İKTİSADİ DÜŞÜNCELER TARİHİ

Bir toplumda insanların maddi ihtiyaçlarının nasıl karşılandığı sorusu başka sorulara da yol açmaktadır. Buna göre;
• Neyin üretileceği
• Kim için ve ne kadar üretileceği
• Nasıl üretileceği
soruları önem kazanmaktadır.

Paradigma kavramı, belli bir bilim topluluğu tarafından paylaşılan bütün inançları, değerleri ve teknikleri kapsamaktadır.

Milattan önce 4. ve 3. yüzyıllarda yaşamış olup, aşağı yukarı Yunanlı filozof Aristo ile çağdaş olan Hintli devlet adamı ve düşünür Kautilya (ya da Chanakya) Maddi Kazancın Bilimi (Arthashastra) adlı kitabı ile Floransalı Machiavelli’den yaklaşık 18 yüzyıl önce devlet idaresine ve siyasal iktisada ilişkin bir eser yazmıştır.

Polis; Yunan site devletini, şehirlerini ve yönetimini ifade eden bir kavramdır.

Platon (M.Ö. 427- M.Ö. 347) Eflatun olarak da bilinir. Klasik Yunan filozoflarının en büyüklerindendir. Arapça’da p harfi bulunmadığı için İslam aleminde Eflatun olarak bilinir.

Tağşiş; altın ve gümüş paralarda, altın ve gümüşün miktarını düşürerek, paranın ayarını bozmaktır. Böylece aynı miktardaki altın ve gümüşten daha fazla sikke/madeni para elde etme işlemidir.

Maslahat kavramı, hayatın olağan akışı içinde, sorunlara toplumun yarar açısından bakmaktır.

Platon’dan sonra, zihinde kurgulanan bütün zihni tasarımlara, düzenlere, ütopya denmesi adet olmuştur.

Scholasticus ise, okullu, okula ait ya da bir okula mensup olan anlamına gelmektedir.

Platon’a göre, bir devlette, üç tür görevin yerine getirilmesi gerekir: Temel maddi ihtiyaçların karşılanması, savunma ve yönetim.

Platon, Devlet adlı eserinde adalet üzerinde durmuştur.

Oikonomikos terimini ilk kullanan Ksenefon'dur. Bu terim oikos ev/hane ve nomos, norm ya da yasa sözcüklerinden oluşmuş olup hane halkının yönetim ilkeleri anlamına geliyordu. Dolayısıyla iktisadi sorunlar ya hane yönetimi ilkelerine ya da siyasal sorunlara ilişkin görüşler çerçevesinde ele alınıyordu. Doğru cevap C'dir.

M. Finley'e göre Greko- Romen dünyasında toprak piyasasının, iş gücünün, sermaye birikiminin kısaca ticaret ve teknolojinin gelişmemesinin temel nedenlerinden biri, Yunanlılarda ve Romalılarda statü kavramının bir engel oluşturmasıydı. Eski Çağ'ın seçkinleri kendilerinin ticaret yoluyla servet edinmesinden hoşnut olmuyorlardı. Üstelik statü endişeleri, yurttaşların daha faydalı faaliyetleri dışlamasına ve bu gibi faaliyetleri çevreye bırakmalarına yol açmıştır. Doğru cevap B'dir.

Ortaçağ'da iktisadi olanlar da dahil olmak üzere tüm olgular skolastik düşünce çerçevesinde ele alınmaktaydı. Skolastizm, Orta Çağ üniversitelerindeki öğretim yöntemleri ve düşünce ortamına verilen genel bir addır. Bu üniversitelerdeki düşünürler antik Yunan felsefesi ile Hristiyan ilahiyatını uzlaştırmaya çalışmışlardır. Yöntem olarak da tümdengelimci mantık çıkarsamalarını kullanmışlardır. Doğru cevap D'dir.

