İKTİSADA GİRİŞ - Deneme Sınavı - 9

Sikkelerin içerdiği değerli maden miktarının azaltılarak değerinin düşürülmesine “tağşiş” adı verilir.

Para olarak kullanılmasının yanında bir mal olarak da değer taşıyan nesnelere “mal para” adı verilmektedir.

Bankaların mevduat kabul edip kredi vermeleri sonucu para arzında gerçekleşen artışa kaydi para veya banka parası adı verilir.

Paranın üç temel işlevi vardır: değişim aracı olması; hesap birimi olması ve değer muhafaza aracı olması.

Mal ve hizmetlerin başka mal ve hizmetlerle değiş tokuş edilmesine trampa veya
takas adı verilir.

Herhangi bir şeyin değişim aracı olarak kullanılması için belirli özelliklere sahip olması gerekir. Değişim aracı olarak kullanılacak bir nesne (1) standart olmalıdır; (2) kolay taşınabilir olmalıdır;(3) kolayca bozulup deforme olmayacak kadar dayanıklı olmalıdır; (4) kolayca taklit edilemez olmalıdır; (5) her miktardaki alışverişe imkân verecek şekilde bölünebilir olmalıdır ve (6) geniş bir kesim tarafından kabul edilir olmalıdır. Bu özelliklere sahip birçok şey bulabiliriz. Gerçekten de tarihte birçok şey para olarak kullanılmıştır.

Eğer ekonomide 100 çeşit mal varsa, takas işlemlerini gerçekleştirmek için bilmemiz gereken 100(100-1)/2=4950 fiyat söz konusudur.

Likiditeyi herhangi bir varlığın nakit paraya, diğer varlıklara veya mal veya hizmete dönüştürülebilme kolaylığı olarak tanımlamıştık. Bir varlığın piyasada ne
kadar çok alıcısı ve satıcısı varsa, o varlık nakit paraya, diğer varlıklara, mal veya
hizmete o kadar kolay dönüştürülebilir. En likit olan varlık nakit paradır.

Sikkelerin içerdiği değerli maden miktarının azaltılarak değerinin düşürülmesine
“tağşiş” adı verilir.

Kâğıt paralar tarihte ilk olarak M.S. 800 yıllarında Çin’de kullanılmıştır. Çin’de kullanılan kâğıt paralar kuyumcularda muhafaza edilen altın ve gümüş gibi değerli madenleri temsil eden ödeme emirleriydi.

Bankaların mevduat kabul edip kredi vermeleri sonucu para arzında gerçekleşen
artışa kaydi para veya banka parası adı verilir.

Bununla birlikte milli ve bugünkü merkez bankası işlevlerini gören bir merkez bankasının kurulması Cumhuriyet’ten sonra gerçekleşmiştir. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası 1931 yılında faaliyetlerine başlamıştır.

Merkez bankaları ekonomi için çok önemli roller üstlenmişlerdir. Günümüzde merkez bankalarının temel hedefi, enflasyona neden olmadan hızlı bir ekonomik büyüme sağlanmasıdır. Merkez bankaları bu temel hedefe üstlendiği işlevleri yerine getirerek ulaşmaya çalışır. Merkez bankalarının üstlendikleri başlıca işlevleri aşağıdaki gibi sayabiliriz:
• Banknot basımını gerçekleştirmek,
• Finansal piyasaların istikrarını sağlamak,
• Bankaların bankası olarak görev yapmak,
• Devletin bankası olarak görev yapmak,
• En son likidite kaynağı olmak,
• Para politikalarını uygulamak

Farklı reel ve finansal varlıklar, likidite derecelerine göre sıralandırıldığında en likit olan varlık nakit paradır. Ondan sonda vadesiz mevduat ve vadeli mevduat gelmektedir.En az likit olanlar ise gayrimenkullerdir.

Kâğıt para basma yetkisi Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’na aittir. Madeni paralar ise Türkiye Cumhuriyeti Hazinesi tarafından basılır.

Herhangi bir şeyin değişim aracı olarak kullanılması için belirli özelliklere sahip olması gerekir. Değişim aracı olarak kullanılacak bir nesne (1) standart olmalıdır; (2) kolay taşınabilir olmalıdır; (3) kolayca bozulup deforme olmayacak kadar dayanıklı olmalıdır; (4) kolayca taklit edilemez olmalıdır; (5) her miktardaki alışverişe imkân verecek şekilde bölünebilir olmalıdır ve (6) geniş bir kesim tarafından kabul edilir olmalıdır.

Sikkelerin içerdiği değerli maden miktarının azaltılarak değerinin düşürülmesine “tağşiş” adı verilir.

Kâğıt paralar tarihte ilk olarak M.S. 800 yıllarında Çin’de kullanılmıştır.

Bankaların bulundurmak zorunda oldukları en az rezerv miktarını (zorunlu rezerv) belirleme yetkisi yasalar tarafından merkez bankasına verilmiştir.

Tarihte merkez bankası olarak nitelendirilebilecek ilk kurum İsveç’te kurulan Riksbank’tır.