İKTİSADA GİRİŞ

Bir tüketicinin belirli bir zaman diliminde satın almayı isteyeceği bir mal veya hizmet miktarını belirleyen etkenler şunlardır:
i. Malın kendi fiyatı
ii. Tüketicinin geliri
iii. İlişkili malların fiyatları
iv. Tüketicinin zevk ve tercihleri

v. Tüketicinin beklentileri

Diğer tüm değişkenler sabitken bir malın fiyatı arttığında, fiyatı artan mal göreli olarak daha pahalı hale gelmiştir. Bu durumda tüketici göreli olarak daha ucuz mallara yönelir. Bu etkiye ikame etkisi adı verilir.

Eğer bir ihtiyacı gidermede farklı mallar birbirlerinin yerine kullanılabiliyorsa bu mallara ikame mallar diyoruz. Bunun tersine eğer farklı mallar bir ihtiyacı gidermede birlikte kullanılıyorsa bu malları tamamlayıcı mallar olarak adlandırıyoruz. Dolayısıyla kahve ve kahve kreması tamamlayıcı mallarken, çay ve kahve ikame mallardır. Bir malın ikame malının fiyatındaki artış ve tamamlayıcı malının fiyatındaki düşüş o malın talep eğrisini sağa kaydırır. Fakat kahvenin ham maddesi olan kahve çekirdeğinin fiyatının azalması arz eğrisini sağa kaydırır.

Tüketicinin aylık geliri arttığında tüketicilerin o mala olan talebi de artıyorsa bu mallara normal mal diyoruz. Bazı durumlarda ise tüketiciler gelirleri arttıkça belirli mallara olan taleplerini azaltabilirler. Bu mallara ise düşük mal diyoruz.

Talebin fiyat esnekliği, talep edilen miktarın fiyattaki değişmelere ne kadar duyarlı olduğunun ölçüsüdür ve talep edilen miktardaki yüzde değişmenin, fiyattaki yüzde değişmeye oranı olarak tanımlanır.

İktisat teorisinde belirli bir dönemde farklı fi­yatlardan tüketicilerin satın almak istedikleri ve satın alma gücüne sahip oldukları mal ve hizmet miktarına talep denir.

Diğer bütün değişkenler sabitken (Ceteris Pa­ribus), bir mala olan talep miktarı ile malın kendi fiyatı arasında ters orantılı bir ilişki vardır. Bu ilişki Talep Kanunu olarak adlandırılır.

Diğer tüm değişkenler sabitken bir malın fiyatı arttığında, fiyatı artan mal göreli olarak daha paha­lı hale gelmiştir. Bu durumda tüketici göreli olarak daha ucuz mallara yönelir. Bu etkiye ikame etkisi adı verilir.

Talep miktarı ile malın kendi fiyatı arasındaki ters ilişkiyi göstermenin bir diğer yolu da yukarıda­ki tablonun Şekil 2.1’de gösterildiği gibi grafiğini çizmektir. Bu grafiğe Talep Eğrisi adı verilir ve eğri D harfi ile tanımlanır.

Talep eğrisini elde ederken tüketicinin geliri­nin, diğer malların fiyatlarının, tüketicinin zevk ve tercihlerinin ve geleceğe ilişkin beklentilerinin değişmediğini varsaydık. Sabit olduğunu varsaydı­ğımız bu değişkenlerden herhangi biri değişirse tü­keticinin talebinin de değişeceği açıktır.

Malın kendi fiyatında olan artış veya azalış arz eğrisi üzerinde bir harekete yol açmaktadır

Talep artışı hem den­ge fiyatının hem de denge miktarının artmasına yol açmıştır.

Arz ve talep eş anlı olarak aynı yönde artıyorlarsa, yeni oluşacak dengede denge miktarının ar­tacağını kesin olarak biliyoruz.

Talebin fiyat esnekliği talep aşağı doğru eğimli olduğundan her zaman eksidir. Ancak iktisatta esnekli­ğin mutlak değer olarak kullanımı yaygındır. Bulduğumuz değerleri mutlak değer olarak ifade edersek A noktasında esneklik 0.5 ve B noktasında esneklik 0.2’dir. Görüldüğü gibi doğrusal bir talep üzerinde es­neklik sabit değildir. Talebin fiyat esnekliği, talep edilen miktarın fiyattaki değişmelere ne kadar duyarlı olduğunun ölçüsü­dür ve talep edilen miktardaki yüzde değişmenin, fiyattaki yüzde değişmeye oranı olarak tanımlanır

Gelir artarken talep azalıyorsa bu durumda talebin gelir esnekliği negatif değer alır. Bu tür mallara düşük mallar denir.

Arz, talep ve piyasa kavramları hem günlük hayatta hem de iktisat teorisinde sıkça kullandığımız kavramlardır. Piyasa alıcı ve satıcıların bir ürünün alışverişini yapmak amacıyla karşı karşıya geldiği ortam veya yerdir. Satıcılar ürünü piyasaya arz ederken, alıcılar ise ürünü piyasada talep etmektedir. Ürünün alım satım miktarı ve fiyatı piyasada
belirlenir. Arz ve talep üzerinde devletin herhangi bir müdahale veya kısıtlaması yoksa oluşan piyasaya serbest piyasa denir.

İktisat teorisinde belirli bir dönemde farklı fiyatlardan tüketicilerin satın almak istedikleri ve satın alma gücüne sahip oldukları mal ve hizmet miktarına talep denir. Bu kavram günlük dilde kullandığımız bir şeyi isteme, dileme anlamına gelen talep kavramından farklıdır. Bu anlamda bir şeyi çok istemek talebin oluşması için yeterli değildir.

Bu incelemeyi yaparken her seferinde yalnızca bir tek değişkeni değiştirip diğerlerinin tümünün sabit olduğu varsayımını yapacağız. Bu varsayım Latince diğer her şey sabitken anlamına gelen ceteris paribus olarak adlandırılır.

Bir tüketicinin belirli bir zaman diliminde satın almayı isteyeceği bir mal veya hizmet miktarını belirleyen etkenler şöyle sıralanabilir.
i. Malın kendi fiyatı
ii. Tüketicinin geliri
iii. İlişkili malların fiyatları
iv. Tüketicinin zevk ve tercihleri
v. Tüketicinin beklentileri

Bu varsayım Latince diğer her şey sabitken anlamına
gelen ceteris paribus olarak adlandırılır. İlk önce malın kendi fiyatı ile talep edilen miktar arasındaki ilişkiyi incelemek istersek, malın kendi fiyatı dışındaki tüm değişkenlerin sabit olduğu varsayımını yapabiliriz.