İKTİSADİ BÜYÜME

Solow’un 1957 yılında yapmış olduğu çalışmasında 1909-1949 yılları arasında ABD’de gerçekleşen ekonomik büyümenin %87’sinin sermaye ve işgücü artışından kaynaklı olmayıp teknolojik yeniliklerden olduğu vurgulanmaktadır.

Neoklasik büyüme modelinin yapısını tanımlayan üç temel varsayım vardır. Bunlar ölçeğe göre sabit getirinin oluşu, tam rekabetin varlığı ve dışsallıkların olmadığı yolundaki varsayımlardır. Modelin bu söz konusu yapısal varsayımlarına göre, girdilerin arttığı oranda çıktılar da artış gösterir. İkinci varsayıma göre karar birimleri olan üretici ve tüketiciler fiyat alıcısı (price-taker) konumundadır ve fiyat, piyasalarda arz ve talebi birbirine eşitleyerek piyasaların temizlenmesini sağlar. Üçüncü varsayıma göre ise, bir üreticinin bir başka üreticiye sağladığı her türlü fayda ve maliyet fiyatlandırılmaktadır.

Solow modelinde teknolojik gelişmeler dışsal olup tüm ülkeler teknolojik gelişmelerden eşit oranda ve hiçbir maliyete katlanmadan faydalanabilmektedirler. Bunun yanında başlangıçta teknolojik gelişmenin olmadığı varsayımı geçerlidir (∆A / A=0).

Solow modelinde Harrod Domar modelinin aksine, piyasa ekonomilerinin istikrarlılığı benimsenirken, uzun dönemde ekonomilerin mutlaka kararlı ya da dengeli büyüme sürecini yaşayacakları tahmin edilmektedir.

Solow modelinde Harrod Domar modelinin aksine, piyasa ekonomilerinin istikrarlılığı benimsenirken, uzun dönemde ekonomilerin mutlaka kararlı ya da dengeli büyüme sürecini yaşayacakları tahmin edilmektedir. Kararlı ya da dengeli büyüme süreci ise, sermaye birikimi, nüfus artışı ve teknolojik değişmenin karşılıklı etkileşimi ortaya konularak açıklanmaktadır. Dengeli büyüme sürecinde ise, nüfusta ve dolayısı ile işgücünde görülen artış ekonomik büyüme oranını etkilemektedir.

Solow büyüme modelinde işçi başına çıktı ile işçi başına yatırım eğrisi arasındaki dikey mesafe işçi başına tüketime eşittir.

Solow büyüme modelinde  işçi başına sermaye birikim denklemi şu şekilde elde edilir: 

∆k = (sy-δk)-nk

∆k = sy-(δ+n)k y=f(k) olduğu için

∆k = sf(k)-(δ+n)k şeklinde ifade edilmektedir.

Bu denkleme göre, işçi başına sermayede görülen değişim işçi başına tasarruftan (sy), (δ+n)k teriminin çıkartılması ile elde edilir. Modelde tasarruflar yatırıma eşit olduğu için, sy terimi işçi başına yatırım olarak da yorumlanabilir. O halde işçi başına sermayedeki değişimi gösteren denklemin (∆k) anlamı, işçi başına yatırım (sy) ve işçi başına sermayede yıpranma ile nüfus artışı nedeniyle meydana gelen azalma [-(δ+n)k] arasındaki fark olmaktadır.

Solow büyüme modelinde sermaye işgücü oranını artırmak için kullanılan tasarruflar ile yapılan yeni yatırımlar sermaye derinleşmesi olarak nitelenmektedir. Sermayenin derinleşmesi ile ifade edilen aslında işçi başına sermayenin artışıdır. Bu durumu Solow denklemi ile anlatacak olursak bir ekonomide işçi başına yatırım, işçi başına sermayede görülen yıpranma ile nüfus artışı nedeniyle meydana gelen azalmadan büyük ise, işçi başına sermaye artmaktadır.

Solow büyüme modelinde denge durumunda gerçekleşen yatırım ve gerçekleşmesi gerekli yatırım eşitliğinin olması gerekir. Bu eşitliğin sağlanması haline ise sermayenin durağan durum düzeyi denir.

Bireyler için refah düzeyi yapabildiği harcama miktarı ile ilişkilidir. Bireyler daha yüksek harcama yapabildiği oranda kendini mutlu olarak tanımlayacaktır. Hükümet ile bireylerin amaçlarının aynı düzleme geldiği bir tasarruf oranı (sermaye birikimi) bulunması gerekmektedir. Kısaca, hükümet tarafından elde edilmesi planlanan kişi başına çıktı miktarı düzeyinde bireylerin harcama düzeyleri de maksimize edilmelidir. Bu bağlamda tek bir sermaye birikimi (tasarruf oranı) seviyesinde maksimum tüketim düzeyinin seçildiği durağan duruma sermaye birikiminin altın kural düzeyi adı verilir

Büyüme teorisi analizlerinde geleneksel büyüme teorileri olarak A. Smith’in büyüme ile ilgili görüşleri ve ardından Neo klasik büyüme modelleri de çok önemli teori ve modeller olmaktadır. Solow büyüme modelinin temelinde tasarruf, sermaye birikimi ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkilerin analizi yatmaktadır. Bununla birlikte; tasarruf, yatırım ve ekonomik büyümenin dışsal değişken olarak kabul edilen nüfus ve teknolojik gelişme ile nasıl ilişkilendirildiği de araştırılan temel konulardandır. Daha da açmak gerekirse, Solow modelinde daha fazla sermaye birikimi ile nasıl daha fazla işçi başına üretim artışı sağlanabileceği üzerinde durulmaktadır.

