İKTİSADİ BÜYÜME

İktisadi büyüme kişi başına düşen reel gelirde meydana gelen devamlı artış olarak tanımlanmaktadır. Büyümenin uzun dönemde ülkelerin ekonomik refah düzeylerini belirleyen ve ülkeler arasındaki refah farklılıklarını açıklayan bir olgu olması, 19.yy’dan günümüze ilgi odağı olmasını sağlamıştır.

Milli gelir artışı başka bir deyişle iktisadi büyüme ülkelerin refah düzeylerinin en önemli belirleyicisidir. İktisadi büyüme nedeniyle geliri yükselen bireyler daha fazla mal ve hizmet tüketim olanağına kavuşacakları için bireysel ve toplumsal yaşam standardı yükselecektir. Ayrıca artan gelirle birlikte mal ve hizmetlere yönelik talep artışları üreticilerin kapasite kullanım oranlarını arttırmalarına yol açacak, ekonomide kapasite sınırına ulaşıldıktan sonra ise yapılacak yeni yatırımlar istihdam düzeyini yükseltecektir. İktisadi büyümenin istikrarlı ve yüksek düzeyde gerçekleştirilmesi ülkelerin temel amaçları arasında yer almaktadır.

İktisadi büyüme temel olarak bir ülkede, belli bir dönemde genellikle bir yılda üretilen tüm nihai mal ve hizmetlerin parasal ifadesi olan GSYH’da ya da kişi başına düşen gelirde meydana gelen artış olarak tanımlanır. Öte yandan, iktisadi büyümeyi konjonktürel dalgalanmalardan ayırmak ve uzun dönemli bir olgu olma özelliğini ön plana çıkarmak amacıyla büyümeyi, kişi başına reel hasılada meydana gelen devamlı artış olarak tanımlamak mümkündür. Bu tanımdan da anlaşılacağı gibi, aslında kişi başına reel hasılada meydana gelen artışın büyüme olarak nitelendirilebilmesi için bu artışın
geçici olmaması, sürekli olması gerekmektedir.

İktisadi büyümenin gerçek mal ve hizmet artışlarını gösterebilmesi için büyüme hesaplamalarının reel GSYH’ya dayalı olarak yapılması önemlidir.

Bir ülkenin iktisadi büyümesi iki şekilde ortaya çıkar. Birincisi, tam istihdamda bulunan ekonominin iktisadi kaynaklarını daha etkin kullanmasıyla büyüme gerçekleşebilir. İkinci olarak büyüme, tam istihdamda kullanılan kaynak miktarına yeni kaynakların eklenmesi sonucunda meydana gelir

Dünya üzerindeki tüm ülkeler iktisadi büyümelerini sürekli olarak arttırma amacındadırlar. Özellikle üretim imkanları eğrisinin altında bulunan ve üretim faktörlerini tam olarak kullanamayan gelişmekte olan ülkeler için iktisadi büyümenin arttırılması ve istikrarlı bir çizgiye oturtulması önemlidir. İktisadi büyüme ekonominin üretim kapasitesinde artış anlamına geldiği için bunun sonucunda üretilen mal ve hizmet miktarı artar. Böylece erişilebilir mal ve hizmet miktarıyla ölçülen yaşam standardı yükselecektir. Ülkelerin yüksek ve istikrarlı büyüme hızına sahip olması bireylerin ve toplumların iktisadi refah düzeylerini yükseltecektir. İktisadi büyümede 70 kuralı çerçevesinde büyüme oranında meydana gelen küçük farklılıklar kişi başına gelirde önemli farklılıklar yaratmaktadır. Örneğin eğer bir ekonomi % 4’lük bir büyüme oranını 17.5 yıl boyunca sürdürürse, kişi başına düşen gelir düzeyi ikiye katlanacaktır.

İktisadi büyüme ekonominin birçok alanında değişime yol açmakta ve bu değişimi hızlandırmaktadır. Büyüme üretimin sektörel kompozisyonunu, istihdamı, finansal sistemi, gelir ve servetin dağılımını, demografik yapıyı, çevreyi etkilemekte aynı zamanda bu değişimler iktisadi büyüme sürecinden etkilenmektedir. Ekonomi büyüdükçe üretimin; tarım, hayvancılık, madencilik gibi faaliyet alanlarından verimlilik düzeyinin daha yüksek olduğu imalat, inşaat gibi ikincil sektörlere daha sonra ise üçüncü sektör, hizmetler sektörüne kaydığı görülür.

Teknolojik gelişme ve yenilikler sonucunda ortaya çıkan
verimlilik artışlarının meydana gelmesinde ar-ge faaliyetlerine kaynak aktarılması, insan gücünün yetiştirilebilmesi için gerekli bireysel ve kamusal beşeri sermaye yatırımlarının yapılabilmesi ülke milli gelirinin arttırılmasına bağlıdır. Bu başarılabilirse iktisadi büyüme ve kalkınma beşeri sermayedeki gelişime paralel olarak hızlanacaktır. Başlıca beşeri sermaye yatırımları eğitim ve sağlık harcamalarıdır.

