İKTİSADİ KALKINMA - Deneme Sınavı - 3

Doğrudan yabancı sermaye yatırımları genellikle çok uluslu şirketler tarafından kâr elde etmek amacıyla riski düşük ülkelerde yaptıkları uzun vadeli yatırımlardır. Bu yatırımlar girdikleri ülkede istihdamı artırır, döviz tasarrufu yaratır, rekabeti ve ürün kalitesini artırırlar. Aksine aksine sıcak para olarak da bilinen kısa vadeli yatırımlarlikiditesi yüksek menkul kıymetlere yönelirler. Doğru cevap A'dır.

Ekonomik yardımların en iyi bilinenleri proje ve program kredileridir. Proje kredileri spesifik olarak verilir, yol, hastane, baraj ve tarımsal kalkınma odaklı krediler bu konuda başı çekmektedir. Doğru cevap D'dir.

Vergi artışının etkileri bu artışın hangi kesimlere yönelik olduğuna göre değişebilmektedir. Genel olarak düşük gelirlilerden alınana vergilerin artırılması gelir dağılımını bozarken, üst gelir sahibi kesimlerden alınan vergilerin artırılması bu kesimlerin tasarruflarını azaltıp tüketimlerini artırmasına neden olabilmektedir. Doğru cevap A'dır.

İktisadi kalkınma, iktisadi büyümeyi de içerdiğinden daha geniş kapsamlı bir
olgudur. İktisadi kalkınma ve büyüme arasındaki temel fark yapısal değişmedir. Bu anlamda, iktisadi kalkınma sadece ekonomik boyutlarla sınırlanmayan, toplumu sosyal, siyasal ve kültürel boyutlarıyla kuşatan karmaşık ve dinamik bir süreçtir.

İktisadi büyüme, bir ülkenin reel Gayrisafi Yurtiçi Hâsıla (GSYH) düzeyinde görülen sürekli artış olarak tanımlanabilir. İktisadi büyüme kişi başına düşen reel gelir artışı olarak da ifade edilebilmektedir.

Birleşmiş Milletler 1971 yılında “En Az Gelişmiş Ülkeler” olarak adlandırılan ayrı
bir gruplandırma kullanmaya başlamıştır. Bir ülkenin en az gelişmiş ülke olarak sınıflandırılmasında aşağıdaki kriterlere uygunluk aranmaktadır.

Düşük gelir: Kişi başına düşen GSYH’nin üç yıllık ortalamasının 992 Dolar’ın altında olması (ortalama 1190’ı aştığında bu gruptan çıkılmakta)

Temel ihtiyaçlar yaklaşımı, iktisadi kalkınmanın yoksulluğu ortadan kaldırmasını amaçlamaktadır. Bu yaklaşım, yoksulluk sorununu çözemeyen bir büyümenin, kalkınma ile özdeş sayılamayacağını ifade etmekte, ayrıca, gelir dağılımı, beslenme, barınma, giyinme, sağlık, temiz içme suyu ve eğitim gibi temel problemlerin üstesinden gelmeden kalkınmanın gerçekleşemeyeceğini ileri sürmektedir.

Sürdürülebilir kalkınmanın iki temel unsuru bulunmaktadır. Bunlardan ilki, kalkınmada doğal kaynak ve çevrenin korunması, diğeri de gelişmekte olan ülke insanının temel ihtiyaçlarının karşılanmasıdır.

Kalkınmanın Boyutları ve Amaçları
     Boyut                                                Amaç
Üretim boyutu : Üretim düzeyini yükseltmek ve üretimde verimliliği artırmak
İnsani boyutu  :Yaşam standartlarını yükseltmek, gelir dağılımını iyileştirmek
İstihdam boyutu : İstihdam olanaklarını genişletmek ve çalışma koşullarını iyileştirmek
Hâkimiyet boyutu : Topluluklar ya da ülkeler arası yarışta önde yer almak
Çevre boyutu       : Kalkınmayı çevreye en az zararı vererek gerçekleştirmek
Özgürlük boyutu  : Ekonomik, siyasal ve sosyal yönden özgürlük düzeyini yükseltmek

Dünya Bankası tarafından hazırlanan 2016 yılı Dünya Kalkınma Raporunda belirlenen sınır değerler

Kişi Başına Düşen Gelire Göre Ülke Grupları
Gruplar                             Kişi Başına Düşen Gelir ($)
Düşük Gelirli Ülkeler                ≤1.045
Orta Gelirli Ülkeler                  1.046 - 12.735
- Düşük orta Gelirli Ülkeler      1.046- 4.125
- Yüksek Orta Gelirli Ülkeler    4.126-12.735
Yüksek Gelirli Ülkeler              ≥12.736

İnsani Gelişme Endeksi (İGE), hem ekonomik hem de sosyal kalkınmayı dikkate alan çok yönlü bir ölçüttür. İGE’nin üç bileşeni bulunmaktadır. Bunlar; eğitim,
sağlık ve gelirdir.

