İKTİSADİ KALKINMA

Rostow'a göre kalkışa hazırlık aşamasını ilk tamamlayan ülke İngiltere olmuştur. Bunda İngiltere'nin coğrafi durumunun, doğal kaynaklarının, ticari olanaklarının, sosyal ve ekonomik yapısının etkisi bulunmaktadır. İngiltere'den sonra Batı Avrupa ülkeleri kalkışa hazırlık aşamasına 17. yüzyılın sonlarında, 18. yüzyılın başlarında girmişlerdir. Doğru cevap B'dir.

Klasik dış ticaret teorisine göre bir ülke kendi karşılaştırmalı üstünlüğünün olduğu alanlarda uzmanlaştığı ve uluslararası değişim oranına göre ticaret yaptığı takdirde, reel gelirinde bir artış olur. Bu görüşe göre gelişmiş ve az gelişmiş ekonomiler arasında, karşılaştırmalı üstünlüklere göre yapılan ticaret, taraflara yarar sağlayacaktır. Ancak yapısalcı yaklaşımı savunan Singer ve Prebisch, uzun dönemde dış ticaret hadlerinin hammadde ve tarım ürünleri gibi emek yoğun üretimde uzmanlaşan az gelişmiş ülkelerin aleyhine, sanayi ürünü ihraç eden gelişmiş ülkelerin ise lehine değişeceğini ifade etmektedirler. Doğru cevap E'dir.

Geleneksel iktisada dayalı yaklaşımlar, ilgilerini daha çok ulusal ekonominin iç dinamiklerine vererek az gelişmiş ülkelerin makroekonomik sorunlarına odaklanmışlardır. Geleneksel iktisada dayalı yaklaşımlar çerçevesinde iki teori öne çıkmaktadır: Kısır Döngü Teorisi ve Gelişme Aşamaları Teorisi. Kısır Döngü Teorisi, az gelişmişliği açıklarken, birbirini zincirleme olarak olumsuz etkileyen bir takım değişkenler arasındaki neden-sonuç ilişkisini incelemektedir. Böyle bir sistemde, her zaman bir noktadan başlayıp tekrar o noktaya geri dönen ve dolayısıyla gelişmeyi olanaksız kılan özel bir belirleyicilik vardır. Bu özel belirleme biçimine kısır döngü adı verilir. Doğru cevap A'dır.

Boeke'ye göre doğu toplumlarında ürünlerin arzı fiyat değişikliklerine duyarlı değildir. Diğer bir ifadeyle talep ve fiyat değişse de arz sabit kalır. Doğru cevap C'dir.

1960'lı yılların sonlarına doğru, az gelişmişliğin içsel faktörler yerine dışsal faktörlerle sorgulandığı uluslararası bağımlılık modelleri giderek artan bir destek bulmaya başlamıştır. Bağımlılık okulu mensuplarının en önemli ortak noktaları, az gelişmişliğin az gelişmiş ülkeler dışından (dışsal faktörler) kaynaklandığını kabul etmeleridir. Doğru cevap B'dir.

Az gelişmiş ülkelerde ortaya çıkışı en kolay olan bölgesel ikiliktir. Bunun nedeni bütün bölgelere aynı hizmeti verebilecek kadar kaynakların bol olmamasıdır. Alt yapı, enerji, ulaştırma, haberleşme gibi alanlardaki yatırımlarda gelişme potansiyeli yüksek bölgelere öncelik tanınır. Bölgeler arasında mevcut olan dengesizlikler bu tür yatırımların etkisiyle daha da artar. Doğru cevap E'dir.

Üç sektör teorisi olarak da bilinen basit aşama teorisine göre, her ülke önce birincil sektörlerde üretilen tarımsal ürünler, orman ve maden ürünlerini üretmektedir. Gerekli temel mallarla ilgili ihtiyaçlarını karşılayan ülkeler, daha sonra iktisadi kaynaklarını ikincil sektörlere yani imalat faaliyetlerine kaydırmaktadır. Bu aşamayı takiben nihayet inşaat, ulaştırma, haberleşme, ticaret ve mali işlemlerin yer aldığı üçüncü sektörlere yönelik hizmet faaliyetlerine geçilmektedir. Doğru cevap C'dir.

Kalkınma sürecinin belirleyicisi olan yapısal değişme iki nedenden dolayı ortaya çıkmaktadır. Bunlardan ilki Engel Yasası, ikincisi verimliliktir. Verimlikik yapısal değişmeye şu şekilde neden olmaktadır: İmalat ve hizmetler sektörlerinin verimliliği tarım sektörüne oranla daha yüksektir. Verimlilik nedeniyle ücretler imalat ve hizmetler sektörlerinde tarım sektörüne oranla daha hızlı yükselme eğilimindedir. Ücretler arasındaki bu fark işgücünün tarımla uğraştığı kırsal kesimden daha verimli çalışabilecegi, dolayısıyla daha yüksek bir ücret elde edebileceği yerlere göç etmesine yol açar. Doğru cevap A'dır.

Lewis'e göre tarım sektöründe işgücünün marjinal verimliliği sıfırdır yani gizli işsizlik bulunmaktadır. Geleneksel tarım sektöründeki fazla emeğin çekilerek modern sektöre aktarılması sonucunda tarımsal üretimde hiçbir azalma olmayacak; aksine emeğin marjinal verimliliği yükseleceğinden, tarımsal üretimde artışlar bile olabilecektir. Doğru cevap D'dir.

