İKTİSADİ KALKINMA - Deneme Sınavı - 12

“Leyden Yaklaşımı” da denilen bu yaklaşım sübjektif bir ölçüm yöntemine dayanır. Bu yöntemde, büyük ölçekli anketler yardımıyla toplumu oluşturan kişilere temel ihtiyaçlarını karşılayıp karşılayamadığı sorulur ve karşılayamadığını beyan eden kişiler yoksul olarak tanımlanır. Örneğin ABD’de Gallup araştırma şirketi, “Bu toplumda dört kişilik bir ailenin geçinebilmesi için minimum ne kadar haftalık gelir kazanması gerekir?” şeklinde bir soruyu araştırmaya katılanlara sormaktadır. Temel ihtiyaçlar yaklaşımında herkes için geçerli bir “temel ihtiyaç” sepeti kullanılırken bu yaklaşımda sübjektif nitelik taşıyan ve kişiden kişiye değişen sonuçlara ulaşılmaktadır.

Fonksiyonel gelir dağılımı açısından bakıldığında Türkiye’de milli gelir içinde en fazla pay maaş-ücret gelirlerine aittir. Maaş-ücret gelirleri % 49,7’lik oranla toplam gelir içerisinde en fazla paya sahiptir. Bunu % 20 ile sosyal transferler ve % 18,8 ile müteşebbis gelirleri izlemektedir. Gayrimenkul (kira) gelirleri ise % 4,2 pay almaktadır. Türkiye’de maaş ve ücret gelirleri yükselme, müteşebbis gelirleri azalma eğilimindedir.

Teknolojinin yayılmasını ve transfer edilmesini etkileyen bilgiyi, üretim sürecinde kullanılan diğer faktörlerden ayıran üç temel özellik rekabete konu olmaması, dışlanamazlığı ve birikimli olma niteliğidir. • Rekabete Konu Olmama: Bilgi, sermaye (makine, donanım, bina vb.) ve işgücü gibi geleneksel üretim faktörlerinden farklı olarak bir kişi veya işletme tarafından kullanılması durumunda değeri azalmamakta, tersine artırmaktadır. Diğer bir ifadeyle, bilginin değeri kullanıldıkça artmaktadır. • Dışlanamazlık: Bilginin sahibi veya işletme bu bilginin başka kişi veya işletmeler tarafından kullanılmasını kolayca engelleyememektedir. Fikri mülkiyet hakları yoluyla bilginin sahibi dışındakiler tarafından kullanılması üzerine sınırlamalar getirilebilse de bu sınırlamaların kısıtlı olduğu ve birçok durumda etkin bir şekilde uygulanamadığı bilinmektedir. • Birikimlilik: Bilgi birikimli olarak artış gösterir. Her bilgi daha önce ortaya konulan bilgilerin oluşturduğu havuza eklenerek yeni bilgilerin ortaya çıkmasına ortam hazırlamaktadır. Diğer bir ifadeyle, bilgi üretme süreci dinamik bir süreçtir. Yeni bilgiyle artan bilgi stoğunun daha da artırılmasının önünde bir engel bulunmamaktadır. Doğru cevap E'dir.

Teknolojinin uluslararası yayılması birbirinden kesin olarak ayrılamayan dört aşamadan oluşmaktadır. • Edinme/Benimseme: Bu aşamada ihtiyaç duyulan teknolojinin seçimi, elde edilmesi, tanımlanması ve öğrenilmesi yer almaktadır. Teknolojinin alıcılar tarafından nasıl kullanılacağı ya da uygulanacağı bilinirse edinilmiş kabul edilir. Bu aşamada ülkeler için en önemli konu uygun teknolojinin seçilmesidir. • Özümseme/Uyarlama: Özümseme/uyarlama aşamasında, teknolojinin ulusal ihtiyaçlara ve koşullara uygun hâle dönüştürülmesi, yeni özelliklerin eklenmesi ve teknolojide gerekli mühendislik ve uygulama ayarlamalarının yapılması yer alır. Böylece üretimin sağlanabilmesi ve teknolojinin kullanılabilmesi mümkün hâle gelir. Diğer bir ifadeyle ülke, seçilmiş olan teknolojiyi kendi koşullarına uygulayabilmeye çalışır. Gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan ülkelere teknoloji transferi incelendiğinde elde edilen teknolojinin çoğu zaman uyarlanması gerekmektedir. Bu uyarlama sırasında ülkenin ekonomik yapısı, sosyal yapısı, istihdam, hammadde, enerji, iklim, coğrafi yapı gibi unsurları göz önünde bulundurmalıdır. • İyileştirme/Geliştirme: Bu aşamada edinilmiş olan teknoloji geliştirilir. Bunun için teknolojiyi bir üst düzeyde yeniden üretebilme yeteneği gereklidir. Bu yetenek de özellikle AR-GE olanaklarıyla gelişmektedir. Transfer edilen teknolojinin sürekli geliştirilmesi yeni teknoloji ithalatını azaltır. • Yaratma/Yayma: Bu aşamada, ülkeler yalnızca teknoloji alıcısı olmak yerine, kendisi de teknoloji yaratmaya başlar. Transfer edilerek ulusal koşul ve gereksinimlere uyarlanan ve geliştirilen teknolojilerin en yaygın şekilde kullanımının sağlanması da önemlidir. Bu teknolojilerin sektör içinde ve sektörler arasında yaygınlaştırılmasına çalışılmalıdır. Ülkeler yurt dışından edinilen teknolojide köklü değişiklikler yaparak, kendisi teknoloji tasarlar ve geliştirir. Teknolojinin yaratılması ve yayılması aşamalarını birbirinden ayırmak güçtür. Doğru cevap B'dir.

