İKTİSADİ KALKINMA - Deneme Sınavı - 5

Göçe neden olan faktörler ekonomik anlamda itici ve çekici faktörler olarak açıklanabilir. İtici faktörler arasında, göç veren ülkedeki çalışma olanaklarının yetersizliği, işsizlik sorunun yaygın olması, kişi başına düşen gelir düzeyinin düşük olması, mesleki araştırma ve çalışma yapma olanaklarının ve araçların yetersizliği ve bu alanlardaki ilgisizlik, yetenekten çok kıdeme önem veren katı idari sistem, siyasal haklara yapılan baskılar, siyasal belirsizlikler, iş ve aile ortamındaki huzursuzluklar sayılabilir. Çekici faktörler ise yüksek ücretler, istikrarlı çalışma ortamı, demokratik hak ve özgürlüklerin ileri düzeyde sağlanması olarak ifade edilebilir. Doğru cevap A'dır.

Dünya piyasalarıyla bütünleşme süreciyle birlikte ülkelerin ekonomik büyümeleri ve kalkınmaları bu sürecin ortaya çıkardığı çeşitli avantajlar nedeniyle olumlu yönde etkilenmektedir. Ülke ekonomilerinin dış piyasalara açılması ve bu piyasalar için üretim yapması dolayısıyla firmaların üretim hacmi genişlemekte ve maliyetleri gerilemektedir. Bu, firmaların ölçek ekonomilerinden yararlandığını gösterir ve ekonomik büyümeyi sınırlandıran yurt içi piyasaların darlığı sorununun ortadan kaldırılmasına yol açar. Böylece yerel firmalar ürettikleri ürünleri daha büyük piyasalara ulaştırarak ölçek ekonomilerinin avantajlarından yararlanırlar. Dış ticaretin gelir üzerindeki bir diğer önemli etkisi girdi sağlama etkisidir. Ticaret yoluyla ülkeler yurt içinde ikamesi olmayan ve üretim için gerekli ara ve yatırım mallarını elde ederek kapasite kullanım oranlarını arttırmakta ve böylece verimlilik artışları ortaya çıkmaktadır. Ticari küreselleşmeyle birlikte yerli firmalar ile yabancı firmaların rekabeti üretimde ve tüketimde etkinliği arttırır. Doğru cevap E'dir.

McKinnon-Shaw’ın finansal serbestleşme kuramı, finansal serbestleşmenin ekonomik büyümeyi olumlu yönde etkileyeceğini ileri sürer. Doğru cevap A'dır.

Tarihsel olarak bakıldığında, ilkel malların fiyatlarının sanayi mallarına oranla düşüş gösterdiği daha önce belirtilmişti. Bunun sonucunda, dış ticaret hadleri ortalama olarak petrol ihraç etmeyen az gelişmiş ülkeler için zamanla kötüleşme eğilimindedir. Gelişmiş ülkelerde ise nispi bir iyileşme söz konusudur. Dış ticaret hadlerinin, uzun dönemde tarımsal ürün ihraç eden ülkeler aleyhine gelişmekte olduğunu ortaya koyan temel teori; bu teorinin ilk savunucuları olan Alman iktisatçısı Hans Singer ve Latin Amerikalı iktisatçı Raul Prebisch’in adlarından dolayı Singer-Prebisch Tezi olarak adlandırılır. Doğru cevap B'dir.

Verilen ilk üç madde dış ticaret haddinin bozulmasında talep ile ilgili faktörler arasında yer alırken, verimlilik artışlarının farklı dağılımı ve piyasa yapısındaki farklılık, arz ile ilgilidir. Doğru cevap C'dir.

Küreselleşme konusunda siyasi (politik), teknolojik, sosyal ve kültürel, ekonomik küreselleşme olmak üzere farklı boyutların dikkate alındığı bir sınıflandırma yapılabilir. Sosyal ve Kültürel Küreselleşme: Küreselleşme aynı zamanda ülkelerin birbirlerini sosyal ve kültürel olarak önemli ölçüde etkilediği bir süreçtir. Sosyal ve kültürel küreselleşmenin farklı ülkelerdeki kişiler üzerine yansımaları, benzer tüketim kalıplarında, bilgi ve becerilerde, giyim tarzlarında, yeme içme alışkanlıklarında (Japon, İtalyan, Çin, Meksika mutfağının ülkemizde yaygınlaşması ya da Mac-Donalds, Burger King gibi fast food zincirlerinin dünyanın her yerine yayılması), sinema ve müzikte görülebilir. Doğru cevap C'dir.

Piyasa ekonomisine işlerlik kazandırmak amacıyla ekonomik faaliyetlere ilişkin devletin koyduğu yasal düzenlemelerin azaltılması veya ortadan kaldırılması yönünde yapılan düzenlemelere Deregülasyon denmektedir.

