İKTİSADİ BÜYÜME - Deneme Sınavı - 15

Y0 değerinden başlayıp, her yıl eşit ya da eşit olmayan bir büyümeyle n yılsonunda Yn değerine ulaşan reel GSYH’daki yıllık ortalama büyüme oranı ise şu formülle hesaplanacaktır; 2013 yılından 2023 yılına 10 yıl vardır. Bu nedenle n=10’dur. Y0= 2013 yılı GSYH’si 10807 dolar, Yn=2023 yılı GSYH’si= 25.000 dolar ise formülde yerlerine yerleştirdiğimizde,

Yn/Y0=25.000/10807=2,313’tür. 1/n=1/10=0,1 ise 2,303 üssü 0,1= 1,087 bulunur. Elde ettiğimiz sonuçtan son olarak 1’i çıkarttığımızda 0,087 bulunur. Soruda yaklaşık bir oran bulmamız istendiği için rakam %9’a yuvarlanır.

Satın alma gücü paritesi (SGP), ülkeler arasındaki fiyat düzeyi farklılıklarını ortadan kaldırarak, farklı para birimlerinin satın alma gücünü etkileyen bir değişim oranıdır. SGP, belirli bir mal ve hizmet sepetinin satın alınabilmesi için gereken ulusal para tutarlarının oranı şeklinde hesaplanmaktadır.

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programlarının yayınladığı raporlarda ülkelerarası gelişmişlik düzeyinin sadece kişi başına düşen milli gelirdeki artışla ekonomik büyümenin ölçülmesinin doğru olmadığı, milli gelir yanında diğer faktörlere de sosyal faktörler gibi bakılmasının gerekli olduğu ifade etmektedir. Bu nedenle eğitim, sağlık ve gelir endeksleri hesaplanmaktadır. Gelir endeksini hesaplarken Satın Alma gücü Paritesine göre kişi başına düşen GSYH değişkeninden yararlanılır.

Birleşmiş Milletler’in 1996 yılı İnsani Kalkınma Raporunda kaçınılması gereken beş kötü büyüme çeşidini şu şekilde sıralanmaktadır: İşsiz büyüme, köksüz büyüme, acımasız büyüme, sessiz büyüme ve geleceksiz büyüme. Dengesiz büyüme ise iktisadi büyüme türlerinden biridir. Dengesiz büyüme, dengeli büyümenin gerçeğe uymadığı düşüncesiyle doğmuştur. Konuya ilk değinen Fransız iktisatçı F. Perroux olmuştur. Perroux, ekonomilerin genellikle eşitsizliklerin, dengesizliklerin ve hiyerarşinin içinde bulunduğunu, bu özelliklerin ortadan kaldırılmaya çalışılması yerine onlardan faydalanma yoluna gidilmesinin çok daha yararlı olacağını ifade etmiştir.

Ülkelerin izledikleri makroekonomik politikalar ve sahip oldukları kaynaklar iktisadi bü­yüme farklılıklarının belirleyicisidir.”

“Üretim imkânları sınırı eğrisinin orijine göre iç bükey çizilmiş olması artan fırsat maliyeti ile ilgilidir.”

GSYH; Gayri Safi Milli Hasıladan, net dış faktör gelirlerinin düşürülmesi sonucu ulaşılan değerdir.

Nominal GSHY, belirli bir yıl da üretilmiş olan nihai mal ve hizmetlerin o yılın fiyatları ile olan de­ğeridir.

Gelir Yöntemine göre GSYH, bir ekonomide üretime katılan faktör sahiplerinin üretimden aldıkları ücretler, faizler, kârlar ve kiraların toplanması suretiyle hesaplanır.

Karlar, gelir yöntemine göre  GSYH hasabının içinde yer almaktadır.

İktisadi büyüme nominal değil reel bir artışı ifade eder.

Spontane Büyüme; Üretim faktörlerinin ken­diliğinden harekete geçerek belli oran­da bir büyümenin sağlandığı, devletin ekonomiye müdahalesinin de asgari düzeyde olduğu iktisadi büyüme türüdür.

Gürültülü büyüme diye bir büyüme çeşidi yoktur.

Ülke ekonomisinin nüfus, iş gücü, toprak ve diğer üretim faktörlerinde gerçekleşen artışlar iktisadi büyüme, ekonominin bünye ve çatısında meydana gelen değişmeler ise kalkınma olarak ifade edilir.

Para, Faiz ve İstihdamın Genel Teorisi (1936 yılında yayınlanan) adlı eserinde, Keynes piyasa mekanizmasının otomatik olarak tam istihdamı sağlama konusunda başarılı olamadığını ileri sürmüştür. Keynes eserinde yatırım harcamalarının öncelikle toplam talep üzerinde etkilerini incelemiş, yatırım harcamalarının üretim kapasitesi üzerindeki etkilerini bütünüyle ihmal etmiştir. Keynes’in büyüme konusundaki analizleri ise bu anlamda kısa dönemli statik bir analizdir. Keynes’in kısa dönemli statik analizini uzun dönemli olarak genişleten ve dinamik büyüme sorunlarıyla ilgilenen iktisatçılar ise Harrod ve Domar’dır. Bu açıklamalar ışığında yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, Harrod ve Domar,  John Maynard Keynes tarafından geliştirilen büyüme konusundaki kısa dönemli statik analizi uzun dönemli olarak genişlettikleri için, bu sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.

