İKTİSADİ DÜŞÜNCELER TARİHİ

Keynes 1883-1946 yılları arasında yaşamıştır. Bu dönemde sanayi devriminin iktisadi sonuçlarının artık gözle görülür biçimde ortaya çıkması, Marksist yaklaşımın olumsuz sonuçlarının görülüyor olması ve bunların üzerine Batı ekonomilerinde görülen iktisadi gerilemeyle birlikte 1929 krizi Keynes'in düşüncesinin gelişimine katkı yapmıştır. Ancak 2. Dünya savaşının etkileri Keynes'in ölümünden sonra görülecektir. Doğru cevap D'dir.

1929 ekonomik krizinin nedenleri maddeler halinde şöyle özetlenebilir: 1. Kötü yapılanmış bankalar nedeniyle zaten zayıf ve spekülatif olan kredi yapısının Wall Street’teki çöküş nedeniyle yıkılması 2. Uygulanan yanlış para politikaları ve devletim piyasaya müdahale etmemesi 3. Tarım ürünlerine olan talebin inelastik oluşu yüzünden çiftçinin gittikçe azalan satın alma gücü 4. Teknolojik işsizliğin giderek artması 5. Kötü ve gittikçe kötüleşen gelir dağılımı 6. Bütün bu nedenlerin etkisi altında tamamen altüst olan sermaye birikimi 7. Yatırımlardaki düşüşün ulusal gelirde düşmeyi de beraberinde getirmesi 8. Yatırım harcamalarındaki ufak bir düşüşün çarpan etkisiyle ulusal gelirde çok daha şiddetli bir azalmayı ortaya çıkarması. Görüldüğü gibi problem devletin ekonomiye müdahale etmesinden ziyade etmemesidir. Doğru cevap D'dir.

Keynes’e göre, ekonomi her zaman büyüme ve daralmalara gebedir; çünkü planlanan yatırım harcamaları sürekli değişir. Planlanan yatırımlarda meydana gelen değişim, ulusal gelir ve çıktı düzeyinde daha büyük miktarda bir değişime yol açar. Yatırım harcamaları; faiz oranı ve sermayenin marjinal verimliliği tarafından birlikte belirlenir. Sermayenin marjinal verimliliği; yeni yatırımdan beklenen yatırımın maliyetinin üzerindeki bir getiri oranıdır. Faiz oranı; kişilerin likidite tercihlerine ve para miktarına bağlıdır. Sermayenin marjinal verimliliği yatırımın gelecekte beklenen karlılığı ve sermayenin tedarik fiyatı tarafından belirlenir. Yatırımların gelecekte beklenen karlılığı oldukça değişkendir, bu planlanan yatırımların sürekli değişmesine neden olur. Dolayısıyla planlanan yatırımlardaki sürekli değişme de iktisadi dalgalanmalara neden olur. Doğru cevap B'dir.

1929 yılında yaşanan Büyük Buhran’da Keynes’e göre temel sorun talep yetersizliğiydi. Bu sorunla mücadele etmek, Keynes için talep yaratıcı genişletici para ve maliye politikaları ile devletin piyasaya müdahale etmesi gerektiğini ileri sürmüştür. Bu formül o yıllardaki 1929 Bunalımı ve II. Dünya Savaşı gibi olağandışı koşullarda ekonominin toparlanması konusunda işe yaradığı için Keynesyen Yaklaşım uzunca bir süre iktisat politikalarının temel dayanağı olmayı başarmıştır. Doğru cevap C'dir.

Keynes ekonominin eksik istihdam halinden ancak toplam harcamaların uyarılmasıyla çıkarılabileceğini ve bu doğrultuda devletin önemli roller üstlenmesi gerektiğini savunmuştur. Kamu harcamaları ve yatırımlar arttırılarak çarpan mekanizması yoluyla yeni gelirler yaratılabilir ve böylece talep yetersizliği giderilebilir. Keynes J. B. Say’ın her arzın kendi talebini yarattığı görüşünü reddeder. Arzın talebi etkilemediğini, aksine talebin arzı etkilediğini savunur. Doğru cevap A'dır.

Likidite bir varlığın değişim aracına değerinden yitirmeden dönüşebilme kolaylığıdır. Örneğin, elimizde bir miktar ABD Doları ve Pakistan Rupisi olduğunu düşünelim, bu varlıklarla Türkiye’de mal ve hizmet satın almak istersek ABD Doları’nı Pakistan Rupisi’ne göre daha çabuk ve kolay bir şekilde Türk Lirası’na çevirebiliriz, hatta bazı durumlarda ABD Doları’nı Türk Lirası’na çevirmeden bile mal ve hizmet satın alabiliriz. O halde ABD Doları’nın Pakistan Rupisi’ne göre Türkiye’de likiditesinin daha yüksek olduğunu söyleyebiliriz. Doğru cevap E'dir.

