İKTİSADİ DÜŞÜNCELER TARİHİ - Deneme Sınavı - 11

Yeni Klasiklere göre Keynesgil İktisat, mikroiktisat temelleri üzerinde olmadığı için teorik olarak yetersizdir. Buna göre, makroiktisat modelleri mikro iktisat temelleri üzerine kurulmalıdır. Yeni Klasikler, piyasa dengesi üzerinde dururlar. Piyasalardaki dengesizliğin fiyat ve ücret esnekliği sayesinde sürekli olarak dengeye eğimli olduğu görüşündedirler. Yeni Keynesgil iktisatçılar ise kısa dönemdeki iktisadi dalgalanmaların denge modelleri esas alınarak açıklanamayacağını ileri sürmektedirler. Dolayısıyla fiyat ve ücret katılıklarına dayalı modelleri tercih etmektedirler. Yeni Keynesgil iktisatçılar işsizliğin nedenini piyasa katılıkları ile açıklamaktadır. Yeni Keynesgiller, Keynes İktisadının mikrotemelinin eksik olduğunu kabul etmektedirler. Ancak piyasalardaki eksik bilginin varlığı üzerinde durarak piyasaların tam rekabet şartları içinde işlemediğini ileri sürmektedirler. Doğru yanıt C'dir.

Yüksek ücretler, işçilerin etkinliğini ve verimliliğini artırmaktadır. Ancak Yeni Keynesgiller bu yaklaşımın reel ücret katılığına yol açtığını ileri sürmektedirler. Doğru yanıt A'dır.

Monetarizme göre ekonomide istikrarsızlığın nedeni, yanlış uygulanan para politikalarından kaynaklanır. Para arzının fazla olması enflasyon oluşmasındaki başlıca sebeptir. Keynesyen görüşte para politikasının reel ekonomiye aktarımı faiz oranı üzerinden işlemektedir. Monetarist görüşte ise para politikası portföyde yer alan varlıkların nispi fiyatlarını değiştirmek suretiyle reel ekonomiyi etkilemektedir. Yine monetarist görüşe göre kısa dönemde para arzı artışları, ekonomiyi gecikmeli etkileyerek enflasyonun artmasına yol açar. Bu durumda doğru cevap E seçeneğidir.

Friedman ABD ile ilgili yaptığı çalışmalarında, nominal para arzının gerçekte merkez bankası tarafından, reel para miktarının ise, iktisadi aktörler tarafından belirlediğini tespit etmiştir. İktisadi aktörler veri reel gelir düzeylerinde belirli bir reel ankes tutmayı arzulamaktadır. Bu kararları ile aynı zamanda harcama düzeyleri hakkında da karar vermekte ve böylece mal arzı veri iken fiyat düzeyini belirlemiş olmaktadırlar. Dolayısıyla reel para miktarı tanımından nominal para miktarı veri iken iktisadi aktörlerin reel para miktarını belirledikleri sonucu ortaya çıkmaktadır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Klasik miktar teorisinde paranın dolaşımı sabit veri iken, monetaristlerde sabit değildir. Monetaristlerde paranın dolaşım hızı; sürekli gelir, faiz oranı, beklenen enflasyon oranı gibi gözlemlenebilen birkaç değişkenin istikrarlı bir fonksiyonudur. Klasiklerde Milli Gelir ifadesi cari işlemlerin nominal değerini ifade eder. Monetaristlerde ise, MG ile kastedilen şey “sürekli gelir” olup servet ile ifade edilmiştir. Klasiklerde para talebini belirleyen unsur gelir düzeyidir. Görüldüğü gibi, monetarist yaklaşımda paranın getirisi sabitken tahvillerin getirisinin azalması, elde tutulan para miktarını arttırmaktadır. Para talebini belirleyen unsurlar, gelir düzeyi ve faiz oranıdır. Bu durumda doğru cevap C seçeneğidir.

