İKTİSADİ DÜŞÜNCELER TARİHİ

Adam Smith’in Ulusların zenginliği (1776) adlı eserini yayınladığı yıl ile John Stuart Mill’in Politik İktisadin İlkeleri (1848) adlı eserinin yayınlandığı yıllar arasındaki dönemde Batı’da geliştirilen düşünceye “Klasik İktisadi Düşünce” ve bu düşünceleri savunan düşünürlerin oluşturdukları okula da “Klasik okul” adı verilmektedir. Doğru seçenek "B" şıkkıdır.

A,B,C ve E şıklarındaki ifadeler liberal iktisadi düşüncenin temelleri iken D şıkkındaki ifade değildir. Doğru seçenek "D" şıkkıdır.

Klasik liberal anlayışa göre devlet, özgürlük için en büyük tehdittir. Devletin, bireylerin özgürlüğünü hiçe sayan, yok eden bir despot olması önlenmelidir. Bunun yolu da devletin hareket alanını sınırlamak, onu bazı kurallarla bağlamaktır. Doğru seçenek "C" şıkkıdır.

I, II ve V. ifadeler doğru iken III ve IV. ifadeler yanlıştır. Çünkü, Klasik iktisat teorisi talep değil arz ağırlıklı bir teoridir. Ayrıca, Klasikler paranın ve dolayısıyla finansal faktörlerin iktisadi faaliyetlerde etkili olamayacağını savunmuşlardır. Doğru seçenek "C" şıkkıdır.

A. Smith’e göre, ulusal geliri belirleyen iki faktör vardır. Bunlar, emeğin verimliliği ve üretken emeğin, üretken olmayan emeğe oranıdır. Doğru seçenek "E" şıkkıdır.

Smith’in düşüncesinde kâr ve ücret birbirine ters orantılıdır. Doğru seçenek "D" şıkkıdır.

Nüfus ile gıda maddeleri arasında ilişki kuran ve devletin fakirlere yardım etmemesi gerektiğini savunan Klasik iktisatçı Robert Malthus'tur. Doğru seçenek "B" şıkkıdır.

I,III ve IV. ifadeler doğru iken II. ifade yanlıştır. Çünkü, Rantın ortaya çıkışından toprak sahipleri sorumlu değildir. Toprak sahipleri fiyat artışlarının bir sonucu olarak rant elde etmektedirler. Doğru seçenek "C" şıkkıdır.

Miras hakkının sınırlandırılması, ücret sisteminin üretim kooperatifleri ile ikame edilmesi ve arazi rantının vergilerle sosyalize edilmesi gibi sosyal reform önerilerinde bulunan Klasik iktisatçı John Stuart Mill'dir. Doğru seçenek "A" şıkkıdır.

Klasik iktisadın metoduna eleştiri getiren grup Alman Tarihçi Okulu’dur. Doğru seçenek "D" şıkkıdır.

Klasik iktisat 1776 ve 1843 yılları arasında yaşanan iktisadi gelişmeleri etkileyen ve Batı’ya hakim olan iktisadi düşünce akımıdır. Bu dönemler 1776 da klasik iktisadın temel kurucusu olan Adam Smith’in önemli eseri olan “Ulusların Zenginliği” ile başlamış ve 1843 yılında John Stuart Mill tarafından yayınlanan “Siyasal İktisadın İlkeleri” eseri ile son bulmuştur.

Skolastik düşünce: Bilimsel ve akılcı düşünceyi reddeden, her şeyi dine dayandırarak açıklayan, eleştiriyi kabul etmeyen Orta Çağ Avrupa'sının düşünce yapısıdır.

Klasik iktisat 1776 ve 1843 yılları arasında yaşanan iktisadi gelişmeleri etkileyen ve Batı’ya hâkim olan iktisadi düşünce akımıdır. Açıkçası bu dönemler 1776 da klasik iktisadın temel kurucusu olan Adam Smith’in önemli eseri olan “Ulusların Zenginliği” ile başlamış ve 1843 John Stuart Mill tarafından yayınlanan “Siyasal İktisadın İlkeleri” eseri ile son bulmuştur. Klasik okul, Fizyokratlardaki gibi “laisser faire, laissez passer” yani ‘bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler’ ideolojisini devam ettirmişlerdir. Ekonomik hayatın düzenlenmesinde devlete ihtiyaç olmadığı, piyasa mekanizmasının fiyat mekanizması yardımıyla kusursuz işleyerek bu düzeni sağlayabileceğini öne sürmüştür.