Keynes ünlü sözünde “Uzun vadede hepimiz ölüyüz” diyerek özellikle kısa vade ile ilgilendiğini vurgulamıştır. Kısa vadede teknolojideki değişmeleri ihmal edebilir, böylece gelir düzeyinin istihdam düzeyi arasında kuvvetli bir karşılıklı ilişki olduğunu kabul edebiliriz. Doğru cevap B'dir.

Toplam harcamaların aşırı yüksek olmasından kaynaklı ortaya çıkan enflasyonla mücadele etmek için ise devlet harcamalarını azaltmalı, özel tüketim harcamalarını azaltmak için vergileri arttırmalı veya yatırım harcamalarını azaltmak için faiz oranını yükseltmek üzere para arzını kısmalıdır. Doğru cevap C'dir.

Sermayenin gelecekteki gelirlere yapacağı katkı üç unsura bağlıdır: • Sermayenin üretkenliği, • Firmanın sattığı ürünün fiyatına yapacağı katkı, • Yeni sermayenin kullanımıyla birlikte ortaya çıkacak ücretlerdeki artış ve ham madde maliyeti. Doğru cevap E'dir.

Keynesyen politikalar 1929 Ekonomik Buhranında çok etkili olmuştur. Keynesyen politikalar sonucunda, toplam talepteki genişlemeyle birlikte ekonominin tüm kesimlerinin refahında bir iyileşme gözlenmiştir. Doğru cevap A'dır.

Keynesyen yaklaşım iktisadi düşüncenin en önemli okullarından biridir. Bu okul John Maynard Keynes tarafından 1936’da yazılan “İstihdam, Faiz ve Paranın Genel Teorisi” adlı kitapla başlar ve halen Ortodoks İktisat’ın içinde çok önemli bir yer tutmaktadır. Bizzat Marshallyan gelenek içinde yetişen Keynes’in fikirleri Neo Klasik İktisat’a bir tepki niteliğindedir. Her ne kadar Keynes Neo Klasik okulun bazı yanlarını sert bir şekilde eleştirse de bu okulun bazı varsayım ve yöntemlerini kullanmıştır. Doğru cevap B'dir.

Keynes’in yaşadığı dönemde batı ekonomilerinde büyüme oranının hızla düşüyor olması, Keynes’i bu gibi konulara çözüm aramaya yönlendirmiştir. Batı dünyasının özel sektör girişimine dayalı ekonomileri Birinci Dünya Savaşı sonrasında savaş öncesine nazaran enerjisini kaybetmekteydi. Nüfusun büyüme oranı düşmekte olup, çoğu kısmı sömürgeleştirilmiş olan dünyada, sömürgeci ülkeler coğrafi olarak daha fazla genişleyememekteydi. Gelirler ve tasarruflar artarken; üretim, tüketimi aşmaktaydı. Sanayi devrimi sonrasında buhar makinesi, otomobil ve demiryolları gibi icatlar devasa yatırımları teşvik etmişti. Ancak savaş sonrası dönemde yeni ve büyük çaplı sermaye yatırımlarını teşvik edecek buluşlar daha fazla ortaya çıkmıyordu. Ayrıca dinamik bir fiyat rekabetinin olmaması, firmaların maliyet azaltma girişimlerinin önüne geçmiş, eskiyen makinelerin yeni ve daha gelişmiş makinelerle değiştirilmesi konusunda firmalar iştahsız davranmışlardır. Buna bağlı geçmiş yatırımlardan biriken amortismanlar hızlı bir şekilde tekrar sisteme döndürülememiştir. Bu sorunlar liberalizmin doğal yapısında ortaya çıkabilecek olağan durumlar olarak nitelendiriliyordu, liberal kapitalizmin içinde bu sorunların kendi kendine ortadan kalkması gerekiyordu. Ancak işler beklendiği gibi gitmedi.

Yukarıda da görüldüğü gibi gelirler ve tasarrufların artması sebebi ile tüketim artışına üretim yeterli cevabı verememesi gibi bir sorun yoktu gelir ve tasarruflar artmakta idi fakat tüketim artmamakta idi ve zaten durgunluk bu sebeple oluşmakta idi. doğru cevap A'dır.

Buhran, 1929 yılında ortaya çıktı. Başta ortaya atılan temel düşünce devletin harcamaları arttıracak müdahaleci bir tutumda bulunması yerine Klasik İktisat’ın temel öğretisi olan müdahalesizlik halinin sürdürülmesi ve krizin kendiliğinden ortadan kalkacağı şeklindeydi. Fakat krizin etkileri o kadar büyüktü ki başta ABD’ye ardından da Avrupa ülkelerine yayıldı. Doğru cevap E'dir.

Keynes’in temel varsayımları, Klasik ve Neo Klasik İktisat’ın varsayımlarından büyük farklılık göstermemektedir.

Doğru cevap B'dir.