İkili Yapı Özelliği: Az gelişmiş ülkeler ikili yapı özelliği olan ülkelerdir. İkilik ya da düalizm, bir ülkede iktisadi, teknolojik, sosyal ve bölgesel alanlarda birbirinden farklı iki ayrı kesimin (geleneksel kesim ve modern kesim) olduğunu ifade etmek
üzere kullanılan bir kavramdır. Bu ülkelerde bir yandan ileri gelişmişlik düzeyindeki ülkelerin pazar yapısına, ileri teknolojiye, gelişmiş sosyal ilişkilere,
ileri kurum ve organizasyonlara rastlanabileceği gibi, öte yandan geri kalmışlığın tipik özelliklerinden aile ekonomisi, geri ve ilkel teknoloji, durgun bir sosyal yapı, geleneksel kurum ve organizasyonlarla da karşılaşılabilir.

Az gelişmiş ülkelerin en önemli siyasal özellikleri arasında demokratikleşememe, siyasi istikrarsızlık, politik yozlaşma, mutlak gücün kötüye kullanımı, oy ticareti ve rant kollama gelmektedir

1800’den önceki dönemlerle karşılaştırıldığında, bugün gelişmiş ve az gelişmiş ülkelerde yaşayan insanların yaşam standartları arasında müthiş bir uçurum oluşmuştur.

Sanayi öncesi dönemde kişi başına düşen gelir bakımından zengin ve yoksul ülkeler arasında en fazla üç veya dört kat fark bulunmaktayken, modern dünyada zengin ile yoksul arasındaki gelir farklılığı, 40’a 1 oranındadır

Geleneksel iktisada dayalı yaklaşımlara göre  az gelişmişliğin nedeni, günümüzde
gelişmiş ülke olarak tanımlanan ülkelerin, geçmişte ekonomik ve sosyal alanlarda gerçekleştirdikleri dönüşümü, az gelişmiş ülkelerin başaramamalarıdır. Bu anlamda az gelişmiş ülkeler modernleşmenin gereklerini yerine getiremedikleri için gelişememektedir.

Ragnar Nurkse tarafından ortaya atılan yoksulluğun kısır döngüsü teorisi az gelişmiş ülkelerde kişi başına düşen gelirin neden yükselemediğini açıklamaya çalışmakta, sorunu hem arz hem de talep yönünden ele almaktadır. Yoksulluğun kısır döngüsü ister talep, isterse arz yönünden incelensin, az glişmişliğin temel nedeni ve sonucu yoksulluk, yani kişi başına düşen gelir düzeyinin düşük olmasıdır.

Nurkse’e göre, bir ekonomide kısır döngünün varlığı, devlet tarafından bir takım önlemlerin alınmasını gerektirmektedir. Talep yönünden, yoksulluk girişimcilerin yatırım yapma istek ve gücünü azaltmaktadır. Bu nedenle devlet bizzat kendi
girişimleri vasıtasıyla ülkenin sanayileşmesine katkıda bulunabilir. Arz yönünden, sermaye oluşumu tasarruf kapasitesinde bir yükselmeyi gerektirir. Nurkse, büyümenin temel belirleyicisinin, ülkenin marjinal tasarruf eğilimi olduğuna dikkat çekmektedir.

Rostow’a göre, az gelişmişlikten gelişmişliğe doğru dönüşüm sürecinde, birbirini izleyen beş aşama bulunmaktadır. Bunlar,

1. Aşama: Geleneksel Toplum

2. Aşama : Kalkışa Hazırlık

3. Aşama : Kalkış

4. Aşama : Olgunluk

5. Aşama : Kitle Tüketim Çağı

Alman iktisatçı Hans Singer ile Arjantinli iktisatçı Raul Prebisch tarafından ayrı
ayrı ortaya atılan ve literatüre Singer-Prebisch tezi olarak geçen tez, uzun dönemde dış ticaret hadlerinin hammadde ve tarım ürünleri gibi emek
yoğun üretimde uzmanlaşan az gelişmiş ülkelerin aleyhine, sanayi ürünü ihraç eden gelişmiş ülkelerin ise lehine değişeceğini savunmaktadır. Sanayi ürünlerine göre tarımsal ürün ve hammadde fiyatlarının giderek düştüğünü belirten Prebisch bunun az gelişmiş ülkelerin aynı ihracat gelirlerini elde etmek için daha fazla miktarda ihracatta bulunmaları anlamına geldiğini belirtmiştir.

Bağımlılık okulu mensuplarının en önemli ortak noktaları, az gelişmişliğin az gelişmiş ülkeler dışından (dışsal faktörler) kaynaklandığını kabul etmeleridir.