Liberal iktisadi düşünce, 18. yüzyıl sonun da Fransa’da ve İngiltere’de merkantilizme tepki olarak ve yeni doğan sanayi kapitalizminin savunuculuğunu yaparak ortaya çıktı. Hem Fransa’da hem İngiltere’de yeni gelişen girişimci sınıf, her türlü ticari sınırlamalara, merkantilist dönemde yaratılan tekellere, devlet otoritesine, ayrıcalıklara, soyluların toprak mülkiyetinden doğan gücüne karşıydı. Girişimci sınıf çıkarı için, bireyciliğe dayalı, ekonomik ve siyasal alandaki özgürlükleri güvence altına alan, piyasa ekonomisin doğal işleyişine dayalı, devletin ekonomiye müdahalesinin minimum olduğu bir dünya görüşünü benimsiyordu. Bu dünya görüşünü haklı gösterecek yeni bir felsefenin temelleri ise, klasik liberal iktisatçılar olarak da adlandırabileceğimiz fizyokratlar, klasikler ve neo-klasikler tarafından atılmıştır. Liberal iktisadi düşüncenin kurumlaşmasında en büyük pay şüphesiz klasik iktisatçılara aittir.

Mahreçler (piyasalar) Yasası’na “Say Yasası” adı da verilmektedir. Bu yasaya göre; esas olan mallarla malların mübadele edilmesidir. Para sadece malların mübadelesini sağlayan bir araçtır. Günümüze kadar çeşitli tartışma ve yorumlara neden olan bu düşünceyi Say, Sanayi Devrimi’nin ortaya çıktığı dönemde öne sürmüştür. Sanayi Devrimi bir taraftan üretimi büyük ölçüde arttırırken diğer taraftan da bu üretim artışının bir sınırı olup olmayacağı belli bir üretim seviyesinden sonra artan üretimin satın alınıp alınmayacağı sorusunu gündeme getirmişti. Bazıları artan üretim karşısında gelirlerde belli bir düzenleme yapılmazsa, bu artan üretimi tüketmenin mümkün olamayacağından korkuyorlardı. Bu korkunun yersiz olduğunu söyleyen Say’a göre, bir mal üretildiği zaman yalnız bir arz yapılmış olmaz, aynı anda ve aynı miktarda bir talep de yaratılmış olur. Örneğin, bir çift ayakkabı üretmiş olan bir kimse, yalnız bu ayakkabıyı satmak (arz etmek) istemeyecek, fakat aynı zamanda ayakkabıya eş değerde diğer bir mal ya da mallar satın almak (talep etmek) isteyecektir. Demek oluyor ki piyasaya mal arz eden herkes bir taraftan malını satmaya çalışırken diğer taraftan da eş değerde başka mallar almaya uğraşacak ve böylece piyasadaki arz ve talep birbirine daima eşit olacaktır. Bir başka değişle her arz kendi talebini yaratır. Say Yasası genel talep yetersizliklerinin olanaksız olduğunu iddia etmekle beraber özel talep yetersizliklerinin olabileceğini kabul eder. Çünkü tek tek bazı malların taleplerinden fazla üretilmeleri elbette ki olanaklıdır. Ancak Say’a göre böyle bir durum uzun süre devam edemez. Talepten fazla üretilen malların fiyatları derhal düşeceğinden üreticileri zarar etmeye başlar ve üretimlerini mevcut talebe göre ayarlarlar.

K.Marx Sosyalist düşünceyi savunan bir iktisatçıdır.

Üretken emek; üzerinde harcandığı nesnenin değerine katkı yapan emektir.

Dış ticaret teorisinde A. Smith’in mutlak üstünlükler teorisi önemli bir yere sahip olmasına rağmen, uluslararası uzmanlaşmayı sadece mutlak üstünlükler ile açıklamak mümkün değildir. Çünkü eğer bir ülke bütün malları diğerlerine göre mutlak olarak daha ucuza üretirse durum ne olacaktır. İki ülkeden birisi her iki malda da mutlak üstünlük sağlıyorsa, Smith’e göre bu durumda ticaret olamayacaktır. Halbuki Ricardo böyle bir durumda da ticaretin kazançlı olacağını “karşılaştırmalı üstünlükler teorisi” ile açıklamıştır. Bu teoriye göre, ülkeler en iyi ve en elverişli şartlarda ürettikleri malların üretiminde uzmanlaşmalı ve bütün imkanlarını bu malların üretimine harcamalıdırlar. Aksine en pahalı ve en zor şartlarda ürettikleri malların üretiminden vazgeçmelidirler. Ülkeler ihtisaslaştığı malları dışarı satmalı, bunun karşılığında zor ürettiği malları dışarıdan satın almalıdırlar. Böylece her iki ülkede ihtisaslaşmış olacak ve ticaretten ikisi de karlı çıkacaktır.