İKTİSADİ KALKINMA - Deneme Sınavı - 11

İlkel mallar çoğunlukla tarımsal ürün ve hammadde olarak ifade edilmektedir. İlkel mallar birincil mallar olarak da adlandırılmaktadır.

Dış Ticaret Hadlerinin Bozulma Nedenleri:

İlkel Mal Gelir Esnekliğinin Düşük Olması, Teknolojik Gelişmelerin Doğal Hammaddelerin Sentetik Maddelerle İkamesini Olanaklı Kılması, Gelişmiş Ülkelerin Tarım Sektörünün Korunması ve Geliştirilmesine Yönelik Politikaları, Verimlilik Artışlarının Farklı Dağılımı ve Piyasa Yapısındaki Farklılık, Tarımsal Ürün Arzının Özellikleri, Ekonomilerin Yapısal Esnekliği olarak sıralanabilir.

Geleneksel kesim, kapalı bir ekonomi görünümündedir. Üretim ve tüketim genellikle aynı birimlerde toplanmıştır. Dolayısıyla pazar yapısını oluşturacak değişim süreci gelişmemiştir. Bu kesimde işgücünün marjinal verimliliği sıfır ya da sıfıra çok yakındır. Geleneksel davranış biçimlerinin egemen olduğu bu kesimde sosyal akıcılık yok denecek kadar azdır. Nüfus artışı sürekli ve hızlıdır. Sermaye birikiminin yetersiz oluşu ve doğal kaynakların azlığı, artan nüfusun istihdam edilmesini engeller ve gizli işsizlik büyür.

Yoksulluğun kısır döngüsü teorisi Rangar Nurkse tarafından geliştirilmiştir. Bu teori az gelişmiş ülkelerde kişi başına düşen gelirin neden yükselmediğini arz ve talep yönünden incelemektedir.

Gelişme aşamalarına yöneltilen eleştiriler aşamalar arasında açık ve kesin bir ayrımın olmadığı ve bir aşamayı tanımlayan özelliklerin diğer aşamaları da tanımlamakta olduğudur. 2, 3 ve 4 ise kısır döngü teorisine yöneltilen eleştirilerdir.

Hızlı nüfus artışına bağlı olarak çevrenin bozulması, besin kaynaklarının yetersiz kalması, işsizliğin ve buna bağlı olarak bağımlılık oranının artması gibi durumlar iktisadi kalkınmayı engeller niteliktedir. Bu nedenle bu durumların hepsi az gelişmiş ülkelerde hızlı nüfus artışının iktisadi kalkınmayı engelleyici etkisi olduğu düşüncesini destekler.

Tarımsal yapının ağırlık taşıdığı az gelişmiş toplumlarda, çocuk bir üretim faktörü olarak görülür ve ailenin geleceği açısından bir güvencedir. Bu nedenle bu toplumlarda doğum oranları ve doğurganlık hızları artış gösterir. Diğer seçeneklerde ise iktisadi gelişme ile birlikte görülen durumlar verilmiştir ve bu durumların hepsi doğum oranlarının ve doğurganlık hızlarının azalmasına sebep olurlar.

İktisadi kalkınmadan yola çıkarak nüfustaki gelişmeyi açıklamaya çalışan demografik geçiş teorisinin aşamaları şu şekildedir:
Birinci aşama: Yüksek doğum ve yüksek ölüm oranları
İkinci aşama: Ölüm oranlarında düşüş
Üçüncü aşama: Doğum oranlarında düşüş
Dördüncü aşama: Düşük doğum ve düşük ölüm oranları

Ekonominin düşük düzeyli denge tuzağından kurtarabilmesi, gelir artışının nüfus artış hızından yüksek olmasına bağlıdır. Bu nedenle nüfus artışını önleyen ve gelir artışını artıran yöntemleri uygulayan ülkeler bu tuzaktan kurtulabilirler. Nüfus artış hızının gelir artış hızından daha yüksek olması ise kişi başına gelirin geçimlik düzeye doğru düşmesine yani tuzağa düşmeye neden olur.

Bir ekonomide kişi başına geliri maksimize eden nüfus büyüklüğüne optimum yani en uygun nüfus büyüklüğü denir. Optimum nüfus belli bir gelişme düzeyinde, ülkenin belli kaynakları ve teknolojisi ile kişi başına üretimi en çok artıran nüfus büyüklüğüdür.

Daha verimli çalışabilen insan sermayesi, işgücü verimliliğinin artması anlamına gelir.

Beşeri sermayenin en çok üzerinde durulan unsurları eğitim ve sağlıktır. Diğer unsurları ise beslenme, sosyal sermaye, fiziki sermaye ve beşeri sermayenin tamamlayıcılığı, ücret düzeyi ve motivasyondur.

Okuma-yazma oranı ve ortalama eğitim süresi bir ülkenin eğitim durumunu ve beşeri sermaye stokunu ölçmede kullanılan önemli göstergelerdir. Bu iki gösterge de gelişmiş ülkelerde yüksek değerler alırken, gelişmişlik seviyesi azaldıkça azalmaktadır. Bu nedenle yüksek eğitim süresi ve okuma-yazma oranlarına sahip olan I. ülkenin daha fazla gelişmiş bir ülke olduğu düşünülebilir. İki ülkenin değerleri de en az gelişmiş ülkelerin değerlerinden fazladır ancak en çok yüksek insani gelişmeye sahip ülkelerinki kadar yüksek de değildir. Ayrıca iki ülkenin değerleri de yetişkin okuma-yazma oranı % 84, ortalama eğitim süresi ise % 8 olan Dünya değerlerinin altındadır.

Bir ülkenin sağlık durumunun belirlenmesinde takip edilmesi gereken göstergeler; bebek ve çocuk ölüm oranları, ölüm sebepleri ve hastalık türleri, doğumda yaşam beklentisi, mali göstergeler ve sayısal göstergelerdir. Okullaşma oranları ise bir ülkenin eğitim durumunu ve beşeri sermaye stokunu ölçmede kullanılan bir göstergedir.

Verilenlerin hepsi kadın eğitiminin artmasının ekonomik kalkınmaya olan etkileri arasındadır.

Bir ekonomide kişi başına geliri maksimize eden nüfus büyüklüğüne optimum nüfus denir.

Düşük düzeyli denge tuzağı teorisi’ne göre, az gelişmiş ülkelerde kişi başına düşen gelirde sürekli bir artışın sağlanabilmesinin koşulu gelir artış hızının nüfus artış hızından yüksek olmasıdır.

Sürekli bir nüfus artışı dolayısıyla dünyanın gelecekte açlıkla karşı karşıya kalacağı sorunu, ilk defa R. Malthus tarafından ileri sürülmüştür.

Demografik geçiş teori’sine göre tarihsel süreçte yüksek doğum oranları ile birlikte azalan ölüm oranlarının yaşandığı aşama ikinci aşamadır.

Nüfus artış oranı doğru bir şekilde ifade etmek için doğum-ölüm+net göç oranını hesaplamak gerekir.