Harrod-Domar modelinde sabit kabul edilen sermaye/hasıla katsayıları yerine daha geniş bir bakış açısı geliştirilerek büyümenin asıl kaynağının sermaye birikimi değil, dışsal kabul edilen teknolojik gelişme olduğu vurgulanmaktadır.

Neoklasik büyüme modelinin yapısını tanımlayan üç temel varsayım vardır. Bunlar ölçeğe göre sabit getirinin oluşu, tam rekabetin varlığı ve dışsallıkların olmadığı yolundaki varsayımlardır.

Solow modelinde Harrod Domar modelinin aksine, piyasa ekonomilerinin istikrarlılığı benimsenirken, uzun dönemde ekonomilerin mutlaka kararlı ya da dengeli büyüme sürecini yaşayacakları tahmin edilmektedir. Kararlı ya da dengeli büyüme süreci ise, sermaye birikimi, nüfus artışı ve teknolojik değişmenin karşılıklı etkileşimi ortaya konularak açıklanmaktadır. Dengeli büyüme sürecinde ise, nüfusta ve dolayısı ile iş gücünde görülen artış ekonomik büyüme oranını etkilemektedir.

Solow modelinde üretim fonksiyonunda ölçeğe göre sabit getiri geçerli olduğu için girdideki bir artış çıktıya aynı oranda yansımaktadır.

İşçi başına düşen sermaye miktarının sabit düzeyde kalabilmesi için sermaye stokunun değişmemesi gerekir. (∆k = 0) Bu durumu Solow denkleminde yerine yazarsak:

∆k=sf(k)-(δ+n)k
∆k=0
sf(k)-(δ+n)k=0 elde edilir.
Eşitlik düzenlenecek olursa sf(k)=(δ+n)k halinde yazılabilir.

Elde ettiğimiz son eşitlikteki (δ+n)k aşınma ve nüfus artışı nedeniyle sermaye stokunda meydana gelen azalmayı temsil etmektedir. Bu eşitliğe göre, çizilecek olan eğri aynı zamanda işçi başına sermaye miktarını sabit tutabilmek için gerekli olan yatırım miktarını da göstermektedir. O halde denilebilir ki denge durumunda gerçekleşen yatırım ve gerçekleşmesi gerekli yatırım eşitliğinin olması gerekir. Bu eşitliğin sağlanması haline ise sermayenin durağan durum düzeyi denir.

Solow büyüme modelinde sermaye birikiminin altın kural seviyesi Phelps tarafından modele eklenmiş olup, altın kuralın amacı işçi başına düşen sermaye birikimini sağlamak olduğu kadar diğer yandan işçi başına düşen tüketimi ve refahı da maksimum düzeye çıkarmaktır. Altın kuralın gerçekleştiği durağan durum iş gücü başına sermaye, çıktı ve tüketim düzeyleri, sırasıyla sermayenin altın kural düzeyi, çıktının altın kural düzeyi ve tüketimin altın kural düzeyi olarak ifade edilir.

Solow büyüme modelinde tasarruflar nüfus ve teknolojik gelişmeler ekonomik büyümeyi sağlamada çok önemli faktörler olmaktadır.

Solow paradoksuna neden olan olgu azalan verimler kanunudur.

Koşullu yakınsama hipotezinin dayanağı, gerçek yaşantıda görülen bölge ve ülkelerin farklı yapısal ve karakteristik özellikleri ayrıca ülkelerin durağan durumlarındaki farklılıklardır. Bu hipoteze göre, bölgeler veya ülkeler sahip oldukları farklı yapıdaki karakteristik özelliklerine göre aynı durağan durumda bulunmamaktadırlar. Böylece, Solow modelinin mutlak koşulsuz yakınsama hipotezinin ifade ettiği durumdan farklı bir durum gerçekleşecektir. Koşullu yakınsama hipotezinde üç farklı durum söz konusu olmaktadır. Birincisi, aynı durağan durumda olan iki ülke yani teknoloji, tasarruf, sermaye, yıpranma, nüfus artışı aynı olan fakat gelir seviyesi daha düşük olan ülke diğer gelir seviyesi yüksek olan ülkeye göre bu aşamada durağan duruma geçişine kadar daha hızlı büyüyecektir. Bu durumda gelir düzeyi yüksek olan ülkeyi yakalayacaktır. İkinci durum, yatırım oranları farklı fakat çıktı düzeyleri aynı olan iki ülkeden yatırım oranları iyi olan ülke yatırım oranları daha düşük olan ülkeye göre durağan duruma geçişine kadar daha hızlı büyüyecektir. Üçüncü durum ise, tasarruf yatırım oranını daha fazla artıran ülke diğer ülkeye göre, durağan durum dengesinin altında bulunsa bile (k<k*) yatırımlardaki artış nedeniyle durağan durum çıktı düzeyini diğer ülkeye göre yükseltecektir.