İKTİSADİ KALKINMA - Deneme Sınavı - 8

Azgelişmişliği ve gelişmişliği yaratan faktörün kapitalist gelişme ve yayılma olduğunu öne süren yaklaşım bağımlılık yaklaşımıdır.

Hammadde fiyatlarının dünya pazarında serbestçe belirlenmesi yapısalcı yaklaşımın uluslararası ekonomik ilişkilerin ortaya çıkardığı olumsuzlukları aşmak için az gelişmiş ülkelere sunduğu önerilerden biri değildir.

Ülkelerin kalkınma düzeyleri arasındaki farklılıkların temelinde her ülkenin uluslararası ticarette farklı düzeyde uzmanlaşmış olmaları yatmaktadır görüşü yapısalcı yaklaşıma aittir.

Fiyat değişmelerine karşı duyarsızlık batılı toplumsal sistemin sosyo-psikolojik özelliklerinden değildir.

Rostow’a göre kalkış, kalkınma sürecinin süreklilik göstermeye başladığı, bir başka deyişle kendini besleyen büyümenin başladığı dönemidir.

Y faktörü V faktöründen etkilendiği gibi X faktöründen de etkilendiği için kısır döngü teorisinin varsayımlarına ters düşmektedir.

Geleneksel iktisada dayalı yaklaşımlar kalkına ile yapısal değişim süreci arasındaki ilişkiden hareketle ülkeler arasındaki niteliksel farklar üzerinde durmuşlardır. Piyasalardaki darlık, girişimcilerin eksiliği, arz-talep arasındaki uyumsuzluk, üretim teknolojisindeki eksiklikler az gelişmiş ülkelerin tipik özellikleridir. Geleneksel iktisada dayalı yaklaşımların odak noktası ulusal ekonomilerin iç dinamikleri ve gelişmiş ülkelerin makro ekonomik sorunlardır.

Ülkelerin kalkınma için gerekli olan ekonomik ve sosyal dönüşümleri gerçekleştirememiş olmaları kalkınmanın önündeki engeldir.Diğerleri az gelişmiş ekonomilerin özellikleridir.

Efektif talep satın alama gücü ile desteklenmiş olan satın alam isteğidir.

Gelişim aşamaları yaklaşımına göre toplumların gelişim süreçleri doğrusal olduğu ileri sürülür. Bu aşamaların sayısı ise beş adettir: Geleneksel toplum aşaması, kalkışa hazırlık aşaması, kalkış aşaması, olgunluk aşaması ve kitle tüketim çağıdır.

Net kalkınma hızı aynı zamanda kişi başına gelir artış hızı olarak da bilinir. Gelir artış hızından nüfus artış hızının çıkarılması ile elde edilir.

Yapısalcılık yaklaşımı az gelişmişliğin nedenlerini ülke içi faktörler ve bağımlılık yaklaşımı olmak üzere iki model ile açıklamaktadır.

Yapısalcılar tarafından geliştirilen model bir merkez-çevre modelidir. Bu modelin oluşturulmasında karşılaştırmalı üstünlükler ve dış ticaret teorisinden yararlanılmıştır. Model göre az gelişmişliğin başlangıcı olarak sanayi devrimi sonrası ortaya çıkmış bir durumdur.

Üretime girmesi gereken fonların dışarı akması, sağlıksız ilişkilerin sonucunda üretim yapılarının çarpıtılıp yapısal değişim ile gerçekleşecek olan kalkınmanın önünün kesilmesi merkez-çevre modelince açıklanır. Diğer seçenekler bağımlılık modelinin açıkladığı unsurlardır.

Dünya ekonomik düzenini açıklamakta başarılı olsa da bu düzen alternatif olabilecek fonksiyonel bir düzen ortaya koymadığı için eleştirilmiştir. Etkenlerin birbirini döngüsel olarak etkilediği model kısır döngü modelidir Merkez ve çevre olarak iki grup yerine merkez, yakın çevre ve çevre olarak ayrım Dünya Teorisi, Modelinde yer verilmiştir. Homojen olmayan yapılar olarak modelleme ve sömürge faaliyetleri ise ikilik teorisinde yer almıştır.

Rostow'a göre kalkışa hazırlık aşamasını ilk tamamlayan ülke İngiltere olmuştur. Bunda İngiltere'nin coğrafi durumunun, doğal kaynaklarının, ticari olanaklarının, sosyal ve ekonomik yapısının etkisi bulunmaktadır. İngiltere'den sonra Batı Avrupa ülkeleri kalkışa hazırlık aşamasına 17. yüzyılın sonlarında, 18. yüzyılın başlarında girmişlerdir. Doğru cevap B'dir.

Klasik dış ticaret teorisine göre bir ülke kendi karşılaştırmalı üstünlüğünün olduğu alanlarda uzmanlaştığı ve uluslararası değişim oranına göre ticaret yaptığı takdirde, reel gelirinde bir artış olur. Bu görüşe göre gelişmiş ve az gelişmiş ekonomiler arasında, karşılaştırmalı üstünlüklere göre yapılan ticaret, taraflara yarar sağlayacaktır. Ancak yapısalcı yaklaşımı savunan Singer ve Prebisch, uzun dönemde dış ticaret hadlerinin hammadde ve tarım ürünleri gibi emek yoğun üretimde uzmanlaşan az gelişmiş ülkelerin aleyhine, sanayi ürünü ihraç eden gelişmiş ülkelerin ise lehine değişeceğini ifade etmektedirler. Doğru cevap E'dir.

Geleneksel iktisada dayalı yaklaşımlar, ilgilerini daha çok ulusal ekonominin iç dinamiklerine vererek az gelişmiş ülkelerin makroekonomik sorunlarına odaklanmışlardır. Geleneksel iktisada dayalı yaklaşımlar çerçevesinde iki teori öne çıkmaktadır: Kısır Döngü Teorisi ve Gelişme Aşamaları Teorisi. Kısır Döngü Teorisi, az gelişmişliği açıklarken, birbirini zincirleme olarak olumsuz etkileyen bir takım değişkenler arasındaki neden-sonuç ilişkisini incelemektedir. Böyle bir sistemde, her zaman bir noktadan başlayıp tekrar o noktaya geri dönen ve dolayısıyla gelişmeyi olanaksız kılan özel bir belirleyicilik vardır. Bu özel belirleme biçimine kısır döngü adı verilir. Doğru cevap A'dır.

Boeke'ye göre doğu toplumlarında ürünlerin arzı fiyat değişikliklerine duyarlı değildir. Diğer bir ifadeyle talep ve fiyat değişse de arz sabit kalır. Doğru cevap C'dir.

1960'lı yılların sonlarına doğru, az gelişmişliğin içsel faktörler yerine dışsal faktörlerle sorgulandığı uluslararası bağımlılık modelleri giderek artan bir destek bulmaya başlamıştır. Bağımlılık okulu mensuplarının en önemli ortak noktaları, az gelişmişliğin az gelişmiş ülkeler dışından (dışsal faktörler) kaynaklandığını kabul etmeleridir. Doğru cevap B'dir.