İKTİSADİ BÜYÜME - Deneme Sınavı - 16

Malthus İngiltere’de yaşadığı dönemde yoksulluğu azaltmak amacıyla uygulamaya konulan Yoksulluk Kanunu’na karşı çıkmıştır.

Marx’ın bu düşüncelerini Emek Değer Teorisi, Artı Değer Teorisi ve Kâr Teorisi şeklindeki ana başlıklarda açıklanmakta ve bu çerçevede teorinin işleyişi açıklanmaktadır.

Marx’a göre, ücret oranını belirleyen, Malthus’un nüfus kanunu olmayıp, yedek sanayi ordusu olarak nitelendiren iş arayanlardır.

Schumpeter’e göre, kapitalist sistemin sona ermesi ancak kapitalist sistemin yaratmış olduğu refah artışı yani başarısı olacaktır.

Klasik iktisat teorisine önemli eleştirilerde bulunan iktisatçı ise Johnard Maynard Keynes (1883-1946)’dir.

Keynes’in kısa dönemli statik analizini uzun dönemli olarak genişleten ve dinamik büyüme sorunlarıyla ilgilenen iktisatçılar ise Harrod ve Domar’dır. Roy F. Harrod 1937 yılında Bay Keynes ve Geleneksel Teori isimli makalesi ile Keynes’in teorisini eleştirmiş ve 1939 yılında Dinamik Teori Üzerine Bir Deneme başlıklı makalesinin hazırlanmasında da bu eleştiriler etkili olmuştur.

Domar’a göre kalkınmanın temel problemi, artan üretim kapasitesinin tamamını kullanabilecek yatırım artışının  ne kadar olmasını belirlemek iken Harrod’a göre kalkınmanın temel problemi, gelirin mevcut tasarrufları eritmeye yetecek bir yatırım artışına imkan verecek bir düzeye çıkıp çıkamayacağıdır.

Harrod büyüme modelinde temel iki kavramdan bahsedilmektedir.  Birincisi tasarruflar ikincisi ise yatırımlardır. Tasarruflar ve yatırımlar modelde aynı zamanda dengenin sağlanmasında kullanılan en önemli kavramlardır.

Harrod büyüme modelinde birbirinden farklılaşan üç büyüme hızını gösteren eşitlikler kullanılmıştır. Harrod modelinde bu eşitliklerin temsil ettiği büyüme hızlarının karşılaştırılmasıyla dengeli büyüme hızı belirlenmiştir.

Harrod büyüme modelinde fiili büyüme hızının gerekli büyüme hızından büyük olması (G>Gw) ekonomide enflasyonist bir sürecin ortaya çıktığı bir durumu göstermektedir.

Harrod büyüme modelinde gerekli ve fiili büyüme hızlarının birbirine eşit olduğu (G= Gw) durum, ekonominin denge durumunu göstermektedir.

Domar büyüme modeli temel dört kavram ile analiz edilmektedir.

Domar büyüme modelinde, yatırımların ikili etkisi vardır. Birinci etki, yatırım harcamaları ekonominin arz yönünü ilgilendiren üretim kapasitesini artırıcı etkisi, ikinci etki ise, yatırım harcamalarının ekonominin talep yönünü ilgilendiren gelir artırıcı etkisidir. 

İşgücünün verimliliği, beşeri sermeye araştırma geliştirme ve teknolojik gelişmeler, kurumlar, devletin rollerinin ekonomik büyümenin çok önemli kaynakları olduğu artık dünya ekonomilerinin büyüme adına geçirmiş oldukları deneyimlerden de anlaşılmaktadır.

Üretim faktörlerinin tam ve etkin kullanılması ile üretilebilecek maksimum mal ve hizmetlerin parasal karşılığına potansiyel GSMH denir. Bu nedenle üretim kapasitesinin tam kullanımı ile potansiyel GSMH’ye ulaşılmaktadır.

Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH), bir ülkede belirli bir dönemde yurt içinde üretilen nihai malların ve hizmetlerin piyasa değerlerinin toplamıdır. Bu nedenle cevabımızda mutlaka GSYH yer almalıdır. Nominal GSYH, belirli bir yıl da üretilmiş olan nihai mal ve hizmetlerin o yılın fiyatları yani piyasa fiyatlarıyla değeridir.

Üretim açığı; ekonominin fiili hasılası ile mevcut kaynakların tam istihdam edilmesiyle üretilebilecek potansiyel hasıla arasındaki farktır. Ekonominin genişleme döneminde fiili üretim potansiyel hasılanın üstüne çıkarken, daralma döneminde fiili üretim tam istihdam üretim hacminin altına düşer ki buna üretim açığı denir.

Durgun Büyüme: Bu tür büyümede, milli gelir artış hızı ile nüfus artış hızı birbirine eşit olduğu için kişi başına gelir artış hızı sıfır olmaktadır. Yani artan nüfus artan geliri tamamen emmekte, bu nedenle ekonomi büyümekle birlikte kişi başına gelir artışı gerçekleşmemektedir.

Ekonomi her yıl sabit bir oranda büyürse (g), üretimin kaç yıl (n) içinde ikiye katlanacağı, 70 sayısı büyüme hızına bölünerek (70/g) hesaplanabilir. Bu hesaplama yöntemine “70 kuralı” denilmektedir. Büyüme hızının %5 olduğu bir ülkede, reel GSYH kaç yıl sonra iki katına çıkacağını bulabilmek için formülde verilenleri yerleştirdiğimizde 70/5=14 sonucuma ulaşırız.

Reel GSYH’ın az da olsa her yıl belirli bir oranda büyümesi, zaman içerisinde büyümenin katlanması anlamına gelmektedir. Bunun nedeni, büyümenin kümülatif (birikimli)bir süreç olmasıdır. Ekonomi n yıl boyunca g oranında bir büyümeyi sürdürmüşse ve başlangıç yılında reel GSYH’ın yılsonundaki değerini veren formüle göre:

2013 yılından 2023 yılına 10 yıl vardır. Bu nedenle n=10’dur. Y0= 2013 yılı GSYH’si 10807 dolar, g=0,05’tir.

Yn=2023 yılı GSYH’si= (1+0,05)¹⁰ 10807= 17603 bulunur.