İKTİSADİ KALKINMA - Deneme Sınavı - 7

Az gelişmiş ülkelerde ortaya çıkışı en kolay olan bölgesel ikiliktir. Bunun nedeni bütün bölgelere aynı hizmeti verebilecek kadar kaynakların bol olmamasıdır. Alt yapı, enerji, ulaştırma, haberleşme gibi alanlardaki yatırımlarda gelişme potansiyeli yüksek bölgelere öncelik tanınır. Bölgeler arasında mevcut olan dengesizlikler bu tür yatırımların etkisiyle daha da artar. Doğru cevap E'dir.

Üç sektör teorisi olarak da bilinen basit aşama teorisine göre, her ülke önce birincil sektörlerde üretilen tarımsal ürünler, orman ve maden ürünlerini üretmektedir. Gerekli temel mallarla ilgili ihtiyaçlarını karşılayan ülkeler, daha sonra iktisadi kaynaklarını ikincil sektörlere yani imalat faaliyetlerine kaydırmaktadır. Bu aşamayı takiben nihayet inşaat, ulaştırma, haberleşme, ticaret ve mali işlemlerin yer aldığı üçüncü sektörlere yönelik hizmet faaliyetlerine geçilmektedir. Doğru cevap C'dir.

Kalkınma sürecinin belirleyicisi olan yapısal değişme iki nedenden dolayı ortaya çıkmaktadır. Bunlardan ilki Engel Yasası, ikincisi verimliliktir. Verimlikik yapısal değişmeye şu şekilde neden olmaktadır: İmalat ve hizmetler sektörlerinin verimliliği tarım sektörüne oranla daha yüksektir. Verimlilik nedeniyle ücretler imalat ve hizmetler sektörlerinde tarım sektörüne oranla daha hızlı yükselme eğilimindedir. Ücretler arasındaki bu fark işgücünün tarımla uğraştığı kırsal kesimden daha verimli çalışabilecegi, dolayısıyla daha yüksek bir ücret elde edebileceği yerlere göç etmesine yol açar. Doğru cevap A'dır.

Lewis'e göre tarım sektöründe işgücünün marjinal verimliliği sıfırdır yani gizli işsizlik bulunmaktadır. Geleneksel tarım sektöründeki fazla emeğin çekilerek modern sektöre aktarılması sonucunda tarımsal üretimde hiçbir azalma olmayacak; aksine emeğin marjinal verimliliği yükseleceğinden, tarımsal üretimde artışlar bile olabilecektir. Doğru cevap D'dir.

Sınırsız emek arzıyla kalkınma teorisi geleneksel ve modern kesimlerin bir arada bulunduğu bir ekonomide kalkınmanın nasıl başlayacağını açıklamaktadır. İki sektör teorisi olarak bilinen bu teoriye göre ekonomide tarım ve sanayi olmak üzere iki sektör vardır. İşgücünün verimliliğinin sıfır ya da çok düşük olduğu tarım sektöründen sanayi sektörüne doğru aktarılması ve bunun yanı sıra sanayi sektöründe elde edilen kârların tekrar yatırımlara aktarılmasıyla kalkınma süreci hızlanacaktır. Doğru cevap E'dir.

Dengeli kalkınma, kıt kaynakların dağılımında ve kullanımında kesimler arası uyumu ve tamamlamayı esas alan dolayısıyla kalkınmayı “planlama” yoluyla gerçekleştirmeyi hedefleyen kalkınma şeklidir. Harvey Leibenstein planlama yoluyla dengeli bir kalkınmayı savunan bir teorisyendir.

Dengesiz kalkınma ile görüşler, dengeli kalkınmayla ilgili görüşlerin alternatifi niteliğindedir. Dengeli kalkınmanın aksine dengesiz kalkınmada planlı kalkınma ve kamu etkileri minimuma indirilmektedir.

Kalkınmanın kutupları teorisi François Perroux’e aittir. Perroux, kalkınmanın ülkenin her yerinde aynı anda başlamasının mümkün olamayacağını, bazı bölgelerin kalkınmada öncelik kazanacağını ve kalkınma kutuplarının oluşacağını belirtmektedir.

