İKTİSADİ BÜYÜME - Deneme Sınavı - 17

İktisadi büyüme kişi başına düşen reel gelirde meydana gelen devamlı artış olarak tanımlanmaktadır. Büyümenin uzun dönemde ülkelerin ekonomik refah düzeylerini belirleyen ve ülkeler arasındaki refah farklılıklarını açıklayan bir olgu olması, 19.yy’dan günümüze ilgi odağı olmasını sağlamıştır.

Milli gelir artışı başka bir deyişle iktisadi büyüme ülkelerin refah düzeylerinin en önemli belirleyicisidir. İktisadi büyüme nedeniyle geliri yükselen bireyler daha fazla mal ve hizmet tüketim olanağına kavuşacakları için bireysel ve toplumsal yaşam standardı yükselecektir. Ayrıca artan gelirle birlikte mal ve hizmetlere yönelik talep artışları üreticilerin kapasite kullanım oranlarını arttırmalarına yol açacak, ekonomide kapasite sınırına ulaşıldıktan sonra ise yapılacak yeni yatırımlar istihdam düzeyini yükseltecektir. İktisadi büyümenin istikrarlı ve yüksek düzeyde gerçekleştirilmesi ülkelerin temel amaçları arasında yer almaktadır.

İktisadi büyüme temel olarak bir ülkede, belli bir dönemde genellikle bir yılda üretilen tüm nihai mal ve hizmetlerin parasal ifadesi olan GSYH’da ya da kişi başına düşen gelirde meydana gelen artış olarak tanımlanır. Öte yandan, iktisadi büyümeyi konjonktürel dalgalanmalardan ayırmak ve uzun dönemli bir olgu olma özelliğini ön plana çıkarmak amacıyla büyümeyi, kişi başına reel hasılada meydana gelen devamlı artış olarak tanımlamak mümkündür. Bu tanımdan da anlaşılacağı gibi, aslında kişi başına reel hasılada meydana gelen artışın büyüme olarak nitelendirilebilmesi için bu artışın
geçici olmaması, sürekli olması gerekmektedir.

İktisadi büyümenin gerçek mal ve hizmet artışlarını gösterebilmesi için büyüme hesaplamalarının reel GSYH’ya dayalı olarak yapılması önemlidir.

Bir ülkenin iktisadi büyümesi iki şekilde ortaya çıkar. Birincisi, tam istihdamda bulunan ekonominin iktisadi kaynaklarını daha etkin kullanmasıyla büyüme gerçekleşebilir. İkinci olarak büyüme, tam istihdamda kullanılan kaynak miktarına yeni kaynakların eklenmesi sonucunda meydana gelir

Dünya üzerindeki tüm ülkeler iktisadi büyümelerini sürekli olarak arttırma amacındadırlar. Özellikle üretim imkanları eğrisinin altında bulunan ve üretim faktörlerini tam olarak kullanamayan gelişmekte olan ülkeler için iktisadi büyümenin arttırılması ve istikrarlı bir çizgiye oturtulması önemlidir. İktisadi büyüme ekonominin üretim kapasitesinde artış anlamına geldiği için bunun sonucunda üretilen mal ve hizmet miktarı artar. Böylece erişilebilir mal ve hizmet miktarıyla ölçülen yaşam standardı yükselecektir. Ülkelerin yüksek ve istikrarlı büyüme hızına sahip olması bireylerin ve toplumların iktisadi refah düzeylerini yükseltecektir. İktisadi büyümede 70 kuralı çerçevesinde büyüme oranında meydana gelen küçük farklılıklar kişi başına gelirde önemli farklılıklar yaratmaktadır. Örneğin eğer bir ekonomi % 4’lük bir büyüme oranını 17.5 yıl boyunca sürdürürse, kişi başına düşen gelir düzeyi ikiye katlanacaktır.

İktisadi büyüme ekonominin birçok alanında değişime yol açmakta ve bu değişimi hızlandırmaktadır. Büyüme üretimin sektörel kompozisyonunu, istihdamı, finansal sistemi, gelir ve servetin dağılımını, demografik yapıyı, çevreyi etkilemekte aynı zamanda bu değişimler iktisadi büyüme sürecinden etkilenmektedir. Ekonomi büyüdükçe üretimin; tarım, hayvancılık, madencilik gibi faaliyet alanlarından verimlilik düzeyinin daha yüksek olduğu imalat, inşaat gibi ikincil sektörlere daha sonra ise üçüncü sektör, hizmetler sektörüne kaydığı görülür.