Bir ekonomik küreselleşme türü olan finansal küreselleşme, bir ülkenin finansal sisteminin uluslararası finansal piyasalarla ve kurumlarla bütünleşmesi olarak tanımlanabilir. Bu bütünleşme sürecinin hızlanmasında bilgisayar ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler önemli rol oynamıştır. Finansal küreselleşme sürecinin en önemli unsuru finansal serbestleştirmedir. Bu süreçte hükümetler yurt içi finansal sektör üzerindeki yasal düzenleme ve denetimleri kaldırarak ya da gevşeterek ve sermaye hesabını serbestleştirerek ekonomileri yabancı sermaye akımlarına açık hâle getirmektedir. Finansal serbestleştirme politikaları, dış finansal serbestleşme ve iç finansal serbestleşme olarak ikiye ayrılır.

Plasman; Genel anlamda paranın gelir getiren menkul ya da gayrimenkul değerlere, mallara ya da diğer servet unsurlarına yatırılarak değerlendirilmesidir. Plasman yeni bir yatırım değildir, mevcut yatırımların el değiştirmesidir.

Dış ticaret yoluyla yeni bilgi ve teknolojilere ulaşılmasının yanında yeni yönetimsel becerilerin de aktarılması kolaylaşır. Dış tasarruf kaynaklarından yararlanan, yabancı sermaye girişlerinin sınırlandırılmadığı dışa açık ekonomilerde, doğrudan yabancı sermaye yatırımları kanalıyla da yüksek verimlilik sağlayan üretim yöntemlerinin transferi söz konusu olabilmektedir. Doğrudan yabancı
yatırım bir sermaye transferi olmakla birlikte, aynı zamanda teşebbüs, teknoloji, risk taşıma ve organizasyon aktarımını da sağlamaktadır. Doğrudan yatırım bu rolünden dolayı, yönetimsel beceriler ve know-how’u da beraberinde getirmekte ayrıca rekabet faktörünün ülkeye girmesinde rol oynamaktadır. Know-how ise bir firmanın üretim teknolojisi veya işletme yönetimiyle ilgili olarak sahip olduğu belirli bilgi ve becerilere verilen isimdir.

Gelişmekte olan ülkeler ekonomik kalkınma hamlesine giriştiklerinde dış açık ile karşılaşırlar. Gelişmekte olan ülkelerin ekonomik kalkınma
düzeyleri yükseldikçe dış açıklarının da arttığı görülmektedir. Bu çerçevede iktisadi kalkınma ile dış ticaret açığı arasındaki ilişki incelenmelidir. Bir ülkenin dış ticaret açığı, ithalat ile ihracat arasında, ithalat lehine olan farkı gösterir. Başka bir deyişle, ülkenin yurt dışından satın aldığı mallar yurt dışına sattığı mallardan fazla ise bu ülke için dış ticaret açığı söz konusudur. Burada dış ticaret açığı, sadece mal ithalatı ile mal ihracatını kapsadığı için dar anlamda ifade edilmektedir. Diğer yandan mal ithalatı ile birlikte cari işlemler hesabında yer alan döviz götürücü kalemleri toplam ithalat; mal ihracatı ile birlikte cari işlemler hesabında yer alan döviz getirici kalemleri de toplam ihracat olarak düşünebiliriz. Bu durumda eğer toplam ithalat toplam ihracattan fazlaysa geniş anlamda bir dış ticaret açığı, sıkça kullanılan deyimle dış açık söz konusudur. Bir ekonominin dış açık vermesi, bu açığın karşılanma biçimi ne olursa olsun, ülkenin gayrisafi millî hasılasına net bir katkı yapmaktadır. Başka bir deyişle ülkenin toplam kaynakları, gayrisafi millî hasıla+dış açık kadar olur. bu nedenlerde bir ülkede ithalat azalır ihracat çoğalırsa ekonomik büyüme gösteren ülkelerin gayrisafi milli hasılasında da artış görülecektir.

Yatırımların artması: Gelişmekte olan ülkeler kalkınmalarını gerçekleştirebilmek için makine ve donanım gibi yatırım mallarını büyük ölçüde ithal etmek zorundadırlar. Artan yatırımların doğurduğu
ithalat harcamalarının, ihracat gelirleriyle karşılanamaması ise dış ticaret açığını doğurmaktadır.