Sınırsız emek arzıyla kalkınma teorisi geleneksel ve modern kesimlerin bir arada bulunduğu bir ekonomide kalkınmanın nasıl başlayacağını açıklamaktadır. İki sektör teorisi olarak bilinen bu teoriye göre ekonomide tarım ve sanayi olmak üzere iki sektör vardır. İşgücünün verimliliğinin sıfır ya da çok düşük olduğu tarım sektöründen sanayi sektörüne doğru aktarılması ve bunun yanı sıra sanayi sektöründe elde edilen kârların tekrar yatırımlara aktarılmasıyla kalkınma süreci hızlanacaktır. Doğru cevap E'dir.

1800’den önceki dönemlerle karşılaştırıldığında, bugün gelişmiş ve az gelişmiş ülkelerde yaşayan insanların yaşam standartları arasında müthiş bir uçurum oluşmuştur.

Sanayi öncesi dönemde kişi başına düşen gelir bakımından zengin ve yoksul ülkeler arasında en fazla üç veya dört kat fark bulunmaktayken, modern dünyada zengin ile yoksul arasındaki gelir farklılığı, 40’a 1 oranındadır

Geleneksel iktisada dayalı yaklaşımlara göre  az gelişmişliğin nedeni, günümüzde
gelişmiş ülke olarak tanımlanan ülkelerin, geçmişte ekonomik ve sosyal alanlarda gerçekleştirdikleri dönüşümü, az gelişmiş ülkelerin başaramamalarıdır. Bu anlamda az gelişmiş ülkeler modernleşmenin gereklerini yerine getiremedikleri için gelişememektedir.

Ragnar Nurkse tarafından ortaya atılan yoksulluğun kısır döngüsü teorisi az gelişmiş ülkelerde kişi başına düşen gelirin neden yükselemediğini açıklamaya çalışmakta, sorunu hem arz hem de talep yönünden ele almaktadır. Yoksulluğun kısır döngüsü ister talep, isterse arz yönünden incelensin, az glişmişliğin temel nedeni ve sonucu yoksulluk, yani kişi başına düşen gelir düzeyinin düşük olmasıdır.

Nurkse’e göre, bir ekonomide kısır döngünün varlığı, devlet tarafından bir takım önlemlerin alınmasını gerektirmektedir. Talep yönünden, yoksulluk girişimcilerin yatırım yapma istek ve gücünü azaltmaktadır. Bu nedenle devlet bizzat kendi
girişimleri vasıtasıyla ülkenin sanayileşmesine katkıda bulunabilir. Arz yönünden, sermaye oluşumu tasarruf kapasitesinde bir yükselmeyi gerektirir. Nurkse, büyümenin temel belirleyicisinin, ülkenin marjinal tasarruf eğilimi olduğuna dikkat çekmektedir.

Rostow’a göre, az gelişmişlikten gelişmişliğe doğru dönüşüm sürecinde, birbirini izleyen beş aşama bulunmaktadır. Bunlar,

1. Aşama: Geleneksel Toplum

2. Aşama : Kalkışa Hazırlık

3. Aşama : Kalkış

4. Aşama : Olgunluk

5. Aşama : Kitle Tüketim Çağı

Alman iktisatçı Hans Singer ile Arjantinli iktisatçı Raul Prebisch tarafından ayrı
ayrı ortaya atılan ve literatüre Singer-Prebisch tezi olarak geçen tez, uzun dönemde dış ticaret hadlerinin hammadde ve tarım ürünleri gibi emek
yoğun üretimde uzmanlaşan az gelişmiş ülkelerin aleyhine, sanayi ürünü ihraç eden gelişmiş ülkelerin ise lehine değişeceğini savunmaktadır. Sanayi ürünlerine göre tarımsal ürün ve hammadde fiyatlarının giderek düştüğünü belirten Prebisch bunun az gelişmiş ülkelerin aynı ihracat gelirlerini elde etmek için daha fazla miktarda ihracatta bulunmaları anlamına geldiğini belirtmiştir.

Bağımlılık okulu mensuplarının en önemli ortak noktaları, az gelişmişliğin az gelişmiş ülkeler dışından (dışsal faktörler) kaynaklandığını kabul etmeleridir.

İkilik (düalizm) teorisine göre, az gelişmiş ülkelerin sosyo-ekonomik yapıları kendi içinde homojen değildir ve bu nedenle ilgili yapıları tek bir sistem olarak ele alınamaz. Sistemlerden biri (modern kesim), gelişmiş bir sosyo-ekonomik sistemi yansıtırken, ötekisi (geleneksel kesim) henüz gelişmemiş bir
sistemi oluşturur.

Lewis’e göre, az gelişmiş ekonomiler iki sektörden oluşmaktadır: Geleneksel sektör ve modern sektör. Az gelişmiş ülkelerde, bir yandan nüfusun büyük bir bölümünün istihdam edildiği ve geleneksel tarzda üretimin gerçekleştiği geniş bir
geleneksel (kırsal, tarım) sektör bulunmakta, bir yandan da sanayi üretimi gerçekleştiren piyasa merkezli modern (kentsel, endüstriyel) bir sektör
bulunmaktadır. Lewis, ülke ekonomilerinin asıl gücünün, sanayi sektöründen kaynaklandığını ileri sürmektedir.

Geleneksel sektör kırsal nüfusun fazla olduğu “geçim kesimi” ile karakterize edilir. Ücretler genellikle yaşamayı sürdürecek düzeydedir. Bu ücrete en az geçim ücreti adı verilmektedir. Tarım sektöründe işgücünün marjinal verimliliğinin sıfır olduğu yani gizli işsizliğin bulunduğu varsayılır.