Teknolojik gelişme ve yenilikler sonucunda ortaya çıkan
verimlilik artışlarının meydana gelmesinde ar-ge faaliyetlerine kaynak aktarılması, insan gücünün yetiştirilebilmesi için gerekli bireysel ve kamusal beşeri sermaye yatırımlarının yapılabilmesi ülke milli gelirinin arttırılmasına bağlıdır. Bu başarılabilirse iktisadi büyüme ve kalkınma beşeri sermayedeki gelişime paralel olarak hızlanacaktır. Başlıca beşeri sermaye yatırımları eğitim ve sağlık harcamalarıdır.

Wagner Yasası’nın da belirttiği gibi iktisadi büyüme ile birlikte kamu harcamaları artma yönünde değişecektir. Kamunun sosyal harcamalarını arttırması insan gücünün niteliğini arttıracağı gibi gelir dengesizliklerinin hafifletilmesinde de rol oynayacaktır. Kamu yatırım ve altyapı harcamalarında meydana gelecek artışlar pozitif dışsallıklar yaratarak özel firmaların verimliliklerini arttırıcı, maliyetlerini düşürücü etkide bulunduğu gibi istihdamı arttırır. Ayrıca iktisadi büyümenin hızlandığı dönemlerde gelir dağılımını düzeltici politikaların izlenmesi kolaylaşmaktadır.

1930’lu yıllardan Türkiye’de dışa kapalı, devlet öncülüğünde sanayileşme hamlesi başlatılmıştır. Bu dönemde iç pazara yönelik sanayileşmeye ağırlık verilmiş ve korumacılık önlemleri uygulanmıştır. 1930’lu yıllar devletçiliğin gereği olan yasa ve kurumların hayata geçirildiği yıllar olmuştur.  T.C.Merkez Bankası 1931 yılında, Sümerbank, Etibank, Maden Tetkik Arama Enstitüsü ve Halkbank kurulmuştur. Devlet öncülüğünde planlı sanayileşme amacıyla Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı (BBYSP) 1934-1938 yıllarını kapsayacak şekilde hazırlanmıştır.

A. Smith’in işbölümünün emeğin verimliliği üzerindeki etkisine yönelik ifadesi ve buna ilişkin toplu iğne gözlemi çok önemlidir. İşbölümü, emeğin verimliliğini olumlu yönde etkilemesi sonucunda aynı işçinin ürettiği üretim miktarı da artmaktadır. İşbölümü ile emeğin verimliliğinin artmasına ve işçi başına üretim miktarının artmasına bağlı olarak ortaya çıkan üretim artışında üç ayrı neden vardır. Birincisi, her işçinin sadece tek bir iş ve üretim üstünde uğraşması ve yoğunlaşması nedeniyle el becerisinin ve yatkınlığının artmasına neden olur. A. Smith Milletlerin Zenginliği kitabında çivi örneğiyle bu durumu açıklamaktadır.

Schumpeter girişimcilerin yenilikleri uygulama işlevlerini yerine getirme konusunda iki unsura ihtiyaç duyduklarını ifade etmektedir. Bunlardan ilki, yeniliklerin var olabilmesi için önkoşul olan icatların teknik bilginin varlığı, ikincisi ise, yenilikleri uygulama işlevlerini yerine getirebilmeleri için ihtiyaç duyulan kredilerdir. Toplumlarda her zaman kullanılmamış olan icatların ve teknik bilgi stokları vardır. Bu nedenle Schumpeter’e göre, icatlar ve teknik bilgiler yeniliklerin yapılması konusunda sınırlayıcı bir unsur olmamaktadır. Schumpeter’e göre, yeniliklerin uygulanması konusunda üretim faktörlerinin var olan kullanım biçimlerinden yeni kullanılacak biçimlerine dönüştürmek gerekmektedir. Bu dönüşümün olabilmesi için girişimcilerin gerekli parasal güce ve kredi olanaklarına üretim yapılmadan önce sahip olmaları gerekmektedir. Bu bağlamda krediler özellikle girişimcilere üretim faktörlerinin kullanılan alanlarından çekilerek, ekonominin yeni üretim alanlarına aktarma imkânı vermektedir. Bu durum gerçekleşmezse girişimcile¬rin yenilikleri uygulamaları da zorlaşacaktır.
Sonuç olarak, Girişimciler, yenilikleri uygulayan ve bu amaçla yatırımları yapan ve yatırım riskini de üstlenen kişilerdir.