“Bilgi odaklı” isimli dengesiz kalkınma stratejisi “Ar-Ge merkezli” olarak da adlandırılır. Günümüzde bilgiye sahip olmak, bilgiyi üretmek, bilgiyi çoğaltıp depolamak ya da bilgiyi dağıtabilmek amaçlarına yönelik gerçekleştirilen yatırımların yüksekliği birer gelişmişlik göstergesi olarak kabul edilir.

Albert O. Hirschman dengesiz kalkınma teorisinin öncüsü kabul edilir. Hirschman, az gelişmiş ülkelerde bütün sektörlerde aynı anda bir kalkınma hamlesini gerçekleştirebilecek düzeyde sermaye birikimi ve piyasa genişliğinin bulunmadığını savunur.

İthal ikamesi; toplam arz içinde ithalatın payının azaltılması ve azaltılan ithalatın yerini yerli üretimin almasıdır.

Uyarılmış ithal ikamesi; ithalatın yerli üretimle ikamesine yönelik bir veya birden fazla politikanın başlatılıp geliştirildiği bir süreçtir. Uyarlanmış ithal ikamesi, kamu otoritesinin tercihlerini yansıtan politikalarla uyarılıp geliştirilmektedir.

Sanayileşmede ithal ikamesi süreci bir yandan koruma politikasını gerektirirken, diğer yandan da ülke içeride yaygın sanayileşme gerçekleşir. Bu durumda ithal ikamesi, koruma ve yaygın sanayileşme politikalarının birlikte yürütülmesi gerekir. Geliştirilmesi istenen veya gelişmekte olan sanayi dallarının korunmasında genel araçlar şunlardır;

İhracata dayalı sanayileşmede temel amaç olan döviz darboğazını aşmak amacıyla ihracatı geliştirici politikalar uygulanırken kullanılan araçlar, genellikle ihracatı özendirme önlemleri adı altında açıklanmaktadır. İhracatı özendirme önlemlerinin maliyeti düşürücü veya gelir artırıcı etkileri vardır. Bunları üç başlık altında ele alabiliriz;

Bütünleştirilmiş “strateji; gerek ithal ikamesi strateji gerekse ihracata dayalı stratejilerin birbirlerini rakipleri olmaktan çok birbirlerini tamamlayıcı özellikte olduğunu” savunur. İthal ikamesinin, sanayileşmenin başlatılabilmesi için gerekli olduğu ve ihracata dayalı bir sanayileşmenin ön aşamasını oluşturduğu genel kabul gören bir görüştür. Gerçekte ihracata konu olan mallar sanayi genellikle ithal ikameci bir politika sonucunda kurulmaktadır.

Kalkınma stratejilerinin temel amacı kalkınmanın gerçekleşmesinin yani kişi başlına düşen gelirin arttırılmasıdır. Seçilen stratejiye göre para, maliye, dış ticaret ve makro ekonomik politikalar belirlenir. Diğer seçenekler ise farklı kalkınma stratejilerinin izlediği yollardır.

Kalkınma stratejileri dengeli ve dengesi olmak üzere iki tanedir.

Dengeli kalkınma yaklaşımlarının aksine dengesiz kalkınmada planlı kalkınma ve kamu etkileri minimuma indirilmektedir. Dengesiz kalkınmada, dengeli kalkınmanın aksine “piyasa”nın önderliği ve etkinliği genel olarak kabul edilmektedir. Dengesiz kalkına stratejisinde lokomotif sektörler ve bölgeler seçilerek bunlara kaynak aktarılması ve kalkınmanın buradan başlayarak diğer sektör ve bölgeleri de etkilemesi amaçlanır.

Aşağıdakilerden hangileri ihracata dayalı sanayileşme stratejisinde kullanılabilecek araçlar şunlardır;

-Döviz kuru politikası

-Vergi iadesi

-İhracat kotası

-İhracat kredisi

-İhracat sigortası

-Ulaşım kolaylıklarının sağlanması

-Alt yapının tamamlanması

Bahsedilen model dengeli kalkınmadır. Bu tip bir kalkınma ise ancak planlamayla mümkün olmaktadır.