İKTİSADİ KALKINMA

Tanımı yapılan ithal ikamesidir. Bir sanayileşme stratejisi olarak ortaya çıkmıştır.

Bahsedilen kavram doğal ithal ikamesidir. Devletin müdahalesiyle gerçekleştirilen süreç ise uyarılmış ithal ikamesidir.

Dayanıklı tüketim malları, ara malları ve yatırım mallarının ülke içinde üretimine geçiş ithal ikameciliğin ilk değil ikinci aşamasında gerçekleşir.

Kota ithal ikameciliğe dayalı sanayileşmede kullanılan bir araçtır. Kota uygulamasıyla ithalatın kısıtlanması hedeflenir.

Nurkse bir ekonominin geri kalmışlığını onun düşük gelir, düşük tasarruf, düşük yatırım, düşük verimlilik ve sonuç olarak tekrar düşük gelir seviyesine bağlanan tek yönlü zincirleme bir hareketle açıklayarak, bu ülkenin bir kısır döngü içinde denge oluşturduğunu ileri sürmektedir.

B, C, D ve E seçeneklerinde belirtilen görüşler dengesiz kalkınma stratejisinin özellikleridir. Temelde az gelişmiş ekonomileri konu edinen dengeli kalkınma teorileri, neoklasik iktisadi görüşün aksine, bu tip ekonomilerde piyasanın tek başına kaynak dağılımını optimum şekilde sağlayamayacağını, dolayısıyla gelişmeye yeterli olamayacağını savunmaktadırlar. Bu nedenle piyasa mekanizmasına karşı çıkarak, değişik derecelerde piyasaya müdahale edilmesi gerektiğini savunurlar. Doğru cevap A'dır.

Dengeli kalkınma görüşüne katkıda bulunan belli başlı iktisatçılar: Rosenstein-Rodan, R. Nurkse, T. Scitovsky, A. Lewis, Myrdal, H. Leibenstein, W. Galenson, Tinbergen, O. Eckstein, B. Balassa, H. Chenery ve C.P. Kinleberger'dır. Doğru cevap B'dir.

Dengesiz kalkınma teorisinin öncüsü kabul edilen Albert O. Hirschman, The Stategy of Economic Development” (1958) adlı eserinde, gelişmiş ülkeler için “mevcut kaynakların optimal dağılımını sağlamaya çalışmak yerine, ekonomideki “gizli, dağınık halde ya da kötü kullanılan kaynak ve yetenekleri bulmak ve ortaya çıkarmaya çalışmanın” daha faydalı olacağı önerisinde bulunur. Doğru cevap C'dir.

A, B, C ve D seçeneklerinde ifade edilenler ithal ikamesine dayalı sanayileşme stratejisinin özelliklerindendir. İthal ikamesine dayalı sanayileşme stratejisi dışa değil, içe dönük bir stratejidir. Doğru cevap E'dir.

A, C, D ve E seçenekleri ihracata dayalı sanayileşme stratejisinin araçlarıdır. Söz konusu araçlar ihracatı teşvik etmek için uygulanmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Kotalar diğer adıyla ithalat yasakları, ithalatı belirli bir miktar veya değer olarak sınırlandıran uygulamalardır. Kotalar mutlak koruma sağlayan araçlardır. Tarifeler piyasa mekanizmasına ancak dolaylı bir müdahale niteliği taşırlar. Tüm ithalatı engelleyecek ölçüde yüksek olmadıkları durumda iç fiyatları yükseltmek yoluyla yerli üretimi koruyucu etki doğururlar. Kotalar söz konusu olduğunda ekonomi tümüyle korunuyor demektir. Böylece, yurt içinde üretilen malın arzı kısıtlanarak, o malın değeri arttırılır ve üreticisine bir rant sağlanır. Bu yönüyle gümrük vergileriyle aynı etkiye sahiptirler. Doğru cevap D'dir.

