İKTİSADİ KALKINMA - Deneme Sınavı - 15

Az gelişmiş ülkelerde planlı kalkınmanın sağladığı
üstünlükleri savunan bunun içinde dengeli gelişmeyi
öneren bir diğer isim, Otto Eckstein (1927-
1984)’dir. Ona göre, piyasa optimum kaynak
dağılımını sağlayamaz çünkü bir yatırım kararının
gelecekteki doğrudan ve dolaylı olarak yaratacağı
hasıla sadece söz konusu yatırım ele alınarak hesaplanamaz.
Gelecekteki hasılanın tam olarak bilinebilmesi
için çeşitli yatırımlar arasındaki ilişkilerin
ortaya konması gereklidir. Örneğin, bugün yapılan
yatırımlarımla ilerde yapılacak olan yatırımlar arasındaki
ilişkiler başka bir deyişle dışsallık / tamamlaşmalar
da göz önünde tutulmalıdır. Bu nedenle,
O. Eckstein’e göre, optimal kaynak dağılımı ancak
planlı bir kalkınma stratejisiyle mümkün olabilir.

Lewis, kalkınma süreci sırasında
farklı sektörler arasında doğması olası darboğazlarla,
kapasite fazlalıklarının yol açabileceği
olumsuzlukları engellemek üzere farklı sektörlerin
dengeli büyümesine ağırlık vermektedir. “Dengeli
büyüme, ekonomide meydana gelebilecek kapasite
fazlalıklarından ve dolayısıyla israflardan kaçınabilmek
için gereklidir” görüşünü savunmuştur.

Gelişmenin ancak dengesiz
bir süreç içinde gerçekleştirilebileceğine inanan
Streeten, dengesiz kalkınma görüşünü bu haliyle
Hirschman’dan ileriye götürmüştür. Ona göre dengesizlik,
gelişmeye engel değil aksine teşvik eden
bir faktör olabilir ve denge konusunda ısrar etmek
durgunluğu önlemek yerine darboğazlara neden
olabilir. Ona göre “denge, statükoyu
devam ettiren bir durum” iken, “gelişme, statükonun
değiştirilmesi”dir.

Albert O. Hirschman (1915-2012) dengesiz
kalkınma teorisinin öncüsü kabul edilir. Hirschman,
az gelişmiş ülkelerde bütün sektörlerde
eşanlı (aynı anda) bir kalkınma hamlesini gerçekleştirebilecek
düzeyde sermaye birikimi ve piyasa
genişliğinin bulunmadığını savunur. Bu gerekçeyle,
dengeli kalkınma teorisyenlerini eleştirmektedir.

Perroux, kalkınmanın
ülkenin her yerinde aynı anda başlamasının mümkün
olamayacağını, bazı bölgelerin kalkınmada
öncelik kazanacağını ve kalkınma kutuplarının
oluşacağını belirtmektedir. Sanayi kuruluşlarının
belirli bölgelerde toplanıp bölgesel farklılaşmaya
yani kutuplaşmaya neden olmasının altında yatan
unsurları şu şekilde sıralamak mümkündür:
• Hammaddeye yakınlık
• Satış ya da tüketim merkezlerine yakınlık
• Ulaşım olanaklarına (örneğin limana) yakınlık
• Vasıflı işgücüne yakınlık
• Altyapının var olması

Katılım öncesi yardım aracı (IPA) kapsamında beş bileşen altında aldığı yardım miktarları Tablo 4.6’da görülmektedir.

Geçiş Dönemi ve Kurumsal Yapılanma

Sınır Ötesi İşbirliği

Bölgesel Kalkınma

İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi

Kırsal Kalkınma

Vadesi bir yıldan az olan devlet iç borçlanma senetlerine ‘hazine bonosu’, vadesi bir yıldan fazla olan devlet iç borçlanma senetlerine ise ‘devlet tahvili’ adı verilmektedir.

Yatırımcılar Çin’in başta bilgi teknolojileri, iletişim, ulaşım, lojistik ve enerji olmak üzere fiziksel ve teknik altyapısını yeterli bulmaktadır.

Girişimciler Çin’de, yatırım yapma güdüsünü teşvik eden, bürokratik işlemlerin minimize edildiği, yargı kararlarının hızlıca uygulanabildiği, yatırımcının haklarının korunabildiği şeffaf ve etkin bir hukuksal altyapı ile karşılaşmaktadır.

Belirsizlik ortamı yatırımların önündeki en büyük engeldir. Makroekonomik istikrar, etkin çalışan bir piyasa ekonomisi ve yıllardır devam eden yüksek büyüme oranları yabancı sermayeyi Çin’e çekmektedir. Yabancı yatırımcının ülkeye getirdiği ve götürdüğü dövizler için ülkede uygulanan istikrarlı döviz kuru politikaları Çin’e gelen yatırımcı sayısını artırmaktadır.

Yabancı sermaye üretim maliyetleri açısından işgücünün ucuz olduğu ülkeleri tercih etmektedir.