Friedman’a göre parasal istikrar için isteğe bağlı para politikalarına son verilmeli ve sabit bir kural ile siyasi otoritenin parasal otorite üzerindeki müdahaleleri ortadan kaldırılmalıdır. Friedman, para stokundaki artışların konjonktüre paralel olarak düzenlenmesi görüşünü kabul etmemekte ve bunun parasal kuralı zaman içerisinde giderek anlamsız hâle getireceğini ifade etmektedir. Bu durumda doğru cevap E seçeneğidir.

Yeni klasik reel konjonktür teorisinin, yeni klasik iktisattan kopmasının nedeni yani temel farkı şudur: Yeni klasiklere göre konjonktürel dalgalanmaların nedeni önceden beklenmeyen para politikası iken yeni klasik konjonktürel teorisyenleri ise buna karşı çıkarak konjonktürel dalgalanmaların gerekçesi olarak "teknolojik şoklar"ı göstermişlerdir. Başka bir deyişle, yeni konjonktürel teoride, konjonktürel dalgalanmaların nedeni parasal değil reel faktörlere dayanmaktadır ve bunlardan en önemlisi de teknolojik şoklardır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Rasyonel Beklentiler Hipotezi’nin temelini beklentilerin ekonomik model içerisine dahil edilmesi oluşturur. Bu metot beklentileri şekillendirmek için sahip olunan en elverişli yöntemdir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yeni Keynesgil İktisat, reel ücret katılıklarının ve uzun dönemdeki işsizlik sorununun kökenlerini açıklamaya çalışmıştır. Buna göre reel ücret katılıkları konusunda bazı teoriler geliştirmişlerdir. Bunlar; simetrik enformasyon modeli, zımni sözleşme teorisi, içerdekiler-dışardakiler teorisi ve etkin ücret teorisinden oluşmaktadır. Tekelci rekabet teorisi ise Neoklasik iktisat teorilerinden biridir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Keynesgiller piyasaların çeşitli sebeplerle denge durumundan uzaklaşabileceğini dikkate alarak bu gibi durumlarda hükümetin dengeleyici paracı/moneter ya da maliye politikalarına başvurabileceğini kabul ederler. Yeni Keynesgil iktisatçılar işsizliğin nedenini piyasa katılıkları ile açıklamaktadır. Keza para politikasının da ekonomi üzerindeki kuvvetli etkisini fiyat ve ücret katılıkları ile açıklamaktadırlar. Yeni Keynesgil iktisat, katı Keynesgil tutumdan vazgeçerek maliye politikaları dışında para politikalarının da önemini kabul etmiştir. I-V’te yer alan bilgiler ise Monetarizm’e aittir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Petrol krizi sonrasında yüksek enflasyon ve ekonomik kriz yaşamaya başlayan bir çok gelişmekte olan ülke krizden çıkmak için IMF reçetelerini denemiştir. Bu süreçte devlet harcamaları ve sosyal ödemeler azaltılmış aynı zamanda vergi indirimleri ile ekonomi canlandırılmaya çalışılmıştır. Ancak uygulanan programlar soncunda enflasyon düşmekle beraber şirket iflasları ve yüksek işsizlik baş göstermiştir. Monetarist politikaları izlemek zorunda kalan gelişmekte olan ülkeler ağır toplumsal bedeller ödemek zorunda kalmıştır. Doğru cevap D seçeneğidir.

2008 küresel krizi sonrasında iktisatçılar krize karşı iktisat politikalarında anlaşamayınca makroiktisadi düşünce okulları tekrar gündeme girdi. Bu çok sayıda makroiktisadi düşünce okulu, Nobelli iktisatçı Edmund S. Phelps’ın İsveç Lund Üniversitesi’nde verdiği konferansın yayınlanan kitabında yedi okul’a indirgenmektedir. Phelps’in incelediği bu yedi okul:
• Keynes makroiktisadı
• Monetarist/Paracı Gelenek
• Yeni Klasik okul
• Yeni Keynesgil okul
• Arz-Yönlü makroiktisat
• Neoklasik ve Neo-Neoklasik Reel Konjonktür/İş çevrimiTeorisi
• Parasal Olmayan İşsizlik Dalgalanmaları: Yapısal okul

olarak belirlenmiştir.

