İKTİSADİ DÜŞÜNCELER TARİHİ - Deneme Sınavı - 13

Keynes, ücret kesintilerinin krizle mücadele etmek için iyi bir politika olmadığına ekonomik kesimleri oldukça ikna etmeyi başarmıştır.

Keynes 1883-1946 yılları arasında yaşamıştır. Bu dönemde sanayi devriminin iktisadi sonuçlarının artık gözle görülür biçimde ortaya çıkması, Marksist yaklaşımın olumsuz sonuçlarının görülüyor olması ve bunların üzerine Batı ekonomilerinde görülen iktisadi gerilemeyle birlikte 1929 krizi Keynes'in düşüncesinin gelişimine katkı yapmıştır. Ancak 2. Dünya savaşının etkileri Keynes'in ölümünden sonra görülecektir. Doğru cevap D'dir.

1929 ekonomik krizinin nedenleri maddeler halinde şöyle özetlenebilir: 1. Kötü yapılanmış bankalar nedeniyle zaten zayıf ve spekülatif olan kredi yapısının Wall Street’teki çöküş nedeniyle yıkılması 2. Uygulanan yanlış para politikaları ve devletim piyasaya müdahale etmemesi 3. Tarım ürünlerine olan talebin inelastik oluşu yüzünden çiftçinin gittikçe azalan satın alma gücü 4. Teknolojik işsizliğin giderek artması 5. Kötü ve gittikçe kötüleşen gelir dağılımı 6. Bütün bu nedenlerin etkisi altında tamamen altüst olan sermaye birikimi 7. Yatırımlardaki düşüşün ulusal gelirde düşmeyi de beraberinde getirmesi 8. Yatırım harcamalarındaki ufak bir düşüşün çarpan etkisiyle ulusal gelirde çok daha şiddetli bir azalmayı ortaya çıkarması. Görüldüğü gibi problem devletin ekonomiye müdahale etmesinden ziyade etmemesidir. Doğru cevap D'dir.

Keynes’e göre, ekonomi her zaman büyüme ve daralmalara gebedir; çünkü planlanan yatırım harcamaları sürekli değişir. Planlanan yatırımlarda meydana gelen değişim, ulusal gelir ve çıktı düzeyinde daha büyük miktarda bir değişime yol açar. Yatırım harcamaları; faiz oranı ve sermayenin marjinal verimliliği tarafından birlikte belirlenir. Sermayenin marjinal verimliliği; yeni yatırımdan beklenen yatırımın maliyetinin üzerindeki bir getiri oranıdır. Faiz oranı; kişilerin likidite tercihlerine ve para miktarına bağlıdır. Sermayenin marjinal verimliliği yatırımın gelecekte beklenen karlılığı ve sermayenin tedarik fiyatı tarafından belirlenir. Yatırımların gelecekte beklenen karlılığı oldukça değişkendir, bu planlanan yatırımların sürekli değişmesine neden olur. Dolayısıyla planlanan yatırımlardaki sürekli değişme de iktisadi dalgalanmalara neden olur. Doğru cevap B'dir.

1929 yılında yaşanan Büyük Buhran’da Keynes’e göre temel sorun talep yetersizliğiydi. Bu sorunla mücadele etmek, Keynes için talep yaratıcı genişletici para ve maliye politikaları ile devletin piyasaya müdahale etmesi gerektiğini ileri sürmüştür. Bu formül o yıllardaki 1929 Bunalımı ve II. Dünya Savaşı gibi olağandışı koşullarda ekonominin toparlanması konusunda işe yaradığı için Keynesyen Yaklaşım uzunca bir süre iktisat politikalarının temel dayanağı olmayı başarmıştır. Doğru cevap C'dir.

Keynes ekonominin eksik istihdam halinden ancak toplam harcamaların uyarılmasıyla çıkarılabileceğini ve bu doğrultuda devletin önemli roller üstlenmesi gerektiğini savunmuştur. Kamu harcamaları ve yatırımlar arttırılarak çarpan mekanizması yoluyla yeni gelirler yaratılabilir ve böylece talep yetersizliği giderilebilir. Keynes J. B. Say’ın her arzın kendi talebini yarattığı görüşünü reddeder. Arzın talebi etkilemediğini, aksine talebin arzı etkilediğini savunur. Doğru cevap A'dır.

Likidite bir varlığın değişim aracına değerinden yitirmeden dönüşebilme kolaylığıdır. Örneğin, elimizde bir miktar ABD Doları ve Pakistan Rupisi olduğunu düşünelim, bu varlıklarla Türkiye’de mal ve hizmet satın almak istersek ABD Doları’nı Pakistan Rupisi’ne göre daha çabuk ve kolay bir şekilde Türk Lirası’na çevirebiliriz, hatta bazı durumlarda ABD Doları’nı Türk Lirası’na çevirmeden bile mal ve hizmet satın alabiliriz. O halde ABD Doları’nın Pakistan Rupisi’ne göre Türkiye’de likiditesinin daha yüksek olduğunu söyleyebiliriz. Doğru cevap E'dir.