Harrod büyüme modelinde temel iki kavramdan bahsedilmektedir. Birincisi tasarruflar ikincisi ise yatırımlardır. Tasarruflar ve yatırımlar modelde aynı zamanda dengenin sağlanmasında kullanılan en önemli kavramlardır. Harrod büyüme modelinde tasarruflar, ekonomide dengenin sağlanması için önemli bir değişken olup, milli gelirin artan bir fonksiyonu olarak varsayılmaktadır. Özellikle tam istihdam dengesinin sürdürülebilmesi için yatırım, sermayenin marjinal verimliliği ve hızlandıran, tasarruf eğilimine uymak durumundadırlar. Bu açıklamalar ışığında yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, tasarruf Harrod büyüme modelinde yer alan iki temel kavramdan birisini temsil ettiğinden bu sorunun doğru yanıtı A seçeneğidir.

Harrod’un büyüme modeli Domar’ın büyüme modeline çok benzemektedir. Harrod büyüme modelinde de temel unsur yatırımlardır. Fakat Harrod, büyüme sürecinde yatırım artışı ile üretim artışı arasındaki ilişkiyi Domar büyüme modelinden farklı bir şekilde analiz etmiştir. Yatırım, belirli bir dönemde sermaye stokuna yapılan net ilavelerdir. Yani akım bir kavramdır. Sermaye ise stok kavramdır. O halde mutlak gelir düzeyi ile sermaye stoku arasında bir ilişki vardır. Yüksek (gelir düzeyini) üretimi gerçekleştirmek için daha fazla sermaye stokuna ihtiyaç vardır. Yatırım ise sermayedeki artış olduğuna göre, bir akım kavramı olarak gelirdeki artışa bağlı olmaktadır. Gelir aynı düzeyde değişmeden kalıyorsa, bu düzeyi de mevcut sermaye stoku ile gerçekleştirebiliyorsa yeni yatırıma ihtiyaç yoktur. Fakat üretim artışı isteniyorsa, bu üretim artışını gerçekleştirebilmek için gerekli olan sermaye artışı(yatırım) tespit edilir. İşte bu tespitte hızlandıran katsayısının da etkisi vardır.  Bu açıklamalar kapsamında yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, Belirli bir dönemde sermaye stokuna yapılan net ilaveler, yukarıdaki kavramlardan yatırımı temsil ettiğinden bu sorunun doğru yanıtı E seçeneğidir.

Harrod büyüme modelinde tasarruflar, ekonomide dengenin sağlanması için önemli bir değişken olup, milli gelirin artan bir fonksiyonu olarak varsayılmaktadır. Özellikle tam istihdam dengesinin sürdürülebilmesi için yatırım, sermayenin marjinal verimliliği ve hızlandıran, tasarruf eğilimine uymak durumundadırlar (Peterson,1994; 516’dan aktaran Berber, 2006; 125). Tasarruf fonksiyonu S=sxY olarak ifade edilmektedir. S, tasarrufu s, marjinal tasarruf eğilimini, Y ise, milli geliri ifade etmektedir. Bu açıklamalardan hareketle yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, Harrod büyüme modelinde yer alan tasarruf fonksiyonunda Y, milli geliri temsil ettiğinden bu sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir.

Domar büyüme modelinde Keynes’in kısa dönemli statik analizini uzun dönemli olarak genişletmeye yönelik olarak yatırımların geniş kapsamlı olarak ekonomi üzerindeki etkileri analiz edilmiştir. Bu bağlamda Domar yatırımların ekonomi üzerinde birbirinden farklı iki yönde etkisinin olduğunu ileri sürmüştür. Birinci etki, yatırım harcamaları ekonominin arz yönünü ilgilendiren üretim kapasitesini artırıcı etkisi, ikinci etki ise, yatırım harcamalarının ekonominin talep yönünü ilgilendiren gelir artırıcı etkisidir. Bu bağlamda yatırımların ikili etkisi vardır ve Domar büyüme modeline göre, dengeli büyüme ise, yatırımların üretim kapasitesi artırıcı etkisi ile geliri (talebi) artırıcı etkisinin birbirine eşitlenmesi ile gerçekleşmektedir. Domar büyüme modelinin temel kavramları şu başlıklarda özetlenebilir:

Bu açıklamalardan hareketle yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, tüketim fonksiyonu Domar büyüme modelinin temel kavramlarından birisini temsil etmediğinden bu sorunun doğru yanıtı  B seçeneğidir.

Domar büyüme modelinin temel varsayımları
şunlardır:
• Ekonomide devlet harcamaları yoktur.
• Ekonomi dışa kapalı bir ekonomidir. Bu varsayımlar ile Domar’a göre büyüme üzerinde devletin ve/veya uluslararası ekonomik ilişkilerin herhangi bir etkisinin olmadığını savunmaktadır. Bu varsayımın amacı ise analizde özel sektör yatırımlarının üretim kapasitesinin artırıcı etkisi üzerine yoğunlaşmasını sağlamaktır.
• Ekonomide gecikmeler yoktur. Bir başka deyişle, üretimde meydan gelen bir artış hemen gecikmeden yatırım harcamalarını artırmakta ve yatırım harcamalarındaki artış ise, anında gelir artışına neden olmaktadır.
• Ekonomi tam istihdam denge düzeyindedir.
• Sermaye ve gelir arasında sabit bir teknolojik ilişki vardır

Bu açıklamalardan hareketle yukarıdaki seçenekler incelendiğinde, ekonomi tam istihdam denge düzeyindedir ifadesi Domar büyüme modelinin temel varsayımlarından birisi olduğundan bu sorunun doğru yanıtı C seçeneğidir.