İKTİSADİ DÜŞÜNCELER TARİHİ

Eduard Bernstein, Almanya doğumlu ünlü bir revizyonist sosyalisttir. Alman sosyal demokrat teorisyen, politikacı ve Alman Sosyal Demokrat Partisi’nin bir üyesidir. Revizyonizm ve evrimsel sosyalizmin babası sayılan Bernstein, Marx’ı ciddi biçimde eleştirmiştir. Cevap D şıkkıdır.

I. 18 ve 19. yy. öncesi sosyalist düşünce benzeri Eflatun, Thomas More ve Thomas Campanelle gibi düşünürler tarafından ileri sürülmüştür. (Doğru)

II. Thomas More’a göre toplumsal sorunların temelinde özel mülkiyet sisteminin varlığı yatmaktadır. (Doğru)

III. Sosyalist düşüncede ekonomik karar alma, kaynakların kontrolü ve dağılımı ve çoğu ekonomik kaynağın sahipliği bireylerdir. (Yanlış, Sosyalist düşüncede ekonomik karar alma, kaynakların kontrolü ve dağılımı ve çoğu ekonomik kaynağın sahipliği bireyler değildir. ) Cevap C şıkkıdır.

I. Marx işçilerin burjuvazi tarafından sömürüldüğünü ortaya koymuş ve kapitalizmi eleştirmiştir. (Doğru)

II. Marx'a göre sınıflar üstü ve sosyal sınıfları tarihsel dönüşümün merkezi olarak görmek doğru değildir. (Yanlış, Marx’a göre ise ekonomik ve sosyal sınıflar dönüşümün merkezini oluşturur. )

III. Proletarya, Marx’a göre kapitalist toplumdan sosyalizme geçişi sağlayacak sınıftır. (Doğru)

Cevap D şıkkıdır.

Müdahaleci-devletçi sosyalizm görüşünün en büyük temsilcileri Blanc, Rodbertus ve Sismondi'dir. Temelde devlet müdahalesinin gerekliliğini savunur ve devleti ekonomik aktivitede denetleyici-düzenleyici ve yeri geldiğinde düzeltici bir güç olarak ele alır.  Doğru cavap A

Proudhon, kronolojik olarak kendini anarşist ilan eden ilk sosyal devrimcidir. Sorunlara aradığı çözümlerde kesin ve kısa yolları tercih etmeyişi onu zamanının diğer düşünürlerinden ayırır. Proudhon’da devlete ve kurumlarına ve din kurumuna karşı bir güvensizlik duygusu hâkimdir ve bu nedenle devletin ve bir kurum olarak dinin  varlığına karşıdır. Doğru cavap D

Marx’a göre kapitalizim de dâhil olmak üzere tüm ekonomik sistemler doğası gereği sınıf çatışmalarına gebedir ve kapitalizimde bu çatışma piyasa güçleri tarafından ortadan kaldırılamaz. Klasiklerden farklı olarak sınıf çatışmasının kapitalistlerle toprak ağaları arasında değil de kapitalistlerle (burjuvazi) işçi sınıfı (proleterya) arasında olduğunu savunur. Doğru cavap A

Hegel, tarihin tekrarlardan oluşmayan ve ileriye doğru hareket eden bir süreç olduğunu ve bu sürecin de tez, antitez ve sentezden oluşan üçlü bir yapının ilişkisinden oluştuğunu savunur. Bu üçlü gücün ideolojik olması nedeniyle bu güçlerin analizi tarihsel kanunların bulunmasına yardımcı olacaktır. Hegel’e göre herhangi bir zaman
diliminde her toplumda her zaman hâkim bir görüş (tez) mevcuttur ve bu görüş onun karşısında kısa zamanda çatışan başka bir görüş (antitez) bulur. Tez ve antitezin çatışması ise daha iyi bir görüş olan sentez’in ortaya çıkmasına sebep olur. Sentez toplumdaki yeni hâkim görüştür (yeni tez). Bu tez yine antiteziyle çatışarak senteze dönüşür ve bu ileriye dönük doğrusal süreç tez, antitez ve sentez şeklinde devam eder. Doğru cavap B

Marx’a göre her toplumda emeğin kullanımı sonucu üretilen mal ve hizmetlerin piyasa değeri, o malların üretilmesinde kullanılan emeğe ödenecek ücretten (sosyal maliyetten) daha büyüktür. Toplam satış hâsılatı ile sosyal maliyet arasındaki bu fark Marx tarafından “artı değer” olarak adlandırılır. Artı değer Marx’a göre emek tarafından yaratılır fakat üretim araçlarının sahipliğine sahip olmadığından dolayı bu artı değer kapitalistler tarafından emekten alınır/çalınır. Bu emeğin sömürüldüğünün göstergesidir. Doğru cavap A

Marx’a göre ise ekonomik ve sosyal sınıflar dönüşümün merkezini oluşturur. Kapitalist toplumdan sosyalizme geçişi sağlayacak sınıf Marx’a göre proletaryadır. Doğru cavap D

