İKTİSADİ KALKINMA - Deneme Sınavı - 16

İhracata dayalı sanayileşmede temel amaç olan döviz darboğazını atlatabilmek amacıyla ihracatı geliştirici politikalar uygulanırken kullanılan araçlar, genellikle “ihracatı özendirme önlemleri” adı altında açıklanmaktadır. Bu türden önlemlerin maliyeti düşürücü veya geliri artırıcı etkileri vardır. Söz konusu özendirme önlemlerini üç ana başlık
altında ele alabiliriz: Döviz kuru politikası, ihracata vergi iadesi ve diğer özendirmeler. Doğru cevap E seçeneğidir.

Bireysel Gelir Dağılımı
Bireysel gelir dağılımı, bir ülkede meydana getirilen gelirin toplumu oluşturan birey ve hane halkları arasında nasıl dağıtıldığını gösteren gelir dağılımı kavramıdır. Bireysel gelir dağılımı bireylerin ve hane halklarının gelirlerinin büyüklüğüne göre belirlenmektedir. Bireysel gelir dağılımında elde edilen gelirin kaynağı ve bileşimi önemli değildir, önemli olan gelirin miktarıdır. Bireysel gelir dağılımında hane halkının yüzde dağılımı ile gelirin yüzde dağılımı karşılaştırılmaktadır. En yüksek ve en düşük gelir grupları arasındaki farklar “eşitsizlik derecesini” oluşturur.

Sektörel Gelir Dağılımı
Her üretim sektörünün milli gelire katkısı aynı değildir, bazı sektörlerin gelir oluşumuna katkıları diğer sektörlere göre daha fazladır. Sektörel gelir dağılımı, tarım, sanayi ve hizmetler sektörleri başta olmak üzere çeşitli üretim sektörlerinin ulusal gelire hangi oranda katkıda bulunduğunu gösterir. Gelişmiş ülkelerde milli gelire en büyük katkıyı hizmetler sektörü yapmakta, onu sanayi sektörü takip etmektedir. Tarım sektörünün milli gelirdeki payı genellikle küçüktür. Dolayısıyla, sektörlerin milli gelirden aldıkları pay ülkelerin gelişmişlik düzeyleri için önemli bir ipucu olmaktadır.

Birincil ve İkincil Gelir Dağılımı
Piyasa ekonomisinin işleyişine herhangi bir müdahale olmaksızın ortaya çıkan milli gelirden üretim faktörlerinin aldığı emek, kâr, faiz ve ücret şeklindeki gelir dağılımına birincil gelir dağılımı adı verilir.

Klasik Teoride Gelir Dağılımı: Klasik teoriye göre gelir dağılımını belirleyen temel
unsur faktör sahipliği ve faktörlerin nisbi kıtlığıdır. Klasik iktisatçılar gelir bölüşümü olgusunu “emek değer teorisi” ile analiz etmekte, emeği değerin kaynağı olarak görmektedir.

Küreselleşme, dünya ülkelerinin çeşitli boyutlarda gerçekleşen bütünleşme sürecidir. Küreselleşmenin ekonomik, siyasal, kültürel ve teknolojik boyutları vardır. Küreselleşme süreci sonucunda ulusal ekonomiler karşılıklı olarak bağımlı hale gelmektedir.

Gelir ölçeğinden bağımsız olma ilkesi: Eşitsizlik ölçütleri aynı tarzdaki oransal değişikliklerden etkilenmemelidir. Diğer bir deyişle herkesin gelirinde aynı oranda bir değişiklik varsa eşitsizlik değişmemelidir.

Dünya Bankası 1990 yılında yapmış olduğu bir çalışmada mutlak yoksulluk tanımına şu şekilde yaklaşmaktaydı: “Bir insanın hayatta kalabilmesi için gerekli minimum kalori miktarı olan 2400 K/cal hesaplamasına dayanılarak (tıbben; normal bir erişkinin yeterli kalori alabilmesi için gerekli kalori 2800-3000, ağır işlerde çalışanlar için ise işin niteliğine göre 3200-3800 k/cal ihtiyacı esas alınmaktadır) geliştirilmiş ve bu noktadan hareketle günlük geliri 2400 k/cal besini almaya yetmeyen insanlar “mutlak yoksul” olarak tanımlanmıştır.

İş güvenliğinin ve istikrarlı bir gelir olanağının olmaması: Bu durumdaki kişiler makroekonomik koşullardaki olumsuz değişmelerde işlerini kaybetme ve tüketimi kısma riski ile karşı karşıya kalırlar.

Medyan Gelir Yaklaşımı
“Nisbi yoksulluk” veya “göreli yoksulluk” yaklaşımı da denilen bu yaklaşımda toplumda yaratılan ortalama gelirin (medyan gelirin) yarısı yoksulluk sınırı olarak belirlenir. Buna göre yoksul kişiler bu ortalama gelirin yarısını bile elde edemeyen kişilerdir.