Keynes ünlü sözünde “Uzun vadede hepimiz ölüyüz” diyerek özellikle kısa vade ile ilgilendiğini vurgulamıştır. Kısa vadede teknolojideki değişmeleri ihmal edebilir, böylece gelir düzeyinin istihdam düzeyi arasında kuvvetli bir karşılıklı ilişki olduğunu kabul edebiliriz. Doğru cevap B'dir.

Toplam harcamaların aşırı yüksek olmasından kaynaklı ortaya çıkan enflasyonla mücadele etmek için ise devlet harcamalarını azaltmalı, özel tüketim harcamalarını azaltmak için vergileri arttırmalı veya yatırım harcamalarını azaltmak için faiz oranını yükseltmek üzere para arzını kısmalıdır. Doğru cevap C'dir.

Sermayenin gelecekteki gelirlere yapacağı katkı üç unsura bağlıdır: • Sermayenin üretkenliği, • Firmanın sattığı ürünün fiyatına yapacağı katkı, • Yeni sermayenin kullanımıyla birlikte ortaya çıkacak ücretlerdeki artış ve ham madde maliyeti. Doğru cevap E'dir.

Keynesyen politikalar 1929 Ekonomik Buhranında çok etkili olmuştur. Keynesyen politikalar sonucunda, toplam talepteki genişlemeyle birlikte ekonominin tüm kesimlerinin refahında bir iyileşme gözlenmiştir. Doğru cevap A'dır.

Nobelli iktisatçı Edmund S. Phelps’ın İsveç Lund Üniversitesi’nde verdiği konferansın yayınlanan kitabında yedi okul’a indirgenmektedir. Phelps’in incelediği bu yedi okul:

Bu yedi okul dışında aşağıdaki okullarda günümüzde makroiktisadi düşünce içinde yer almaktadır.

(1968’de İsviçreli iktisatçı Karl Brunner (1926-1989)’in Federal Reserv Bank Saint Louis Review’de yayınlanan makalesinde “Monetarizm” kavramını ilk kez kullanılarak 1920’lerde bilinen ve sonra unutulan para prensiplerini başka bir deyişle klasiklerin miktar teorisini yeniden hatırlatmıştır.

Klasik Miktar Teorisi ile Modern Miktar Teorisi arasındaki farklar aşağıdaki şekilde özetlenebilir:

Milton Friedman, Sabit Oranlı Parasal Büyüme Kuralı dışında parasal istikrar için aşağıdaki önerilerin de önemli olduğunu belirtmektedir:

Neoliberal düşüncenin çağımızdaki güçlü temsilcisi Milton Friedman aşağıdaki bazı önerileri ile dikkatleri çekmiş ve liberal ekonomik düşüncenin ekonomik hayata getirdiği alternatifleri açıklamıştır. Friedman’ın ekonomik önerilerinden bazıları şunlardır:

Bunlar dışında ise:

Yeni klasik iktisadın öncüleri Amerikalı Robert Lucas Jr., Thomas Sargent, Edward Prescott ve Neil Wallace rasyonel beklentiler üzerine önemli çalışmalar yayımlamışlardır. Ayrıca, İngiltere’de Patrick Minford yeni klasik iktisat okulunun önde gelen isimleri olmuşlardır. 

Milton Friedman Monetarist; Edmund Phelps, Gregory Mankiw, David Romer ise Yeni Keynesyen iktisatçılar arasındadır.

Rasyonel Beklentiler Teorisi, monetaristlerden bir adım daha ileri giderek fertlerin uyumcu değil, rasyonel beklentiler içinde olduğunu ve bu nedenle iktisat politikaları karşısında hemen aktif bir tavır takınıp iktisat politikasını tamamen etkisiz hâle getirebildiğini ileri sürmektedir. Çünkü bütün ekonomik birimler doğru modeli ve onun parametrelerini bilirler; politika yapımcılarının bütün reaksiyonlarını hesaba katarlar. Bir tahmine varabilmek için de ekonomik model çerçevesi içindeki bütün bilgileri elde eder ve kullanırlar.

Yeni Keynesgil İktisat, son yıllarda modern makroiktisadi düşüncede öne çıkan bir okuldur. Esas olarak Keynes’in düşüncelerine dayanmaktadır. Ancak 1970’lerden itibaren gelişen ve bir karşı devrim niteliğini taşıyan Yeni Klasik Okul akımının Keynesgil İktisadın temellerini sıkı bir eleştiriye tabi tutmaları bu okulun oluşmasında ki en önemli nedendir. Yeni Klasik iktisatçıların eleştirilerini cevaplamakla birlikte Keynesgil iktisadı onarmaya ve takviye etmeye çalışan bu iktisatçılara Yeni Keynesgiller denmektedir. Yeni Keynesgiller arasında Edmund Pheps, N. Gregory Mankiw, Robert Gordon, David Romer ve Alan Blinder gibi önde gelen iktisatçılar vardır.

Piyasalardaki dengesizliğin fiyat ve ücret esnekliği sayesinde sürekli olarak dengeye eğimli olduğu görüşünü benimseyen Klasikler, Keynes'i teorik olarak yetersiz ve mikro temellerden yoksun bulmuştur. Yeni Keynesyenler ise Keynes'in ücret ve fiyat katılıkları görüşüne dayalı modeller geliştirmişlerdir.