Kamu kesimi Özel sektörün rakibi gibi davranarak finansal piyasalarda özel kesimin elinden yatırımlar için kullanacağı fonları alıyorsa ve/veya artan faizler özel sektör yatırımlarını caydırıyorsa (crowding-out veya dışlama etkisi) iç borçlanma beklenilen olumlu etkiyi yapmayacaktır.

İktisadi kalkınma, az gelişmiş bir ülkede kişi başına düşen reel gelirin arttırılmasıyla birlikte, iktisadi ve sosyo-kültürel yapının da değiştirilmesi, yenileştirilmesidir. İktisadi kalkınma, iktisadi büyümeyi de içerdiğinden daha geniş kapsamlı bir olgudur.

İktisadi kalkınma, az gelişmiş bir ülkede kişi başına düşen reel gelirin arttırılmasıyla birlikte, iktisadi ve sosyo-kültürel yapının da değiştirilmesi, yenileştirilmesidir. İktisadi kalkınma, iktisadi büyümeyi de içerdiğinden daha geniş kapsamlı bir olgudur. İktisadi kalkınma ve büyüme arasındaki temel fark yapısal değişmedir. Bu anlamda, iktisadi kalkınma sadece ekonomik boyutlarla sınırlanmayan, toplumu sosyal, siyasal ve kültürel boyutlarıyla kuşatan karmaşık ve dinamik bir süreçtir. İktisadi büyüme ile kalkınma arasındaki temel farklardan biri de büyümenin niceliksel, kalkınmanın ise daha çok niteliksel unsurları içermesidir.

Kalkınma kavramının bugüne ulaşmasında, zamanla benimsenen
yaklaşımların payı büyüktür. Bunlar;

Geleneksel Kalkınma İktisadı Yaklaşımı

Temel İhtiyaçlar Yaklaşımı

Sürdürülebilir Kalkınma Yaklaşım

İnsani Kalkınma Yaklaşımı

Sürdürülebilir İnsani Kalkınma

Üretim boyutu - Üretim düzeyini yükseltmek ve üretimde verimliliği artırmak
İnsani boyutu - Yaşam standartlarını yükseltmek, gelir dağılımını iyileştirmek
İstihdam boyutu - İstihdam olanaklarını genişletmek ve çalışma koşullarını iyileştirmek
Hâkimiyet boyutu - Topluluklar ya da ülkeler arası yarışta önde yer almak
Çevre boyutu - Kalkınmayı çevreye en az zararı vererek gerçekleştirmek
Özgürlük boyutu - Ekonomik, siyasal ve sosyal yönden özgürlük düzeyini yükseltmek

Hedef 1- Yoksulluğa Son

Hedef 2- Açlığa Son
Hedef 3- Sağlıklı Bireyler
Hedef 4- Nitelikli Eğitim
Hedef 5- Toplumsal Cinsiyet Eşitliği
Hedef 6- Temiz Su ve Sıhhi Koşullar
Hedef 7- Erişilebilir ve Temiz Enerji
Hedef 8- İnsana Yakışır İş ve Ekonomik Büyüme
Hedef 9- Sanayi, Yenilikçilik ve Altyapı
Hedef 10- Eşitsizliklerin Azaltılması
Hedef 11- Sürdürülebilir Şehir ve Yaşam Alanları
Hedef 12- Sorumlu Tüketim ve Üretim
Hedef 13- İklim Eylemi
Hedef 14- Sudaki Yaşam
Hedef 15- Karasal Yaşam
Hedef 16- Barış ve Adalet
Hedef 17- Hedefler İçin Ortaklıklar

Kişi başına GSYH=GSYH/Nüfus. Bu nedenle "E" seçeneği satın alma gücü paritesinin değil kişi başına düşen gelir yaklaşımının hesaplanma yöntemidir.

Son olarak sağlık, eğitim ve gelire ilişkin endeks değerlerinin geometrik ortalaması alınarak İGE değerine ulaşılmaktadır.

Türkiye'nin ortalama insani gelişme endeks değeri 0.75'dır. Tablo 1.8'den veriler kontrol edilebilir.

Az gelişmiş ülkelerde;

Düşük kişi başına gelir

Dengesiz gelir dağılımı

Büyük oranlı yoksulluk

Yetersiz sermaye birikimi

Yüksek ithalat bağımlılığı

Yüksek oranlı işsizlik söz konusudur.

İmalat sanayisinin içyapısındaki bu dengesizlik hem ekonomide sanayi kesiminin katma değerinin düşük olmasına yol açmakta, hem de yaratılan sanayinin hammadde ve teknolojik yönden dışa bağlı kalmasına ortam hazırlamaktadır.

Dengeli kalkınma görüşüne katkıda bulunan belli başlı iktisatçılar: Rosenstein-Rodan, R. Nurkse, T. Scitovsky, A. Lewis, Myrdal, H. Leibenstein, W. Galenson, Tinbergen, O. Eckstein, B. Balassa, H. Chenery, C.P. Kinleberger olarak sayılabilir.