İKTİSADİ DÜŞÜNCELER TARİHİ

Bireyler adına devlete verilmiştir.

Thomas More.

Ütopikler.

Charles Fourier

Karl Rodbertus.

Üretim araçlarına sahip olmamasıdır.

Ekonomik değişim

Emek-değer teorisi.

Artı değer ve pozitif ekonomik kârların korunmasına neden olacaktır.

Materyalist bakış açısından dolayı

Robert Owen, Ingiliz sosyalistlerin önde gelenlerindendir. 1771’de yedi çocuklu bir ailede altıncı çocuk olarak doğmuştur. Owen'ın hayatı önemli iş deneyimleriyle doludur ve okumaya olan ilgisi sayesinde kazandığı önemli miktardaki bilgi onu zamanının sayılı düşünürlerinden birisi haline getirmiştir. İskoçyadaki New Lanark köyünde bir iplik fabrikası işletmiş olan Robert Owen, 19. yüzyıl İngiliz sosyal reformcularının en ünlüsüdür.

Saint Simon rekabete dayalı piyasa mekanizmasının yıkıcı olduğunu savunmuş fakat alternatif bir sosyalist iktisadi model geliştirememiştir. Bir yandan sistemin toplum temeline göre düzenlenmesi ve planlanması gerektiğini savunurken öte yandan devletin bilimsel ve toplumsal gelişimi destekleyici bir araç olarak kullanılmasını desteklemiştir. Bilim adamları ve mühendislerin hazırlanmasında ve uygulamasında önemli rol oynayacağı planlı kamu ekonomisinin ekonomik çıktı ve aktivite düzeyini çok artıracağını öngörmüştür. Simon kuramlarını feodalizmden kapitalist sisteme geçiş aşamasında oluşturmuş ve halen kalıntıları bulunan feodal yapının tamamen saf dışı bırakılması gereğine inanmıştır. Feodal yapının ortadan kalkması aylaklar ve asalaklar ile üretici sınıflar arasındaki çelişkinin ortadan kalkmasına ve onun yerine başarı ilkesinin toplumun merkezinde yer almasına sebep olacaktır.

Fourier, iyi bir toplumun, kooperatifler şeklinde organize olmuş ve herkese minimum gelirin garanti edildiği toplum olduğunu öngörmüştür. Simon’ın aksine ona göre düzenli, ahlaklı ve adil bir topluma ulaşmanın önünde engeller vardır. Yine Simon’dan farklı olarak merkezi planlanan bir sistem yerine yerelleştirilmiş bir sistemin daha akılcı olduğuna, sanayileşme hareketi yerine tarıma geri dönüşün doğru olacağına, yöneticilerin vereceği komutlardan ziyade bireylerin inisiyatif kullanmasının gerekli olduğuna inanmıştır. Ona göre akıl, sorunların çözümünde yeterlidir.

Müdahaleci-Devletçi Sosyalizmin en büyük temsilcileri Blanc, Rodbertus ve Sismondi olan müdahaleci-devletçi sosyalizm görüşü temelde devlet müdahalesinin gerekliliğini savunur ve devleti ekonomik aktivitede denetleyici-düzenleyici ve yeri geldiğinde düzeltici bir güç olarak ele alır. Toplumsal ve ekonomik yaşamın etik değerleri, temel kuralları devlet tarafından konulmalı ve bu değer ile kuralların işlerliği yine devlet organları tarafından kontrol edilmelidir.

Rodbertus devleti sosyal gelişimin motoru olarak ele almıştır. Özellikle iş gücünün düşük ücretlerine dikkat çekmiş ve ücret düzeylerinde yükseliş sağlamaya yönelik yasaları desteklemiştir. Geçimlik ücret düzeyi teorisini eleştirmiş ve ücretlerin ulusal gelirin dağıtımında yetersiz kalacağını ifade etmiştir. Artan verimliliğe ve sonucunda artan ulusal gelire karşın, iş gücünün toplam gelirden aldığı pay geçimlik düzeyde kalmaktadır. Bu şekilde yapılan üretim, malların efektif talebi dikkate almaksızın üretilmesine ve dolayısıyla üretim fazlasına yol açmakta, sonuçta ise bölüşüm sisteminde sorunlara
yol açmaktadır. Gelirin eşit dağıtılmasının bir hata olacağını, sonuçta her bireyin sadece küçük bir pay almasıyla sonuçlanacağını düşünmüştür.
Rodbertus potansiyel gelir ve üretim faktörlerinin bir kısmının atıl kalmasından dolayı potansiyel gelire ulaşılamıyor olmasına dikkat çeken ilk iktisatçıdır.

Sosyalizm terimini yazılarında ilk kullanan düşünürlerden olan Louis Blanc sosyalizmi herkesin işinin olduğu ve her çalışana adil bir ücretin ödendiği
sistem olarak tanımlamıştır. Ona göre iyi bir ekonomik sistem herkese iş sağlayan sistemdir ve bu ancak sosyalizmde söz konusu olacaktır. Blanc’a
göre sosyalizmde üretim araçlarının kontrolü devlette olacak ve devlet herkese iş sağlayacaktır. Blanc’ın sosyalist toplumunda, herkes yeteneği ölçüsünde üretime katkıda bulunup ihtiyacı ölçüsünde toplumsal pastadan pay alacaktır.

Bernstein, Marx’ın kapitalist sistemin çöküşü ile ilgili tezine karşı çıkmıştır. Bernstein'a göre Sosyalizm, erişilmesi gereken bir şeydir ancak ona erişmek kapitalizmi yıkmak yoluyla değil: kapitalizmi yaşatıp evrimsel olarak geliştirmekle mümkün olacaktır.

J.Proudhon, kronolojik olarak kendini anarşist ilan eden ilk sosyal devrimcidir. Sorunlara aradığı çözümlerde kesin ve kısa yolları tercih etmeyişi onu zamanının diğer düşünürlerinden ayırır.

Marx’a göre kapitalizim de dâhil olmak üzere tüm ekonomik sistemler doğası gereği sınıf çatışmalarına gebedir ve kapitalizimde bu çatışma piyasa güçleri tarafından ortadan kaldırılamaz. Klasiklerden farklı olarak sınıf çatışmasının kapitalistlerle toprak ağaları arasında değil de kapitalistlerle (burjuvazi) işçi sınıfı (proleterya) arasında olduğunu savunur.

Marx da tarihsel süreci analizinde Hegel’in görüşüne benzer bir yol izler ve oda süreci diyalektik olarak adlandırır. Fakat Hegel’in diyalektiği idealistik, Marx’ın diyalektik anlayışı ise materyalistiktir. Hegel’in sürecinde değişen görüşlerdir, Marx’ın tarihsel sürecinde ise değişen yapıdır. Bu nedenle Marx’ın tarihsel süreci ve yaklaşımı “diyalektik materyalizm” olarak bilinir. Marx’a göre tarihsel değişimin en önemli belirleyicisi materyalistik ya da ekonomik değişimdir.