İKTİSADİ BÜYÜME

iktisadi liberalizm

savunma, adalet, eğitim ve  pazarı genişleten ve işbölümü, uzmanlaşmayı destekleyen, köprüler, yollar, limanlar, su kanalları gibi alt yapı yatırımlarını inşa etmektir.

Smith Milletlerin Zenginliği kitabında mübadele etme eğiliminin nedeni kişisel çıkardır.

sermaye birikiminin ve teknolojik gelişmenin etkilerinin ihmal edilmiş olması

19.yüzyıl başlarındaki İngiltere’nin ekonomik ve sosyal problemlerine dayalı olarak geliştitilmiştir.

yaşadığı dönemin özellikleri, gerçekleri ile liberal sisteme karşı hakim olan düşünceleri etkili olmuştur

artı değer oranı

Marx’a göre, ücret oranını belirleyen, Malthus’un nüfus kanunu olmayıp, yedek sanayi ordusu olarak nitelendiren iş arayanlardır.

Schumpeter’e göre yenilikler ve girişimciler kapitalist sistemin işlemesini, gelişimini sağlayan ve ekonomik dalgalanmalara neden olan faktörlerdir. Yenilikler, teknik ilerleme veya yeni kaynakların bulunması olarak tanımlanmaktadır.

Klasik iktisat teorisi iktisadi büyüme konusunda da öncü teoridir. Klasik büyüme teorisini oluşturan görüşler ise özellikle Adam Smith (1723-1790), Thomas Malthus (1776-1834) ve David Ricardo (1772-1823)’nun görüşlerine dayalı teorilerdir.

Adam Smith, iktisat biliminin babası olarak bilinen ve iktisadi büyüme konusunu analiz eden ilk iktisatçılardandır. 1776 yılında yazmış olduğu Milletlerin Zenginliğinin Doğası ve Nedenleri Üzerine Bir Değerlendirme adlı eseri bilimsel iktisat kitabı olarak çok önemli bir eser olarak kabul edilmektedir. Smith büyüme konusundaki görüşlerini ve ortaya koyduğu teorilerini ise Milletlerin Zenginliği eserine dayalı olarak açıklamıştır. Smith ekonomik büyümeyi açıklarken kullandığı en önemli faktörler, sermaye birikimi, iş bölümü ve uzmanlaşmadır. Uluslararası ticaret, nüfus artışı, kurumlar ve görünmez el fiyat ile ilgili görüşleri ise büyümeyi açıklayan diğer faktörlerdir. Ayrıca, büyümenin kurumsal unsurlarına yönelik düşüncesinde ise özellikle iktisadi liberalizmi savunmuştur. Kişisel çıkarın önemli olduğu bir piyasada görünmez el olan fiyatın toplumun çıkarlarını en üst noktaya çıkarabildiği için hükumetlerin piyasaya müdahale etmemelerini vurgulamıştır.

Malthus’un (1766-1834) Nüfusun Prensipleri üzerine Bir Deneme (1798) başlıklı eserinde büyüme ile ilgili düşünceleri, nüfus ve hasıla büyüme artışları arasındaki ilişkiler analiz edilmektedir. Malthus’a göre, nüfus artış hızı kontrol altına alınmazsa, kendi haline bırakıldığında geometrik hızla 1, 2, 4, 8, 16 şeklinde artmaya devam eder, gıda maddelerinin üretim artışı ise aritmetik bir hızla, 1, 2, 3, 4, 5 şeklinde artacağı için bu iki artış arasındaki fark giderek uyumsuz olarak büyüyecektir. Bir başka deyişle tarımsal yapı (toprak faktörünün verimi) ile nüfus yapısı arasında bir uyuşmazlık bulunmaktadır.

David Ricardo’nun “Politik İktisadın ve Vergilendirmenin Prensipleri” adlı eserinde temel iktisadi düşünceleri ile birlikte, büyüme konusunda da görüşlerine yer vermiştir. Özellikle büyüme teorisinde, azalan verimler ve fonksiyonel gelir dağılımı, gelirin emek sahipleri ve sermaye sahipleri, toprak sahipleri arasındaki dağılımı, kâr, rant ve ücretler üzerine yoğunlaşmıştır.