Marxist iktisadi görüş beş temel yaklaşım ve sonuçtan oluşur. Bunlar eEmek-değer teorisine göre bir malın diğer mallar cinsinden değeri o malın üretilmesinde kullanılan emek-zaman tarafından belirlenir. Toplam satış hâsılatı ile sosyal maliyet arasındaki farka “artı değer” denir. Kapitalist üretim süreci yedek işsizler yaratır ve bu işsizlerin miktarı konjonktüre göre farklılık gösterir.  Marx’a göre ekonomik aktivitedeki dalgalanmaların ana sebebi kapitalistlerin kârlar konusundaki doyumsuzluğu sonucu sürekli yatırım harcamalarını artırmaları ve bunun sonucunda yatırm harcamalarındaki volatilitedir. Marx’a göre market yoğunlaşması ve sermayenin belirli ellerde toplanması kapitalist sermaye birikimi, ölçek ekonomileri, kredi piyasalarının büyümesi ve ekonomik aktivitenin Anonim Şirketler (A.Ş.) şeklindeki firmalar tarafından organize edilmesi sonucunda ortaya çıkar. Marx kapitalizmin kendi sonunu hazırlayacağı görüşündedir. Bunun nedeni ise işçi sınıfının sefaletinin sürekli artacağı ve bunun da işçi sınıfının kapitalizme isyanıyla sonuçlanacağı öngörüsüdür. Doğru cavap E

Thomas Campanelle (1568-1638), toplumsal sorunların kaynağını özel mülkiyette görür ve mülkiyetin ortak olması gerektiğini savunur. Kadın ve çocukların ortak olduğu bir ortak mülkiyet ve zenginlik paylaşımını öngörür.

Saint Simon 1760-1825 yılları arasında yaşamıştır. 19. yüzyılın en önemli düşünürlerinden birisidir. İlk Fransız sosyalistlerinden olan Simon’ın fikirleri Marx başta olmak üzere pozitivizm ve sosyoloji dallarını da içine alan pek çok düşünceyi etkilemiştir. Sosyalizmin babalarından biri olarak görülmektedir.

Sosyalizmi, herkesin işinin olduğu ve her çalışana adil bir ücretin ödendiği sistem olarak tanımlayan düşünür Louis Blanc’dır. 19. Yüzyılda yaşamış ünlü bir Fransiz politikacısı ve tarihçisidir. Sosyalizm terimini yazılarında ilk kullanan düşünürlerdendir.

Karl Marx ünlü Alman filozof, ekonomist, sosyolog, tarihçi, gazeteci ve devrimci sosyalisttir. Marx 19. yüzyılda, 1818-1883 tarihleri arasında yaşamıştır. Görüş ve teorileri günümüzde tartışılmaktadır.

Marx’a göre kapitalizim de dâhil olmak üzere tüm ekonomik sistemler doğası gereği sınıf çatışmalarına gebedir. Kapitalizmde sınıf çatışması piyasa güçleri tarafından ortadan kaldırılamaz. Klasiklerden farklı olarak; sınıf çatışmasının kapitalistlerle toprak ağaları arasında değil, kapitalistlerle (burjuvazi) işçi sınıfı (proleterya) arasında olduğunu savunur.

Karl Marx’a göre ekonomik büyümenin belirleyicileri teknolojik değişmeler ve ölçeğe göre artan verimliliktir. Teknolojik nedenlerden dolayı firmalar büyüyecek ve piyasalarda piyasa yoğunlaşması (tekelleşmesi) gerçekleşecektir.

Sermaye biriktirilmiş/stoklanmış emektir görüşü Karl Marx’a aittir. Bir malın diğer mallar cinsinden değerinin o malın üretilmesinde kullanılan emek-zaman tarafından belirleneceğini ortaya koyar. Bir malın üretilmesinin sosyal maliyetini sadece onun üretilmesi gereken emek oluşturur. Sermaye biriktirilmiş/stoklanmış emektir.

Marx’a göre her toplumda emeğin kullanımı sonucu üretilen mal ve hizmetlerin piyasa değeri, o malların üretilmesinde kullanılan emeğe ödenecek olan ücretten (sosyal maliyetten) daha büyüktür. Yani üretilmiş mal ve hizmetlerin satılması sonucu kapitalistlerin toplam hâsılatı, emeğe ödeyecekleri maliyetten daha büyüktür. Toplam satış hasılatı ile sosyal maliyet arasındaki bu fark Marx tarafından “artı değer” olarak adlandırılır. Artı değer Marx’a göre emek tarafından yaratılır fakat emek sahipleri üretim araçlarına sahip olmadığından dolayı bu artı değer kapitalistler tarafından emekten alınır/çalınır. Bu emeğin sömürüldüğünü göstergesidir.

Emeğin sermaye ile ikamesi sonucu ortaya çıkan işsizliğe “teknolojik işsizlik” denir. Klasik yaklaşım uzun dönemde teknolojik işsizliğin söz konusu olamayacağı görüşüne sahiptir. Marx ise teknolojik işsizliğin uzun dönemde de geçerli olacağını ortaya koyarak, “Say Kanunu” nu ve onun çıkarımı olan tam istihdam öngörüsünü reddetmiş olur.

Kapitalizmin mutlu bir sona gitmeyebileceğini ve sürdürülemeyecek bir noktası bulunduğunu belirtmeye çalışan pek çok iktisatçı-filozof bulunmasına rağmen Marx’a kadar hiçbirisi kapitalist sistemin en temel yapıtaşlarını materyalist anlamda incelemeye tabi tutmamıştır.