının istatistiksel ölçümünü dikkate alan objektif (pozitif) unsurlara sahiptir. Gelir eşitsizliği ölçümlerinin sağlıklı bir şekilde yapılabilmesi için bu yöntemlerin belirli koşulları yerine getirmesi beklenir. Bu koşullar şöyle özetlenebilir:

Pareto katsayısı ölçütü, belirli bir gelir seviyesi ile bu geliri veya daha fazlasını elde edenlerin sayısı arasında belirli bir ilişki durumu olduğu varsayımına dayanır. Bu ölçüt, bireylerin gelir seviyesi yükseldikçe üst gelir grubuna yükselme ihtimalinin nasıl arttığını göstermektedir.

Göreli yoksulluk kavramı da mutlak yoksulluk kavramı gibi Dünya bankası tarafından geliştirilmiştir. Göreli yoksulluk (ya da diğer adıyla ‘geniş anlamda yoksulluk’) “gıda, giyim ve barınma gibi imkânları yaşamlarını devam ettirmeye yettiği halde toplumun genel düzeyinin gerisinde kalmak” şeklinde tanımlanabilir. Bir başka tanıma göre göreli yoksulluk “bireylerin, toplumun ortalama refah düzeyinin belli bir oranının altında olması durumudur”. Göreli yoksulluk kavramı insanın bir toplumsal varlık olmasından yola çıkar. Bu çerçevede, toplumun genel düzeyine göre belirli bir sınırın altında gelir ve harcamaya sahip olan kişiler veya hanehalkı her ne kadar minimum ihtiyaçlarını rahat bir şekilde karşılayabiliyor olsa da göreli anlamda “yoksul” olarak tanımlanır. Göreli yoksulluk kavramına göre yoksulluk yalnızca kaynaklara erişememe ve yaşamı sürdürme sorunu olmayıp bu kavram yoksulluğu kişi ya da hane halkının, içinde yaşadığı toplum tarafından kabul edilen asgari bir yaşam seviyesine sahip olup olmadığı ile ilişkilendirmektedir. Göreli yoksulluk kavramı bu nedenle kişi ve grupların mutlak gelir düzeyi ile değil gelir ve refahın dağılımı ile ilgili farklılıkları hedef alır. Bu bağlamda bir ülkede mutlak yoksulluk tamamen ortadan kaldırılabilir ancak gelir düzeyi ne olursa olsun bir ülkede göreli yoksulluk her zaman varlığını sürdürecektir.

“Leyden Yaklaşımı” da denilen bu yaklaşım sübjektif bir ölçüm yöntemine dayanır. Bu yöntemde, büyük ölçekli anketler yardımıyla toplumu oluşturan kişilere temel ihtiyaçlarını karşılayıp karşılayamadığı sorulur ve karşılayamadığını beyan eden kişiler yoksul olarak tanımlanır. Örneğin ABD’de Gallup araştırma şirketi, “Bu toplumda dört kişilik bir ailenin geçinebilmesi için minimum ne kadar haftalık gelir kazanması gerekir?” şeklinde bir soruyu araştırmaya katılanlara sormaktadır. Temel ihtiyaçlar yaklaşımında herkes için geçerli bir “temel ihtiyaç” sepeti kullanılırken bu yaklaşımda sübjektif nitelik taşıyan ve kişiden kişiye değişen sonuçlara ulaşılmaktadır.

Fonksiyonel gelir dağılımı açısından bakıldığında Türkiye’de milli gelir içinde en fazla pay maaş-ücret gelirlerine aittir. Maaş-ücret gelirleri % 49,7’lik oranla toplam gelir içerisinde en fazla paya sahiptir. Bunu % 20 ile sosyal transferler ve % 18,8 ile müteşebbis gelirleri izlemektedir. Gayrimenkul (kira) gelirleri ise % 4,2 pay almaktadır. Türkiye’de maaş ve ücret gelirleri yükselme, müteşebbis gelirleri azalma eğilimindedir.