Marksist teoride temel olarak ileri sürülen düşünce, kapitalistlerin elde ettikleri kârların kaynağının çalışan işçilerin fazla çalışmaları ve karşılığında ödenen düşük ücretlerdir. İşçilerin çalışma saatlerinin karşılığında çalışma saatlerinden daha az ücret ödenmeleri, yani işçilerin bedava çalışmaları ve fazla çalışma sonucunda ortaya çıkan değer ise kapitalistin kârını oluşturmaktadır.

Marx’a göre, ücret oranını belirleyen, Malthus’un nüfus kanunu olmayıp, yedek sanayi ordusu olarak nitelendiren iş arayanlardır.

Joseph Schumpeter, Karl Marx’ın görüşlerinden büyük ölçüde etkilenerek Marx gibi tarihçi bir yöntem kullanarak kapitalizmi tarihi bir olay olarak ele almıştır. Fakat Schumpeter, Marx’dan farklı olarak kapitalist sistemin yıkılmayıp başarı ile işleyeceğini ve sistemin yarattığı hasıla artışının işçilerin ücretini artırarak işçi refahının da artacağını düşünmektedir. Schumpteter’e göre, kapitalist sistemin sona ermesi ancak kapitalist sistemin yaratmış olduğu refah artışı yani başarısı olacaktır. Refahı artmış olan işçiler ve bu sistem içindeki entelektüel sınıf kapitalist sisteme karşı ve kapitalist sermayedarlara karşı bir davranış içinde olacaklardır. Bu atmosfer içinde kapitalist sistemi benimseyenler ve taraf olanlar azalacak ve kapitalist sistem ihtilal olmadan sona erecektir. Bu süreçte ise kapitalist sistem yerini sosyalist sisteme bırakacaktır. Joseph Schumpeter’in büyüme konusundaki görüşleri iki kavramla açıklanmaktadır. Birincisi, yenilikler kavramı, ikincisi ise, girişimciler kavramıdır.

Schumpeter Kapitalizm, Sosyalizm ve Demokrasi isimli 1942 yılında yayınladığı kitabında bu sürece Yaratıcı Yıkım (creative destruction) olarak ifade etmektedir. Schumpeter yaratıcı yıkım kavramını, yeniliklerin yapılmasıyla eski malların ve endüstrilerin yıkılıp, yeni mallar ve endüstrilerin eskilerin yerlerini alması olarak ifade etmektedir.

Keynes'in büyüme konusundaki analizleri uzun dönemli değil, kısa dönemli; dinamik değil, statik bir analizdir.

Keynes, Klasik iktisatçıları eleştirerek işsizliğin nedenlerini arz yetersizliği değil, talep yetersizliği olduğunu söyler.

Keynes'e göre bir ekonomide efektif talep, tüketim ve yatırım harcamalarının toplamı kadar olup milli gelirin belirlenmesinde esas unsurdur.

Keynes, özellikle gelişmiş ekonomilerin, uzun dönemde durgunlukla karşılaşmaları kaçınılmaz olacağını ifade etmektedir. Keynes’in durgunluk tezi ile ilgili görüşlerinde etkili olan unsurlar ise şunlardır: Öncelikle, nüfus artışı, teknik ilerleme ve yeni üretim yöntemleri ve alanlarında ilerleme ihtimali gelişmiş ekonomileri olumlu etkileyip bir süre sonra etkileri azalıp uzun dönemde bu ekonomilerde durgunluk yaşanacaktır. Çalışma yaşındaki nüfusun artışı ve sermaye artışı ile birlikte, uzun dönmede tam istihdamı sağlayacak olan reel gelir düzeyinin yükselmesi beklenen sonuçtur. Nüfusun artışı ve tasarruf oranlarındaki oluşacak bir azalma yatırım ve tasarruf arasında bir dengesizliğe neden olacaktır.

Adam Smith, iktisat biliminin babası olarak bilinen ve iktisadi büyüme konusunu analiz eden ilk iktisatçılardandır. 1776 yılında yazmış olduğu Milletlerin Zenginliğinin Doğası ve Nedenleri Üzerine Bir Değerlendirme adlı eseri bilimsel iktisat kitabı olarak çok önemli bir eser olarak kabul edilmektedir.