İKTİSADİ BÜYÜME - Deneme Sınavı - 11

1987 yılında Birleşmiş Milletler tarafından kurulan, Gro Harlem Brundtland başkanlığındaki Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu’nca (DÇKK) hazırlanan raporun adı  “Ortak Geleceğimiz”dir. Bu raporda sürdürülebilir kalkınma görüşü geliştirilmiştir.

Sürdürülebilir kalkınma, gelecek nesillerin ihtiyaçlarını karşılama imkanlarını tehlikeye atmadan, bugünkü neslin kendi ihtiyaçlarını karşılayabilmesini ifade eder. Bu kavramın temelinde; insan yaşamının kalitesini artırmak, çevresel dengeyi korumak, daha temiz enerjiler kullanmak...  gibi unsurlar yer almaktadır.

Rostow'a göre olgunluk aşamasını en önce tamamlayan ülke İngiltere'dir (1850). Onu ABD (1900), ve Almanya (1910) izlemiştir.

Smith’e göre işbölümünü sınırlayan piyasanın boyutudur. Bir başka deyişle piyasa-pazar ölçeği büyüdükçe işbölümü artmakta, piyasa-pazar ölçeği küçüldükçe işbölümü azalmaktadır.

Smith’e göre, sermaye, işbölümü ve uzmanlaşma sonucunda sürekli hasıla artışı sonucu kendi kendini besleyen büyüme, doğal kaynaklar ve iklimin sınırları ölçüsünde gerçekleşip sınırsız bir olgu olmayıp tam zenginlik aşamasında durur. Tam zenginlik aşaması büyümenin en üst sınırı olup, büyümenin ulaşabileceği en üst sınırdır. Bu aşamada artık ekonomiler en üst zenginlik aşamasına ulaştıkları için, sermaye birikimi artışı durur, kâr oranları ve ücretler düşerek büyüme durur. Böylece, büyüme ve zenginliğin değişmediği bir durağan duruma ulaşılarak ekonomide bir durgunluk yaşanacaktır.

En az geçim ücreti, doğal ücret olarak da ifade edilen ve emek piyasasında hiçbir müdahale olmadığında kendiliğinden belirleneceği varsayılan ve işçinin kendisinin ve ailesinin her türlü fizyolojik ihtiyaçlarını sağlayabilecek ve çoğalıp azalmadan nesillerinin devamını sağlayabilecek ücrettir.

Teknolojik gelişmelerin kişi başına çıktı üzerinde ve ortalama yaşam standartı üzerinde bir etkisi yoktur. Çünkü, uzun dönemde teknolojik gelişmeyle birlikte artan üretim ve hasıla artışı ile Malthus’un nüfus kanununa göre nüfusta artışa neden olacağı için kişi başına çıktıda ve dolayısıyla yaşam standartında farklılık olmayacaktır.

Ricardo’nun rant gelirine Diferansiyel Toprak Rantı  denilmektedir. Ricardo’ya göre, rant geliri, doğanın cimriliğinden doğmaktadır. Ricardo’ya göre, toprak sahiplerinin elde ettiği rant gelirini belirleyen azalan verimlerdir. Bir ülkenin toprakları aynı kalitede olmayıp farklı verimliliğe sahiptirler. Bu nedenle nüfus arttıkça düşük verimli topraklar da kullanılmaya başlayacaktır. Verimliklerine göre en az verimli topraklar ise, marjinal topraklar olarak nitelendirilmektedir. Tam rekabet koşullarının geçerli olduğu piyasalarda, ürünler satıldıkça, fiyatlar marjinal topraklar olarak nitelendirilen en verimsiz toprakların üretim maliyetlerini karşılayacak şekilde belirlenmektedir. Bu durumda Ricardo’ya göre, daha verimli topraklarda daha düşük maliyetle üretim yapılacağından dolayı, bu topraklara sahip olan toprak sahipleri oldukça yüksek rant geliri elde etmektedirler.