Paul Narcyz Rosenstein-Rodan (1902-1985) tarafından yazılan “Doğu ve Güneydoğu Avrupa’nın Sanayileşme Sorunları” (1943) adlı makalenin kalkınma ekonomisi alanında verilen ilk çalışma olduğu söylenebilir. Dengeli kalkınmayı savunan iktisatçılardan ilki olan R. Rodan, bu makalesinde, II. Dünya Savaşının hemen sonrasında, geri kalmış bölgeler olan Doğu Avrupa devletlerini incelemiştir.

Albert O. Hirschman (1915-2012) dengesiz kalkınma teorisinin öncüsü kabul edilir. Hirschman, az gelişmiş ülkelerde bütün sektörlerde eşanlı (aynı anda) bir kalkınma hamlesini gerçekleştirebilecek düzeyde sermaye birikimi ve piyasa genişliğinin bulunmadığını savunur.

Sanayi kuruluşlarının belirli bölgelerde toplanıp bölgesel farklılaşmaya yani kutuplaşmaya neden olmasının altında yatan unsurları şu şekilde sıralamak mümkündür:

İthal ikamesine dayalı sanayileşmeyi uyaran nedenler çeşitlidir. Bunların belli başlıları: Ödemeler bilançosu güçlükleri, savaşlar, kişi başına gelirdeki artışların uyardığı efektif talep artışları ve bilinçli sanayileşme stratejileridir.

Geliştirilmesi istenen veya gelişmekte olan sanayi dallarının korunmasında genel araçlar şunlardır: gümrük vergileri (veya eş etkili vergiler), ithal yasakları, döviz kuru politikası ve sübvansiyonlar.

R. Rodan'a göre geri kalmış bölgelerin kalkınabilmesi için iki yol bulunmaktadır. Birinci yol, emek fazlasının olduğu geri kalmış bölgeden, sermaye fazlasının olduğu gelişmiş bölgeye emek göçüyle, bölgenin kalkınmasıdır. İkinci yol ise, R. Rodan’ın “sanayileşme” olarak tanımladığı yoldur. Bu sefer, yabancı özel sermayenin geri kalmış bölgeye gelmesi öngörülmektedir. Doğru cevap B'dir.

İthal ikamesinin uygulandığı bir ekonomide “aşırı değerlenmiş kur politikası” söz konusudur. Aşırı değerlenmiş kur politikası ile yüksek tarifelerin ithalatı kısıtlayıcı etkileri daraltılır ancak spesifik miktar kısıtlamaları ve sınırlamaları ile birlikte kullanıldığında, ithal ikamesi sanayilerin kuruluşu için gerekli olan makine-donanım ithalini kolaylaştırıp; mamül mal ithalini zorlaştıracaktır. Bu politika aynı zamanda ihracatı sınırlandıracak, iç piyasalara yönelik üretimi çekici hâle getirecek, böylece ithal ikameci ve korumacı politikaların etkilerini arttırabilecektir.

Tarım sektörünün arz esnekliğinin düşük olması, üretimin pazar koşullarına göre artırılıp- azaltılabilmesi olanağını sınırlandırmaktadır. Bu durum özellikle uluslararası pazarlara açılmayı hedefleyen bir ekonomi için önem arz eder. Bu nedenle böylesi bir amaç güdüldüğünde, arz esnekliği daha yüksek olan sanayi kesimine öncelik verilmesi avantaj yaratmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Uluslararası piyasalarda sürekli olarak kalite ve fiyat rekabetiyle karşılaşan girişimciler yeni teknolojileri izlemek zorunda kalacaklardır. Ölçek ekonomilerine göre yatırıma yöneleceklerdir. Bunun temel nedeni, ihracat pazarlarına kolayca girebilmeleri ve ölçek ekonomilerinden yararlanabilmeleri ancak büyük ölçekli yatırımlarla olanaklı olabilecektir.