Gelir dağılımı konusunda Türkiye genelini kapsayacak şekilde ilk çalışmayı ise TÜİK 1987 yılında gerçekleştirmiştir.

İktisadi gelişmeyle birlikte doğum oranları ve doğurganlık hızlarının azalmasını şu gerekçelerle açıklamak mümkündür 
• Tarımsal yapının ağırlık taşıdığı az gelişmiş toplumlarda, çocuk bir üretim faktörüdür, ailenin geleceği açısından bir güvencedir. Ekonomi tarımsal yapıdan uzaklaştıkça çocuktan bu alanda yararlanma söz konusu olmamaktadır. Nüfusun büyük bir kısmının sanayi ve hizmetler kesiminde çalıştığı ve kentlerde yaşadığı gelişmiş toplumlarda çocuk büyük ölçüde bir tüketici durumdadır.

Bir ülkede yüksek bağımlılık oranı; belli sayıdaki üreticilerin oluşturduğu hasılanın daha büyük sayıdaki tüketiciler tarafından paylaşılmasını ifade eder. Doğal olarak bu durumda, çalışanların ekonomik yükü artarken, kişi başına düşen gelir de daha düşük kalmaktadır. Az gelişmiş ülkelerde genç bağımlılık oranı (0-14 yaş) daha belirleyiciyken gelişmiş ülkelerde yaşlı bağımlılık oranı (65+) daha yüksek düzeydedir.

Demografik geçiş teorisinin orijinalinde dört aşama yer almaktadır. Bu aşamalar:
Birinci aşama: Yüksek doğum ve yüksek ölüm oranları
İkinci aşama: Ölüm oranlarında düşüş
Üçüncü aşama: Doğum oranlarında düşüş
Dördüncü aşama: Düşük doğum ve düşük ölüm oranları

Net kalkınma hızı (kişi başına düşen gelir
artışı) = Gelir artış hızı-Nüfus artış hızıdır.
Gelir artış hızı, nüfus artış hızından yüksekse net kalkınma hızı pozitif olur, kişi
başına düşen gelir artar. Tersine nüfus artış
hızı, gelir artış hızından yüksekse net kalkınma hızı negatif olur, kişi başına düşen
gelir azalır

Düşük Düzeyli Denge Tuzağı
Richard R. Nelson’un 1956 yılında yayınladığı “Düşük Düzeyli Denge Tuzağı Teorisi” başlıklı makalesi Malthus’un ortaya koyduğu gelir artışı ile nüfus artışı arasındaki ilişkiye dayanmaktadır. Bu teori ekonomik gelişme sürecinin farklı aşamalarında, yani farklı kişi başına gelir düzeylerinde, nüfus ve gelir artışını
temsil eden eğrilerin pozisyon ve biçimlerinin karşılaştırılmasından ibarettir. Nelson’un analizinde üç değişken dikkate alınmıştır. Bunlar; nüfus artışı, gelir artışı ve kişi başına düşen gelirdir.

Optimum Nüfus
İktisadi açıdan en uygun nüfus büyüklüğüdür. Belli bir gelişme düzeyinde, ülkenin belli kaynakları ve teknolojisi ile kişi başına üretimi en çok artıran nüfus büyüklüğüdür.

Referans dönemi içinde ekonomik mal ve hizmetlerin üretimi için emek arzında
bulunan çalışma çağındaki nüfusu kapsar. İşgücü, istihdamda olanlar ile işsizlerin
toplamı olarak ifade edilmektedir

Doğal İşsizlik= Yapısal işsizlik+Geçici işsizliktir. Milton Friedman, geçici ve yapısal işsizlik biçiminde ortaya çıkan işsizliği “doğal işsizlik” ve bunun oranına da “doğal işsizlik oranı” adını vermektedir. Yapısal işsizlik, bir piyasada talep edilen ve arz
edilen beceriler arasında bir uyumsuzluk olması durumunda ortaya çıkan bir işsizlik türüdür. Geçici işsizlik ise, bir ekonomide emek arz ve talebi arasında genel bir denge olduğu zaman bile, işçilerin kısa süreli yer ve iş değiştirmesi sonucu ortaya çıkan işsizlik türüdür. Geçici işsizlik, aynı zamanda “friksiyonel” ya da “arızi” işsizlik olarak da adlandırılır.

Beşeri Sermayenin Tanımı ve Unsurları
Üretime katılan bireyin sahip olduğu ve genel anlamda insanın niteliğini vurgulayan bilgi, beceri, deneyim ve dinamizm gibi pozitif değerler beşeri sermaye olarak tanımlanmaktadır. Beşeri sermaye genel olarak, şimdiki ve gelecekteki gereklere uygun olarak daha iyi eğitilmiş, beceri kazandırılmış insan kaynağıdır. Beşeri sermaye kavramı, yalnızca eğitim ve yetiştirmeyle değil, aynı zamanda, işgücünün verimlilik ve kalitesini arttırarak gelecekteki gelir düzeyini yükselten herhangi bir etkinlikle de ilişkilendirilebilir.