1968’de İsviçreli iktisatçı Karl Brunner (1926-1989)’in Federal Reserv Bank Saint Louis Review’de yayınlanan makalesinde “Monetarizm” kavramını ilk kez kullanılarak 1920’lerde bilinen ve sonra unutulan para prensiplerini başka bir deyişle klasiklerin miktar teorisini yeniden hatırlatmıştır.

Monetarist görüşte para arzındaki artışın 6-9 ay sonra milli geliri, 12-18 ay sonra da fiyatları artırıcağı öngörülmektedir.

Neoliberal düşüncenin çağımızdaki güçlü temsilcisi Milton Friedman aşağıdaki bazı önerileri ile dikkatleri çekmiş ve liberal ekonomik düşüncenin ekonomik hayata getirdiği alternatifleri açıklamıştır. Friedman’ın ekonomik önerilerinden ilki devletin ekonomik hayat üzerindeki ayrıntılı müdahaleleri ortadan kaldırılmasına yöneliktir.

Yeni klasik iktisadın öncüleri Amerikalı Robert Lucas Jr., Thomas Sargent, Edward Prescott ve Neil Wallace rasyonel beklentiler üzerine önemli çalışmalar yayımlamışlardır. Ayrıca, İngiltere’de Patrick Minford yeni klasik iktisat okulunun önde gelen isimleri olmuşlardır.

Uyumcu Beklentiler Teorisi’ne göre gelecekteki fiyat seviyesi önceki dönem(ler)deki fiyatların seviyesine göre belirlenir. Bu teoriye göre özellikle son dönemdeki fiyatlar genel seviyesi ortalaması, gelecekteki fiyatların tahmin edilmesinde önemli rol oynar. Örneğin, enflasyon oranı önceki yıl %20 ise bireyler cari yıl enflasyon oranının da %20 olacağını beklerler. Eğer cari yıl içerisinde enflasyon oranı artarsa (azalırsa) bireyler sonraki yıldaki enflasyon oranının da artacağını (azalacağını) tahmin ederler.

Yeni Keynesgil İktisat, reel ücret katılıklarının ve uzun dönemdeki işsizlik sorununun kökenlerini açıklamaya çalışmıştır. Buna göre reel ücret katılıkları konusunda bazı teoriler geliştirmişlerdir. Bu teoriler; asimetrik enformasyon modeli, zımni sözleşme teorisi, içerdekiler-dışardakiler teorisi  ve etkin ücret teorisidir.

Keynesyen görüşte para politikası, faiz oranlarındaki değişmeler yoluyla reel ekonomiye aktarılmaktadır. Başka bir deyişle para arzındaki değişmelerin nominal gelir üzerindeki etkisi çeşitli yollardan gerçekleşebilir. Para arzındaki bir azalma, faiz oranlarını ve dolayısıyla borçlanmanın maliyetini yükseltmektedir.

Şili’de 1973 yılında sosyal demokrat Allende’yi darbe ile devirerek iktidara gelen diktatör Augusto Pinochet tarafından Friedman ekonomik politikasının radikal bir biçimde kabul ettirilmesi, 70’li yılların ortasından sonra ülkede ağır toplumsal çekişmelere neden olmuştur. Friedman’ın açık destek verdiği hatta bazen övdüğü Pinochet döneminde emeklilik fonları özelleştirilmiş, servet ve işletme kârları üzerindeki vergiler kaldırılmıştır. 212 kamu işletmesi ve 66 banka özelleştirilmiştir. Friedman’ın ekonomik liberalizmi ABD’de, Türkiye'de ve Büyük Britanya’da da politika üzerinde son derece etkili olmuştur. Ancak, ne Reagan ne Thatcher, Friedman’ın paracı politikalarını kendi ülkelerinde, Şili’de olduğu gibi, tümüyle ve uzun süre uygulamaya cesaret edememişlerdir.