Lisans Anlaşmaları doğrudan yatırım yöntemlerindendir. Lisans anlaşmaları, gelişmekte olan ülkelerin yaygın bir biçimde kullandıkları teknoloji transfer yöntemidir. Başka bir kullanıcıya ücret karşılığında belirli bir süre için çeşitli hakların devredilmesini kapsayan hukuki sözleşmelerle uygulanmaktadır. Kullanıcıya devredilen bu haklar marka, patent, sınai mülkiyet hakları ve teknik hizmetler gibi unsurlar olabilir. Gelişmekte olan ülkelerin daha çok tüketim mallarının üretim tekniğini satın aldığı görülmektedir. Doğru cevap C'dir.

Teknolojik açık genel olarak iki ülkenin teknoloji düzeyi arasındaki farktır. Teknoloji düzeyi ile belirtilen fark ülkeler arasındaki buluş ve yenilik düzeyleri arasındaki fark olarak değerlendirilebilir. Teknolojinin gelişim hızı, gelişmekte olan ülkelerde, gelişmiş ülkelere göre önemli farklılık göstermektedir. Bu farklılık özellikle yeni teknolojiler olarak adlandırılan bilişim teknolojileri, telekomünikasyon, biyoteknoloji, nanoteknoloji gibi alanlardaki ilerlemelerle daha belirgin hâle gelmiş ve gelişmekte olan ülkeleri teknoloji konusunda daha karmaşık sorunlarla yüz yüze getirmiştir. Bu yeni teknolojinin zengin ülkelerle yoksul ülkeler arasındaki teknoloji farkını daha da arttırarak yoksul ülkelerin borç, dış ticaret dengesizliği, korumacılık, mamul madde fiyatları, sermaye birikimi, yoksulluk gibi sorunlarla başa çıkmalarını daha da güçleştirmiştir. Gelişmekte olan ülkelerdeki teknolojik gelişmeye rağmen teknolojik başarılarda büyük farklar varlığını sürdürmektedir. Doğru cevap A'dır.

İki ülke arasında teknolojik açık yaratan çok çeşitli faktörler bulunabilir. Teknolojik açığı yaratan temel unsurlar arasında teknoloji transferini zorlaştıran uygulamalar yer almaktadır. Bu uygulamalar patent hakları gibi birtakım hukuksal yaptırımlardan kaynaklanabildiği gibi genel bilgi düzeyinin düşüklüğü de etkilidir. Bir yatırım malının öncelikli olarak satın alınması, sonra da gereken bilgi düzeyine sahip olarak kullanılabilmesi gerekmektedir. Bu uygulamanın yapılamaması teknolojik açığı yaratmaktadır. Ayrıca gelir düzeyleri arasındaki fark da teknolojik açık yaratmaktadır. Gelir düzeyi yükseldikçe AR-GE harcamalarına daha yüksek pay ayrılabilmektedir. Gelişmekte olan ülkelerde AR-GE harcamalarının oldukça düşük olduğu bilinmektedir. Ayrıca zaman boyutu ülkeler arasındaki teknolojik açığı yaratan bir diğer etkendir. Kalkınma sürecine daha önce başlamış olan ülkeler teknolojik gelişmenin ileri aşamalarında yer aldıklarından aradaki zaman farkını kapatmak da güçleşmektedir. Teknolojik açığı yaratan diğer unsurlar ise sosyal kurumlar, geleneksel davranışlar, rasyonel olmayan tutumlar ve siyasal istikrarsızlıklardır. Doğru cevap D'dir.

Bir ülkenin modern makineleri benimseme hızının şu ekonomik faktörlere bağlıdır. • Yeni makinenin eskisine göre üstünlük derecesi • Eski makinelerin amortisman süresi • Yeni makine fiyatının yüksekliği • Makinenin yenileneceği ülkedeki faiz oranının yüksekliği • Makinenin yenileceği ülkedeki ücret düzeyinin yüksekliği • Değiştirilecek makinenin hurda değeri • Makinenin yenileneceği sektörde rekabetin yoğunluğu. Doğru cevap B'dir.