Ricardo’ya göre durağan durumda toplam çıktı, rant ve ücret ödemelerinin toplamına eşit olup (Toplam Çıktı = Toplam Rant + Toplam Ücret) toplam kâr sıfırdır. Bundan sonra girişimci için artık sermayelerine ekleyecek kârı kalmamıştır, daha fazla emek istihdam ederek daha fazla üretim yapma durumları kalmamıştır. Emek sahiplerinin de ücretleri doğal ücret düzeyinde kalırken büyümenin durduğu emeğin ve çıktının değişmediği, rantların yüksek olduğu bir durağan durum yaşanmaya başlamıştır.

Artı değer, kapitalist sistemde kapitalist üreticinin, işçileri aldıkları ücret karşılığından çalıştıkları emek saatinden daha fazla çalıştırmaları sonucunda elde edilir. Üretici işçiye kendisinin ve ailesinin ihtiyaçlarını karşılayacak ve yeniden üretime katkıda bulunabilecek ücretin karşılığı olan emek zamanından daha fazla çalıştırmaktadır. Fakat işçiye ödediği ücret ise çalıştırdığı emek zamanından daha azdır. Fazladan çalışılan emek zamanı, yani işçinin yarattığı artı değer kapitalist üreticinin üretim artışı için gerekli sermaye birikimini oluşturmaktadır.

Marx’a göre, ücret oranını belirleyen, Malthus’un nüfus kanunu olmayıp, yedek sanayi ordusu olarak nitelendiren iş arayanlardır. Bir başka deyişle, sanayi merkezlerindeki işsiz topluluklardır.

Girişimciler yenilik yaparak yenilik konusu olan malın üretiminde monopolcü konumunda kâr elde ederler. Yaratıcı Yıkım (creative destruction), diğer girişimcilerin de aynı amaçla piyasaya girip başka yenilikler yaptıkça, eski malların ve endüstrilerin yerine, yeni malların ve endüstrilerin yer almasıdır.

Schumpeter’e göre yeni bir malın veya bilinen bir malın farklı türünün ve kalitesinin piyasaya sunulması, Üretimde yeni bir üretim tekniğinin kullanılması, yeni bir piyasanın bulunması ve keşfi, yeni bir hammadde veya yarı mamul kaynağının keşfi ve endüstrinin yeniden organizasyonu yenilik türleridir. Bu anlamda bilinen bir malın üretim miktarının artırılması yenilik değildir.

Adam Smith'in  ekonomik büyümeyi açıklarken kullandığı en önemli faktörler, sermaye birikimi, işbölümü ve uzmanlaşmadır. Uluslararası ticaret, nüfus artışı, kurumlar ve görünmez el fiyat ile ilgili görüşleri ise büyümeyi açıklayan diğer faktörlerdir.

Adam Smith’e göre toplumların zenginleşmesinin kökeninde işbölümü, işbölümünün kökeninde mübadele etme eğilimi, mübadele etme eğiliminin nedeni ise bireysel çıkardır.

Smith ekonomik büyümeyi açıklarken kullandığı en önemli faktör­ler, sermaye birikimi işbölümü ve uzmanlaşma olarak sıralanmaktadır.

Smith’e göre Mübadele etmenin nedeni kişisel çıkardır.

Doğal ücret haddi ve piyasa ücret haddi kısa dönemde birbirinden farklı olsa bile uzun dönemde, piyasa ücret haddi, doğal ücret haddine yaklaşarak birbirlerine eşitlenmektedir.

Daha verimli topraklara sahip olan toprak sahiplerinin elde ettiği, ol­dukça yüksek rant gelirine,  diferansiyal toprak rantı denir.

Artı değer; üretim sürecinde kapitalist üreticinin ürettiği ürünün satışı sonucunda gayrisafi hasılatından sabit sermaye ve değişken sermaye masrafları çıktıktan sonra arta kalan toplam değerdir.