Singer-Prebisch Tezi’nde, ticaret hadlerinin az gelişmiş
ülkeler aleyhine gelişmesine neden olan faktörler, üç grupta ele alınmaktadır. Bunlar; arz, talep ve ekonominin
esnekliği ile ilgili faktörlerdir.Talep ile ilgili faktörler arasında gelişmiş ülkelerin az gelişmiş ülkeler tarafından ihraç edilen gıda maddelerine
nispeten daha az talepte bulunması, az gelişmiş ülkelerin ihraç ettikleri doğal hammaddelerin yerine
sentetiklerinin geçmesi, gelişmiş ülkelerin kendi tarım kesimlerini korumak amacıyla aldıkları birtakım
önlemler sayılabilir. Bunlar; İlkel Mal Gelir Esnekliğinin Düşük Olması, Teknolojik Gelişmelerin Doğal Hammaddelerin Sentetik Maddelerle İkamesini Olanaklı
Kılması, Gelişmiş Ülkelerin Tarım Sektörünün Korunması ve Geliştirilmesine Yönelik Politikaları'dır.

Gelişmekte olan ülkeler ihracat
kompozisyonlarında önemli değişiklikler yaparak ihraç
ürünlerini çeşitlendirme yoluna gitmektedirler. Özellikle
Doğu Asya Kaplanları ile daha sonra Latin Amerika ve Asya’daki
bir çok gelişmekte olan ülke, ihraç malları içinde
sanayi malları ihracatlarını büyük ölçüde yükseltmiştir.
Böylece bu ülkeler ilkel mal ihracatçısı olmanın dünya piyasalarında
yarattığı dezavantajlı konumdan sanayi mal ihracatlarını
arttırarak kurtulmuşlardır. Asya kaplanları olarak adlanrılan ülkeler ise; Güney Kore, Tayvan, Hong Kong, Singapur’dur.

Tarihsel olarak bakıldığında, ilkel malların fiyatlarının
sanayi mallarına oranla düşüş gösterdiği
daha önce belirtilmişti. Bunun sonucunda, dış ticaret
hadleri ortalama olarak petrol ihraç etmeyen az
gelişmiş ülkeler için zamanla kötüleşme eğilimindedir.
Gelişmiş ülkelerde ise nispi bir iyileşme söz
konusudur. Dış ticaret hadlerinin, uzun dönemde
tarımsal ürün ihraç eden ülkeler aleyhine gelişmekte
olduğunu ortaya koyan temel teori; bu teorinin
ilk savunucuları olan Alman iktisatçısı Hans Singer
ve Latin Amerikalı iktisatçı Raul Prebisch’in adlarından
dolayı Singer-Prebisch Tezi olarak adlandırılır.
Singer ve Prebisch’in çalışmasına dayalı olarak
Birleşmiş Milletler bir yayınında temel ürünlere
göre dış ticaret hadlerindeki gelişmeyi şöyle ortaya
konmuştur: 19. yüzyılın ikinci yarısından İkinci
Dünya Savaşı’na kadarki dönemde, ilkel mal fiyatlarında,
sanayi ürünleri fiyatlarına oranla devamlı
olarak bir azalma eğilimi vardır. Ortalama olarak
belli bir miktar tarımsal ürün ihracatı, bu dönemin
sonunda, dönem başında aldığının ancak %60’ını
satın alabilmektedir. Petrol fiyatlarının önemli ölçüde yükseldiği
petrol krizi döneminde, ticaret hadlerine dair
Singer-Prebisch Tezi’nde yapılan genellemenin
geçerli olmadığı göz önünde bulundurulmalıdır.Singer ve Prebisch dış ticaret hadlerinin az gelişmiş
ülkeler aleyhine işlemesi sonucunda fakir
ülkelerden zengin ülkelere sürekli olarak kaynak
transferinin gerçekleştiğini ve bunun yurt içi sanayilerin
korunmasını sağlayan ithal ikameci sanayileşme
stratejisiyle ortadan kaldırılabileceğini ileri
sürmüşlerdir.

Nüfus artışını belirleyen faktörler;

Doğum oranı,

Ölüm oranı,

Net göç oranı,

Nüfusun yaş bileşimi.

Yaş bileşiminin en önemli belirleyicileri;

Doğum oranları,

Ölüm oranları,

Ortalama yaşam süresi

Yüksek doğurganlık ve yüksek ölüm oranlarının hakim olduğu bir durumdan düşük doğurganlık ve ölüm oranlarına geçiş süreçlerinin tümü demografik geçiş süreci olarak adlandırılır.

Malthus'un teorisi iki önemli faktörle açıklanmaktadır; Toprak arzı sabittir, nüfus artış hızı üzerinde gelirin pozitif etkisi bulunmaktadır.

Nelson'un teorisine göre; düşük gelir düzeyindeki ekonomilerde, nüfus artışının nedeni, ölüm oranındaki düşmedir. Kişi başına düşen gelir artışı nüfus artışına neden olmaktadır.