Solow büyüme modelinin temelinde tasarruf, sermaye birikimi ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkilerin analizi yatmaktadır. Bununla birlikte; tasarruf, yatırım ve ekonomik büyümenin dışsal değişken olarak kabul edilen nüfus ve teknolojik gelişme ile nasıl ilişkilendirildiği de araştırılan temel konulardandır. Daha da açmak gerekirse, Solow modelinde daha fazla sermaye birikimi ile nasıl daha fazla işçi başına üretim artışı sağlanabileceği üzerinde durulmaktadır.

Solow büyüme modelinde ekonomik büyüme için sermaye birikimi önemlidir. Sermaye birikimini ise yapılan yeni yatırımlar ile sermayenin aşınması etkilemektedir. Yapılan yatırımlar sermaye birikimini arttırıcı bir etki yaratırken sermaye kullanıldıkça ortaya çıkan aşınma ve eskime ise sermaye birikimini azaltıcı bir etki yaratmaktadır. Ekonominin talep tarafını oluşturan hane halklarının yaptıkları tasarrufların neticesiyle yaratılan sermaye birikimi, firmaların daha fazla çıktı üretmelerine dolayısı ile arzın artmasına sebep olur.

Solow modelinde uzun dönemde durağan durumda kararlı büyümenin gerçekleşeceği varsayılır. Durağan durum kararlı büyümesi ile anlatılmak istenen ise işçi başına düşen sermaye miktarının uzun dönemde sabit bir düzeye ulaşacağıdır. Bu düzey ise k* olarak ifade edilir. k* denge sermaye stoku düzeyine gelindiğinde işçi başına çıktı da sabit bir değer almaktadır. Çünkü işçi başına düşen çıktı, işçi başına düşen sermayenin bir fonksiyonudur. Kısacası durağan durum düzeyinde hem işçi başına sermayenin hem de işçi başına çıktının değişmediği bir durum temsil edilmektedir.

Amortisman: Genel olarak, üretim faali­yetleri ve süreci sonunda mal ve hizmetler elde edilirken geçmiş yıllardan devralınan sermaye mallarında meydana gelen aşın­ma ve eskimenin parasal değeridir.

Altın kuralın gerçekleştiği durağan durum işgücü başına sermaye, çıktı ve tüketim düzeyleri, sırasıyla sermayenin altın kural düzeyi, çıktının altın kural düzeyi ve tüketimin altın kural düzeyi olarak ifade edilir.

Tek bir sermaye birikimi (tasarruf oranında) seviyesinde maksimum tüketim düzeyinin seçildiği durağan duruma sermaye birikiminin altın kural düzeyi adı verilir.

Solow (Neo-Klasik) Büyüme Modelinde, tasarrufun gereken yatırım düzeyinden fazla olması ise sermaye derinleşmesine yani işçi başına düşen sermaye stokunun artışına yol açar.

Teknolojik gelişmenin olduğu durumda ekonomide;
ΔY/Y=ΔK/K= n+g
eşitliği geçerli olur. Uzun dönemde ekonominin büyüme hızı n+g’dir. Nüfus artışı n oranında olduğuna göre büyüme hızı nüfus artış hızından teknolojik gelişme oranı kadar fazla olur. Bu ise teknolojik gelişmenin var olduğu ekonomilerde uzun dönemde büyüme hızının teknolojik gelişme ile açıklanmasının nedenidir. Çünkü daha önce de belirttiğimiz gibi, teknolojik gelişmenin olmadığı durumlarda sermaye azalan verimler yasasına tabidir. Teknolojik gelişmeler ise, sermayenin azalan verimler kanunu neticesinde yaşadığı kaybı ortadan kaldırmaya yönelik sonuçlar ortaya koyar. Azalan verimler yasasının teknolojik gelişme ile birlikte ortadan kalması işçi başına düşen çıktı miktarı da teknolojik gelişme oranı kadar artış gösterir. Kısacası işgücü n oranında büyümekte iken, teknolojik gelişme ile birlikte işçi başına düşen çıktı miktarı da g oranında artmaktadır