İKTİSADİ BÜYÜME - Deneme Sınavı - 11

İş gücünün küreselleşme düzeyi ile ilgili çeşitli göstergeler kullanılmaktadır. Bunlardan bazıları şu şekilde sıralanabilir:
• Nüfusun yüzdesi olarak göçmen stoku
• Kıtalar arası göç miktarı
• Dünya göçmen stokunda kıtaların payı (%)
• Ülkelerin uygulamış olduğu ortalama ücretlerde yakınlaşma

Klâsik Büyüme Teorisi
Dış ticaret uzmanlaşmayı sağladığı için büyümenin motorudur. Dış ticaret
sayesinde üretim fazlası satılabilir. Dış ticaretin teknoloji ve bilgi transferi
gibi dinamik kaynakları teoriye dahil edilmemiştir.

Post-Keynesyenler ekonomik büyümede toplam talebin önemine dikkat
çekerler. Uluslararası ticaretin ekonomik büyüme üzerindeki etkisi
değerlendirilirken talep artışındaki farklılıkların büyüme oranlarının da
farklılaşmasına yol açtığı belirtilir. Talep üzerindeki en büyük kısıt ise
ödemeler dengesidir. Ödemeler dengesinin durumu ise ülkenin ihracatının
mı yoksa ithalatının mı baskın olduğuna göre değişir. Talepteki değişmeler
ödemeler dengesi sorunu ortaya çıkarmadığı sürece üretim kapasitesinin
kullanımını artırı ve daha fazla yatırım ve teknik değişmeye, dolayısıyla
büyümeye neden olur.

Çarpan etkisi ile ihracatın artması Serbest Dış Ticaretin Sağlayabileceği Olumlu Etkilerden biri değildir.

1980’li yıllara kadar ve özellikle 1960’lı ve 1970’li yıllarda, kalkınma yolunda çaba gösteren ülkelerin uyguladıkları stratejilerde “ithal ikamesine dayalı kalkınma stratejisinin” ağırlıklı olduğu görülmüştür.

Güney Avrupa altın çağ olarak kabul edilen  1950-1973 dönemi ortalama büyüme oranlarına göre en fazla büyüme gerçekleştirmiştir.

y=f(k) üretim fonksiyonuna göre işçi başına sermaye (k) ile işçi başına üretim (y) arasında doğru yönlü bir ilişki vardır. Ancak unutulmamalıdır ki sermaye için azalan verimler kanunu geçerli olduğu için, işçi başına sermayede görülen bir birimlik artış, işçi başına çıktı düzeyinde ise sermayenin marjinal ürünü (MPK) kadar artış sağlar. İşçi başına üretim fonksiyonunun herhangi bir noktasındaki eğimi, sermayenin marjinal ürününe eşittir. Sermayenin marjinal ürünü, emek miktarı veri olduğunda sermaye miktarında görülen her ilave artışın çıktıda yaratmış olduğu artıştır.

İşçi başına üretim (y), işçi başına tüketim (c) ve işçi başına yatırım (i) ile gösterilmektedir. İşçi başına üretim de (y), aşağıdaki eşitlikte gösterildiği gibi işçi başına tüketim (c) ve işçi başına yatırımın (i) toplanması (y=c+i) ile elde edilir. İşçi başına tüketimin ise işçi başına çıktı ile işçi başına yatırım arasındaki farktır. O halde  c=y-i olarak ifade edilebilir.

İşgücü piyasasına yeni katılanların sermaye ihtiyacını karşılamak amacıyla tasarrufların kullanılması ve bu amaç doğrultusunda yatırım yapılmasına sermaye genleşmesi adı verilir. Sermayenin genleşmesi kavramı ile işgücü artışının sermaye artışı yarattığı ancak işçi başına sermayenin değişmediği durum anlatılmaktadır. O halde denilebilir ki sermaye genleşmesi, işgücü piyasasına yeni girenlerin sermaye işgücü oranını, hali hazırda işgücü piyasasında var olanların sermaye işgücü oranına eşitleme amacını taşımaktadır. Özetle, mevcut olan sermeye miktarında işgücü arttığı için artış varsa ve işçi başına sermaye miktarında bir değişiklik olmuyorsa sermaye genleşmesi meydana gelmektedir.

Neo-klasik büyüme modelinde (Solow modelinde) uzun dönemde durağan durumda kararlı büyümenin gerçekleşeceği varsayılır. Durağan durum kararlı büyümesi ile anlatılmak istenen ise işçi başına düşen sermaye miktarının uzun dönemde sabit bir düzeye ulaşacağıdır. Bu düzey ise k* olarak ifade edilir. k* denge sermaye stoku düzeyine gelindiğinde işçi başına çıktı da sabit bir değer almaktadır. Çünkü işçi başına düşen çıktı, işçi başına düşen sermayenin bir fonksiyonudur. Kısacası durağan durum düzeyinde hem işçi başına sermayenin hem de işçi başına çıktının değişmediği bir durum temsil edilmektedir.