Thomas Aquinas faizi değiş tokuşta adalet ilkesine aykırı olması yönüyle reddetmektedir. Ona göre faiz, paranın kullanımı dolayısıyla ödenen bir fiyattır; parayı kullanan kişi onu aslında tüketmektedir. Doğru cevap E'dir.

Artan vergilerin tüccarların çalışma şevkini kırdığını ve iktisadi faaliyetleri daralttığını, bunun da vergi hasılatını azalttığını ifade eden ilk düşünür İbn-i Haldun'dur. İbn-i Haldun bu analizi ile Laffer Eğrisini yaklaşık 600 yıl önce öngörmüştür. Doğru cevap D'dir.

Relativist yaklaşımda düşünce tarihçisi, teorinin ya da doktrinin/okulun geçerli olduğu dönemdeki toplumsal, siyasi ve ekonomik güçleri ve yapıyı dikkate alır. İktisadi düşünce tarihi yazarı, tarihi koşulların, dışsal faktörlerin iktisadi düşünceleri belirlediğinin ve o gün için geçerli kıldığının farkındadır. Buna göre bir dönemde ya da bir yerde doğru olan bir görüş veya teori başka bir zamanda ya da yerde doğru olmayabilir. Başka bir deyişle iktisat teorisi, içinde bulunduğu çevrenin bir ürünüdür.

Absolutist yaklaşımı benimsemiş düşünce tarihçileri için; bir teorinin bilimselliği, o  teorinin içsel tutarlılık ve objektif realiteyi açıklayabilme yeteneği açısından analizini ve değerlendirilmesini gerektirir. Onun için dışsal faktörler değil esas olarak içsel faktörler önemlidir. Bu açıdan, her yeni kuşaktaki iktisatçı eskilerin yanlışlarını düzeltip, yeni bakış açıları geliştirmek ve katkılar yapmak durumundadır. Absolutist iktisatçılar iktisadi düşünce tarihini yanlıştan, doğruya giden doğrusal bir çizgi gibi değerlendirirler. Bunun için iktisadi düşünce tarihçisi, geçmişte ve şimdi iktisat teorisine yapılan bilimsel katkılar üzerinde durur.

iktisadi analiz bilimsel bir içeriğe sahiptir. İktisadi analiz analitik iktisat olgular arasındaki genel ilişkileri, neden-sonuç ilişkisine dayanarak açıklama işlemidir. Bunun içinde teori ve modelleri kullanır. Teori ise olguların karmaşık dünyasından birtakım varsayımlarla soyutlanmış, gerçeğin basitleştirilmiş bir algılamasıdır. Bu nedenle iktisadi analiz bilimsel bir süreci gerektirir. Başka bir deyişle iktisadi analiz tarihi daha ziyade yerleşik iktisada yapılan katkıların bir tarihidir. Sorunu bu şekilde ortaya koyduğumuz zaman iktisadi analizin piyasa toplumunun ortaya çıkışı ile ilişkilendirilmesi gerektiği ortaya çıkmaktadır. İktisadi analizin amacının bir ekonomide var olan sınırlı kaynakların fiyat mekanizması aracılığıyla dağılımını incelemek olduğunu varsayabiliriz.

Paradigma kavramı bilim tarihçisi Thomas Kuhn’un 1962 yılında yayımladığı kitapla yaygın bir kullanıma kavuşmuştur. Kuhn'un en önemli eseri, Türkçe’ye de çevrilen Bilimsel Devrimlerin Yapısı’dır. (1962) Kuhn’cu yaklaşımın asıl ayırt edici özelliği ise Bilimsel Devrimler tezidir. Bu teze göre bilimsel devrimler kesintili bir biçimde birbirinin yerini almaktadır. Kuhn, mevcut bir paradigmanın, ortaya çıkan yeni sorulara cevap veremediği ve cevapsız soruların biriktiği bir dönemde bir bilimsel krizin ortaya çıkacağını ileri sürmektedir.