Wagner Yasası’nın da belirttiği gibi iktisadi büyüme ile birlikte kamu harcamaları artma yönünde değişecektir. Kamunun sosyal harcamalarını arttırması insan gücünün niteliğini arttıracağı gibi gelir dengesizliklerinin hafifletilmesinde de rol oynayacaktır. Kamu yatırım ve altyapı harcamalarında meydana gelecek artışlar pozitif dışsallıklar yaratarak özel firmaların verimliliklerini arttırıcı, maliyetlerini düşürücü etkide bulunduğu gibi istihdamı arttırır. Ayrıca iktisadi büyümenin hızlandığı dönemlerde gelir dağılımını düzeltici politikaların izlenmesi kolaylaşmaktadır.

1930’lu yıllardan Türkiye’de dışa kapalı, devlet öncülüğünde sanayileşme hamlesi başlatılmıştır. Bu dönemde iç pazara yönelik sanayileşmeye ağırlık verilmiş ve korumacılık önlemleri uygulanmıştır. 1930’lu yıllar devletçiliğin gereği olan yasa ve kurumların hayata geçirildiği yıllar olmuştur.  T.C.Merkez Bankası 1931 yılında, Sümerbank, Etibank, Maden Tetkik Arama Enstitüsü ve Halkbank kurulmuştur. Devlet öncülüğünde planlı sanayileşme amacıyla Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı (BBYSP) 1934-1938 yıllarını kapsayacak şekilde hazırlanmıştır.

Büyüme hızı %5'den büyük olduğu için 72/g formülü kullanılır.Bu formül sonucu cevabımız:72/8=9 yıl olur.

İktisadi büyüme ekonominin birçok alanında değişime yol açmakta ve bu değişimi hızlandırmaktadır. Büyüme üretimin sektörel kompozisyonunu, istihdamı, finansal sistemi, gelir ve servetin dağılımını, demografik yapıyı, çevreyi etkilemekte aynı zamanda bu değişimler iktisadi büyüme sürecinden etkilenmektedir.

Türkiye'nin 1923-1980 arasında uyguladığı kalkınma stratejisi İthal İkameci Kalkınma Dönemi olarak adlandırılır.

Devlet öncülüğünde planlı sanayileşme amacıyla Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı (BBYSP)
1934-1938 yıllarını kapsayacak şekilde hazırlanmıştır.

1947-1960 yılları arasında Türkiye iktisadi açıdan korumacı, içe dönük iktisat politikalarının gevşetilerek, ithalatın serbestleştirildiği, dış açıkların kronikleşmeye başladığı dolayısıyla dış yardım, kredi ve yabancı sermaye yatırımlarına dayalı bir iktisadi yapının geliştiği bir dönem olmuştur.

Tablo 8.1'de görüldüğü üzere kişi başına gelirin büyüme hızının negatif olarak seyrettiği dönemler; 1939-1946,1978-1980,1999-2001,2009.

Birinci Kaldor Yasası’nda, imalat sanayi büyümesi ile GSYH’nın büyümesi arasında güçlü
bir pozitif ilişkinin bulunduğu belirtilmektedir.İkinci Kaldor Yasası’nda, imalat sanayindeki üretim büyümesi ile imalat sanayindeki verimlilik artışı arasında güçlü bir pozitif ilişkinin bulunduğu ifade edilmektedir. Üçüncü Kaldor Yasası’nda ise, imalat sanayinin büyümesi ile imalat sanayi dışındaki verimlilik artışı arasında güçlü bir pozitif ilişkinin bulunduğu ileri sürülmektedir.

Tablo 8.8'de, toplam talep bileşenlerinin iktisadi büyümeye yaptığı katkılar iktisadi büyümeye en fazla katkı yapan bileşenlerin özel tüketim ve özel yatırım harcamaları olduğunu gösterir.

Kamuda kurumsal kalite ve yüksek katma değerli üretim 2018 ile 2020 yılları arasını kapsayan Orta Vadeli Programın büyüme için öncelikli politika alanlarında yer alır.

Sürdürülebilir ekonomik büyüme insan gücü, sermaye donanımı, doğal kaynaklar ve teknoloji ile bilgi gibi kıt kaynakların sürekli artışı olarak tanımlanır. Bu çerçevede bir ülkenin iktisadi büyümesi üretim kapasitesi artışlarına yol açan üretim faktörleriyle ilişkilendirilir. Üretim faktörlerinin nitelik ve nicelik artışları ile teknolojik ilerlemeler iktisadi büyümeyi belirleyen temel faktörlerdir.