İKTİSADİ DÜŞÜNCELER TARİHİ

Klasik iktisattan neoklasik iktisada geçişi sağlayan faktörlerden en önemlisi, ekonomik karar süreçlerinin toplam değerlerle değil marjinal değerlerle açıklanmasını öngören marjinal analizdir. Bu yeni akımın temel ilgi noktası, ekonominin temel iki aktörü olan tüketici ve üreticilerin karar verme mekanizmalarının ve bunun sonucu olarak ekonominin işleyişinin nasıl açıklanabileceğidir. 1890 yılında da Alfred Marshall bu yeni analitik kavramın kullanıldığı tam bir teori formüle etmiştir.

Bu noktada marjinalistler bir malın üretimi sırasında geçmişte katlanılan büyük maliyetleri zorunlu olarak o malın fiyatının yüksek olmasını gerektirmediğini ileri sürmektedirler. Bunlara göre bir malın değeri, sağladığı faydaya bağlıdır ve bu fayda da geçmişten değil, şimdi ve gelecekte yapılacak tüketimden kaynaklanmaktadır.

Jevons’un Politik İktisat Teorisi adlı eserinin ikinci bölümünün başlığı “Haz ve Elem Teorisi”dir.

Jevons, “Değer yalnızca nihai düzeydeki faydaya bağlıdır.” diyerek emek-değer teorisine itiraz eder. Ona göre üretim maliyetleri arzı belirler, arz faydanın nihai düzeyini belirler, nihai fayda düzeyi de değeri belirler. Jevons’a göre, son tahlilde bir malın değeri ona harcanan emeğe değil, nihai kullanıcıya sağlayacağı faydaya bağlıdır.

Jevons ile aynı yıl, yani 1871’de, Viyana’da Karl Menger İktisadın İlkeleri isimli bir eser yayımlar. Bu kitabıyla Menger’in neoklasik okulun Avusturya versiyonunu kurduğu kabul edilir

İkinci dönem marjinalistler arasında Vilfredo Poareto ve Francis Ysidro Edgeworth bulunur. Doğru cevap "A" dır.

Aslen İtalyan olmakla birlikte Paris’te dünyaya gelmiştir. İtalya’da öğrenim gördü. 1891’de Walras’ın Lozan Üniversitesi’ndeki kürsüsünü devraldı ve burada profesör oldu. Politik İktisadın El Kitabı (1906) en önemli eseridir. Pareto iktisadın dışında siyaset sosyolojisi alanında da önemli bir düşünürdür. Özellikle toplumsal çevri teorisi ünlüdür.

İngiltere’de Clapham’da doğan Marshall, 1865 yılında Cambridge Üniversitesi’nden mezun olmuştur. 1885 yılında da Cambridge Üniversitesine profesör olarak atanmıştır. 1890 yılında en önemli eseri olan "Ekonominin İlkeleri" adlı kitabının yayımlanmasına kadar görüşlerini daha sonra Cambridge sözlü açıklama geleneği hâline gelen konferans ve sohbetleri sırasında öğrencilerine ve meslektaşlarına aktarmıştır. Ekonominin İlkeleri adlı kitabından sonra Sanayi ve Ticaret (Industry and Trade, 1919) ve Para Kredi ve Ticaret (Money Credit and Commerce, 1923) en önemli kitaplarıdır.

Neoklasik iktisat modelinin (NİM’nin) üç temel öğesi vardır: Tüketici, üretici, pazar ya da piyasa.

Neoklasik Faiz ve Değer Teorisi

Marjinalistler ve Marshall tüketim malları piyasasında denge koşulları üzerine eğilmişlerdi. Sermaye, yatırım ve faiz ilişkisine ilişkin yaklaşımları olmakla birlikte daha çok göreli fiyatları konu edinmiş, fiyatlar genel düzeyindeki değişimler, dolayısıyla enflasyon veya deflasyon veya faiz oranlarındaki değişim ana ilgi konusu değildi. Bu yöndeki önemli çalışmalar ikinci kuşak içinde yer alan Böhm-Bawerk, Wicksell ve Fisher tarafından yapılmıştır.

Neoklasik iktisat iki temel aksiyon üzerine kurulmuştur. Bunlardan biri maksimizasyon diğeri de rasyonellik ilkesidir.

Rasyonellik ilkesi, insanların kendilerine en az maliyet yükleyecek ve en fazla fayda veya kazanç sağlayacak seçenekleri tercih etmeleridir.

Maksimizasyon ilkesi, üreticilerin amacının karı, tüketicilerin amacının ise faydayı maksimuma çıkarmak olduğunu varsayar.

Tümdengelim, soyut mantıksal tutarlılığı olan bir model oluşturarak, oluşturulan model üzerinden olay ve olguları açıklamaya çalışmaktır.

Tümevarım, gözlemlerden yola çıkarak genellemeler yapmak demektir.

Bir malın değeri, sağladığı faydaya bağlıdır.

Marjinalist devrim, Avrupa'da 1870'lerden sonra ortaya çıkan ve iktisadi davranışları marjinal fayda kavramıyla açıklayan yeni iktisada ilişkin bir nitelemedir.

Neoklasik iktisadın bugünkü ders kitaplarına girecek biçimde formüle edilmesinde en büyük katkısı olan kişi şüphesiz Marshall'dır.

Fisher'e göre dolanımdaki para miktarındaki artış aynı oranda enflasyona yol açar.

Ekonomide başkalarının durumunu kötüleştirmeden hiçkimsenin durumunun iyileştirilemeyeceğini ileri süren kuramın sahibi Vilfredo Poareto'dur.