Bireylerin refah düzeyi, yapabildiği harcama miktarı ile ilişkilidir. Bireyler daha yüksek harcama yapabildiği oran da kendini mutlu olarak tanımlayacaktır. Hükümetler ise her zaman, işçi başına daha fazla sermaye ve çıktı düzeyini sağlayacak olan durağan durum düzeyini tercih eder. Hükümet ile bireylerin amaçlarının aynı düzleme geldiği bir tasarruf oranı (sermaye birikimi) bulunması gerekmektedir. Kısaca, hükümet tarafından elde edilmesi planlanan kişi başına çıktı miktarı düzeyinde bireylerin harcama düzeyleri de maksimize edilmelidir. Bu bağlamda tek bir sermaye birikimi (tasarruf oranı) seviyesinde maksimum tüketim düzeyinin seçildiği durağan duruma “sermaye birikiminin altın kural düzeyi” adı verilir.

Altın kuralı temsil eden işçi başına tüketim harcamalarının maksimize edildiği denge durumu, y=f(k) işçi başına çıktı düzeyi ile (δ + n)k işçi başına gerekli yatırım fonksiyonu arasındaki farkın en fazla olduğu nokta gösterir. Kısaca ifade etmek gerekirse işgücü başına tüketim harcamalarının maksimum olduğu denge durumu, işgücü başına çıktı fonksiyonu y=f(k*) ile işgücü başına gerekli yatırım fonksiyonu (δ + n) k* arasındaki açıklığın en fazla olduğu noktadadır. Bu nokta ise üretim fonksiyonu eğrisine teğetler çizilmesi yardımı ile bulunabilir.

Solow modelinde tasarruf oranındaki artış geçici olarak işçi başına düşen çıktı düzeyini yükseltmekte ve ekonomik büyümeye yol açmamaktadır. Tasarrufların büyüme üzerindeki bu etkisi “düzey etkisi” olarak değerlendirilirken, “büyüme etkisi” durumu görülmemektedir. Neo-klasik büyüme modelinde tasarruf oranındaki artışla birlikte tasarrufların durağan durum çıktı düzeyinin artırmasına neden olan bu değişime, “Solow paradoksu” denilmektedir.

Nüfusun artması, işgücünün artmasına ve dolayısı ile işçi başı sermaye miktarında düşüşe yol açar. Solow modelinde ise nüfustaki değişimin etkisi şekilde de görüldüğü üzere (δ+n)k doğrusu üzerinde gerçekleşir. Nüfus artışı işçi başına düşen çıktı düzeyini sabit tutabilmek için gerekli olan yatırım eğrisini etkiler ve bu doğrunun daha dik olmasına sebep olur. Bu durum işçi başına düşen sermaye birikiminin ve işçi başına düşen çıktı düzeyinin azalmasına neden olur.

Teknolojik gelişmenin büyüme üzerindeki etkilerini modelde eşitlik halinde yazacak olursak sermaye birikim denklemi şu hale gelir; Δk=sf(k) - (δ +n+g)k

Burada g, işgücü etkinliğini sabit olarak artıran teknolojik ilerlemedir. Burada görülen etkin işçi başına aşınma (δk), etkin işçi başına nüfus (nk) ve etkin işçi başına teknolojik gelişme (gk) etkin işçi başına sermaye birikimini azaltırken etkin işçi başına yatırım (tasarruf ) sf(k) ise etkin işçi başına sermaye birikimini arttırıcı etki göstermektedir.

Aynı durağan durumda bulunan ülkelerden kişi başına hasıla düzeyi daha düşük olanlar, kişi başına hasıla düzeyi yüksek olan ülkeyi bir süre sonra yakalayacaklardır. Bu duruma mutlak yakınsama adı verilir. Başlangıçta var olan faktör donanımlarının farklı olması nedeniyle eş oranlı yapılan bir yatırım, yoksul ülkede zengin ülkeye göre daha yüksek bir gelir artış oranı sağlayacaktır. Nihayetinde de kişi başına düşen geliri düşük olan ülkeler, kişi başına geliri yüksek olan ülkeleri yakalayacaklardır. Bu bahsedilen durum Solow modelinde koşulsuz (mutlak) yakınsama hipotezi olarak tanımlanmaktadır.

Solow modelinde daha fazla sermaye birikimi ile nasıl daha fazla işçi başına üretim artışı sağlanabileceği üzerinde durulmaktadır.

Modelde iki farklı karar birimi vardır, hane halkları ve firmalardır.

Solow büyüme modeline göre; işgücü piyasasına yeni katılanların sermaye ihtiyacını karşılamak amacıyla tasarrufların kullanılması ve bu amaç doğrultusunda yatırım yapılmasına sermaye genleşmesi denir.

Solow modelinde, altın kuralın gerçekleştiği durağan durum işgücü başına sermaye, çıktı ve tüketim düzeyleri, sırasıyla sermayenin altın kural düzeyi, çıktının altın kural düzeyi ve tüketimin altın kural düzeyi olarak ifade edilir.