İKTİSADİ DÜŞÜNCELER TARİHİ - Deneme Sınavı - 11

Merkantilist düşüncenin dayandığı temel ilkeler; altın ve gümüş sevgisi, sömürgecilik, milliyetçiliktir.

Merkantilistler serveti öteki ülkelerin zenginlik durumlarıyla karşılaştırarak ele almışlardır. Kısaca bir ülke ancak öteki ülkeler zarar ettiği halde bir avantaj elde edebilir. Kısaca komşusunu yoksullaştırma pahasına girişilen bu mücadele, saldırgan bir dış ticaret politika ilkesi haline gelmiştir.

Fransız hukukçu ve düşünür Jean Bodin, ilk kez fiyatların yükselmesini tedavüldeki altın miktarının artmasına bağlamıştır.

Merkantilizm korumacı, müdahaleci ve devletçi bir ekonomi politikasına dayalı idi. Merkantilizmin temel politikası; mamul mal ihracatını teşvik etmek, buna karşılık mamul mal ithalatını engellemekti. Temel düşüncesi ithalatı hor gören, ihracatı teşvik eden ve dolayısıyla avantajlı bir politikaya sahip olabilme isteğinin hakim olduğu bu sistem "Bullionizm" olarak adlandırılmıştır.

Merkantilistler, "Bir ülkenin en büyük hazinesi iyi beslenmiş insan sayısıdır." diyerek nüfus artışını savunmuşlardır.

İspanyol Merkantilizmi, değişik yollarla ülkeye altın getirmek, getirilen altını korumak ve ülkeden çıkışını engellemek gibi politikaları içerir. Altının ülkeden çıkışının yasaklamak, ihracat bedellerinin ülkeye getirilmesini zorunlu kılmak, yabancı paraların İspanya’ya getirilmesi için bu paralara yüksek değer biçmek, yani ülke parasının değerinin düşürmek, özellikle İspanyol mallarını satın alan ülkelerden mal ithal etmek, ihraç edilen malların bedelini kısmen altın olarak ülkeye getirmek, İspanyol merkantilizminin temellerini oluşturmuştur.

Fransa'nın diğer ülkelerden farkı ülke içinde altın ve gümüş gibi değerli madenlerinin kaynağının bulunmayışıdır. Fransızlar daha çok sanayi üretimine ve sanayi mallarının ticaretine önem vermişlerdir.

W. Petty toprağın değerinin ve rantının belirlenmesinde “politik aritmetik” adını verdiği kantitatif bir yöntem kullanmıştır. Milli gelir kavramını ilk kullanan kişidir. Petty, bir malın değişim değerini emek ile birlikte satıcılar arasındaki rekabetin, örf, adet ve arz ile talep arasındaki ilişkilerin belirleyeceğini savunmuştur. Ticaretin serbestçe yapılmasından yana olan Petty bu yönüyle Klasik emek-değer teorisine öncü nitelik taşır.

Fizyokratlar tek verimli faaliyet alanı olarak tarımı seçmişlerdir. Zenginliğin kaynağı sadece topraktır. Bu nedenle, toprak sahibinden tek vergi alınmalıdır.

Paradigma kavramı, belli bir bilim topluluğu tarafından paylaşılan bütün inançları, değerleri ve teknikleri kapsamaktadır.

Bilimsel araştırma programı, aynı bakış açısına sahip ve birbirini takip eden teorilerden oluşan tarihi bir süreçtir.

Kautilya Maddi Kazancın Bilimi adlı kitabı ile Floransalı Machiavelli'den yaklaşık 18 yüzyıl önce devlet idaresine ve siyasal iktisada ilişkin eser yazan düşünürdür.

Devletin en önemli işlevinin, yöneticilerin seçimi ve denetim olduğunu vurgulayan düşünür Platon'dur.

Planton'a göre, bir devlette, üç tür görevin yerine getirilmesi gerekir: Temel maddi ihtiyaçların karşılanması, savunma ve yönetim

Platon yöneticiler için, eğitim dahil birtakım önlemler koymuştur. Bu önlemlerden birisi yöneticilerin iktisadi faaliyetlerde bulunmamasıdır. Bunun için bu sınıf özel mülkiyet sahibi olmayacak, her türlü mülkiyet duygusundan arındırılacaktır. Yöneticiler basit bir yaşam sürdüreceklerdir. Küçük evlerde oturacaklardır. Platon'a göre zenginlik ve yoksulluk zararlıdır. Yönetici sınıf servet uğraşısı içinde olmayacak ve diğer sınıfların aleyhine zenginleşmeyecektir.

Aristo site devletini oluşturan ögeleri Politika adlı kitabında belirtir.

On üçüncü yüzyılın en önemli siyaset bilimcilerinden Nasreddin Tusi Ahlak-ı Nasıri adlı kitabını, Yunanca bir kaynağı esas alarak, İslam ve Fars düşüncesinden de yararlanarak yazmıştır. Tusi bu kitabında Helenistik felsefi gelenekten yararlanarak bir ahlak sistemi oluşturmaya çalışmıştır.

Para bizatihi bir mal olarak değer taşımaz. Gazali tıpkı Aristo gibi nominalist bir para anlayışına sahiptir. Ona göre altın ve gümüş nadir bir madde olmakla beraber para olarak itibari bir kıymete haizdir.

Bir devletin ve şehirlerin gelişmesi, iktisadi hayatın canlılığı, İbn-i Haldun'a göre belli bir süre içindir. Devletlerin ömrü ortalama olarak üç kuşak kadardır. İbn-i Haldun’a göre devletin harcamaları sadece fiyat artışları dolayısıyla artmıyor. Hanedanın ve bürokratların lüks mallara olan talebi de artış göstermektedir. Artan kamu harcamalarını karşılamak için ise vergi oranları artırılır. Yeni vergiler konur. Ancak vergi yüklerindeki bu artış iktisadi faaliyetleri daraltıcı etkide bulunmaktadır. Bunun sonucunda halk ve tüccarlar ağır vergilerden bunaldığı için çalışma hevesi sönüp, girişim şevki kaybolacaktır. Giderek ülkenin en dinamik kesimleri, tüccarları ve insanları ülkeyi terk etmeye başlarlar. Öte yandan üretimin düşmesi ve ticari faaliyetlerin azalması, vergi hasılatının azalmasına da yol açar. Böylece vergilerin artmasına karşın vergi hasılatı da düşmüş olur. İbn- Haldun bu analizi ile Laffer Eğrisini yaklaşık 600 yıl önce öngörmüştür.

Thomas Campanelle (1568-1638), toplumsal sorunların kaynağını özel mülkiyette görür ve mülkiyetin ortak olması gerektiğini savunur. Kadın ve çocukların ortak olduğu bir ortak mülkiyet ve zenginlik paylaşımını öngörür.