Kalkınma literatürüne Horndal Etkisi olarak geçen bir olay yaparak öğrenme modeline iyi bir örnektir. İsveç’te Horndal demir işletmelerinde 15 yıllık bir süreçte hiçbir yatırım yapılmadığı, üretim yönteminde de önemli hiçbir değişiklik meydana gelmediği hâlde üretimin %30 oranında artığı tespit edilmiştir. Köklü sanayi kuruluşlarının hepsinde gözlenebilecek olan bu durum deneyimin, dolayısıyla yaparak öğrenmenin etkisini göstermektedir. Doğru cevap C'dir.

Ulusal yenilik sistemini oluşturan kuruluşlar temel olarak altı grup içerisinde değerlendirilmektedir. Bunlar bilim sistemi, araştırma kuruluşları, özel işletmeler ve kamu kurumları ile bunların oluşturduğu ağ biçiminde yapılanmalar, politika geliştiren, uygulayan ve değerlendiren kuruluşlar, destek ve köprü kuruluşları ve finansman kuruluşlarıdır. Doğru cevap E'dir.

Kurumlar ve kurumsal yapı konusunda önemli çalışmaları bulunan Douglas North’a göre kurumlar politik, ekonomik ve sosyal etkileşimi meydana getiren, tasarlanmış kısıtlar olarak tanımlanmıştır. Diğer bir ifadeyle, kurumlar bir toplumda oynanan oyunun kurallarıdır. İnsanlar arasındaki etkileşimi mutlaka etkin olması gerekmeyen bir şekilde biçimlendiren kısıtlamalardır. Bu anlamda kurumlar, bireylerin tercih kümesini belirler ve sınırlar. Bu noktada, kurumlar değişim ve üretim maliyetleri aracılığıyla ekonomik performansı etkiler. North’a göre kurumların göreceli etkinliği, üretim etkinliklerine ve ekonomik büyümeye yaptıkları marjinal katkıyla doğrudan bağlantılıdır. Doğru cevap D'dir.

Yeni kurumsal iktisat okulu, işleyen bir hukuk sistemine sahip olmayı iktisadi gelişmenin en önemli gereksinimlerinden biri olarak kabul etmektedir. Bu okulun önderlerinden North’un çabaları Dünya Bankası, BM gibi kuruluşların çalışmalarına etki etmiş ve gelişmekte olan ülkelerin aşama kaydetmelerine yönelik olarak iyi bir hukuki altyapının oluşturulması için birçok program başlatılmıştır. Doğru cevap B'dir.

Küreselleşme; küresel çapta finansal, ekonomik, politik, sosyal ve kültürel süreçlerin yerel, ulusal ve bölgesel düzeylerde artan etkisini ifade etmektedir.

Piyasa ekonomisine işlerlik kazandırmak amacıyla ekonomik faaliyetlere ilişkin devletin koyduğu yasal düzenlemelerin azaltılması veya ortadan kaldırılması yönünde yapılan düzenlemelerdir.

Bu sistemde piyasada dolaşımda olan para altın karşılığında çıkartılır. Para sahipleri ellerindeki banknotları istedikleri zaman altına çevirebilirler. Birinci Dünya Savaşı öncesi dönemde bu sistem geçerli olmuştur.

İkinci Dünya Savaşı sonrası Bretton Woods’ta toplanan konferansta alınan kararlar ile kurulan ve 15 Ağustos 1971 tarihine kadar geçerli olan uluslararası para sistemi altın döviz standardına dayanmıştır.

Genel anlamda paranın gelir getiren menkul ya da gayrimenkul değerlere, mallara ya da diğer servet unsurlarına yatırılarak değerlendirilmesidir. Plasman yeni bir yatırım değildir, mevcut yatırımların el değiştirmesidir.

Know-how, bir firmanın üretim teknolojisi veya işletme yönetimiyle ilgili olarak sahip olduğu belirli bilgi ve becerilere verilen isimdir.

"Disipline Edici İthalat Hipotezi’ne göre, yerli piyasaların dış rekabete açılmasıyla oligopolistik yapıya sahip olan firmalar açısından ortaya çıkan rekabet baskısı bu firmaların oligopol kârlarının azalmasına yol açarak üretim miktarlarının artmasını sağlayacaktır."

Bir ülkeninin dış açık vermesi kendi kaynakları ile yapabileceğinden daha fazla yatırım yapabilme olanağına sahip olması demektir. Bu nedenle dış açığa, dış tasarruf da denilmektedir.