Keynes efektif talep kavramı üzerine vurgu yapmıştır. Bu kavram günümüzde toplam talep olarak da nitelendirilmektedir. Keynes’e göre, toplam talep; ulusal gelirin, üretim düzeyinin ve istihdamın en önemli belirleyicisidir ve toplam talep toplam harcamalardan meydana gelir. Toplam harcamaların; ekonomideki tüketim, yatırım, kamu harcamaları ve net ihracatın toplamından oluştuğunu söylemiştir. Ekonomideki tüm firmalar satış yapmak ümidiyle reel bir çıktı düzeyi üretir. Fakat bazen toplam harcamalar üretilen tüm bu çıktı düzeyini satın olmak için yeterli olmayabilir. Satılamayan ürünler firmaların bünyesinde biriktikçe firmalar işçi çıkarmaya ve üretimlerini düşürmeye başlarlar. Yani ekonominin gerçek çıktı düzeyini efektif talep belirler ve bazen efektif talep ekonominin tam istihdam düzeyinde üretebileceği çıktı düzeyinin altında kalabilir. Doğru cevap E'dir.

Keynesyen analize göre, ekonomi kendi kendine denge durumuna yönelememekte, eksik istihdam dengesi söz konusu olabilmekte ve fiyat ile ücretlerin yapışkanlığından kaynaklı işsizlik ve yetersiz talep kendiliğinden giderilememektedir. Doğru cevap A'dır.

Gelirdeki değişimin, tüketimdeki değişime etkisini marjinal tüketim eğilimi (MPC) ile inceleyebiliriz.

MPC’nin 0 ile 1 arasında olması beklenir. (0<MPC<1)

MPC = ∆C / ∆Y

Doğru cevap B'dir.

Sorudaki şekilde denge gelir düzeyindeki değişmeler gösterilmektedir.

Toplam harcamalarda meydana gelen bir azalma, toplam harcamalar eğrisinin konumunda AE2 konumuna hareket etmesine neden olur.

Bunun sonucunda, gelir de Y1 düzeyinden Y2 düzeyine düşer, bu işsizliğin artması demektir.

Basit Keynes çarpanı, gelirdeki değişimin (ΔY) yatırım harcamalarında başlangıçta meydana gelen değişime (ΔI) oranıdır.

Keynes, devletin genişletici maliye politikası yoluyla toplam harcamaları arttırarak, AE eğrisinin tekrar AE1 konumuna geri dönmesini sağlayabileceğini ve böylece gelirdeki azalmanın önüne geçebileceğini savunmuştur.

Doğru cevap C'dir.

Keynes, döneminin ihtiyaçlarına karşılık verecek modern çözümler üretmiştir. Keynesyen yaklaşım, durgunluk dönemlerinde tam istihdamı desteklemek üzere nominal ücretlerde kesinti yapmak yerine alternatif çözüm önerileri sunmuştur. Tam da o dönemde, devasa boyutlara ulaşan işsizlikle mücadele etmek için, Neo Klasik İktisat’ın önerisi olan nominal ücretlerde kesinti yapmak, dönemin politikacıları tarafından pratik bir çözüm olarak görülmemekteydi. Dahası, nominal ücretlerdeki derin ve genel bir kesinti, Keynes tarafından kötü bir iktisat politikası olarak nitelendirilmiştir. Keynes, ücret kesintileri yoluyla bir firmanın istihdamını arttırabileceğini; fakat firmanın ürünlerine olan talep değişmeyeceği için bu tip bir politikanın etkisiz kalacağını savunmuştur. Doğru cevap D'dir.

Keynes ve takipçileri tarafından geliştirilen sayısız fikir günümüz Ortodoks Makro İktisat’ının ayrılmaz bileşeni haline gelmiştir. Gerçekten de günümüzde İktisat, Neo Klasik Mikro İktisat ve Keynesyen Makro İktisat’ının bileşiminden oluşmaktadır.

Tüketim fonksiyonu, marjinal tüketim eğilimi, tasarruf fonksiyonu, marjinal tasarruf eğilimi, sermayenin marjinal verimliliği, işlem, ihtiyat ve spekülatif amaçlı para talebi, çarpan, expost ve ex-ante tasarruf ve yatırım, para ve maliye politikası, IS-LM analizi gibi Keynesyen kavramlar günümüz iktisat öğretiminde standart konular olarak okutulmaktadır.

Sürekli Gelir Hipotezine bakıldığında ise;

Keynesçi yaklaşımda, yatırımların gerilemesi ile birlikte ekonomiyi dengeden uzaklaştıran çarpan süreçleri ortaya çıkmaktadır. İşçi çıkartma, tüketimi düşürüp toplam talebi daraltmakta, toplam talep ise yatırım harcamalarını düşürmekte ve böylece sistem dengeden hızla uzaklaşmaktadır. Keynes’te bu mekanizmayı işleten dinamik, cari gelire bağlı tüketim harcamalarıdır.

Friedman’ın yaklaşımı portföy teorisi ile yakından ilişkilidir. Sürekli gelir, kişinin kapitalize edilmiş toplam servetinin getirisi şeklinde algılanmaktadır. Dolayısıyla Sürekli Gelir Hipotezine Monetaristlerin iktisat literatürüne kazandırdıkları bir kavramdır. Doğru cevap C'dir.