İKTİSADA GİRİŞ - Deneme Sınavı - 9

Farklı mallar bir ihtiyacı gidermede birlikte kullanılıyorsa bu malları tamamlayıcı mallar olarak adlandırıyoruz.

Eğer bir ihtiyacı gidermede farklı mallar birbirlerinin yerine kullanılabiliyorsa bu mallara ikame mallar diyoruz.

Latince diğer her şey sabitken anlamına gelen ceteris paribus olarak adlandırılır.

Piyasa dengesi talep miktarının arz miktarına eşit olduğu noktada oluşur. Bu dengeyi sağlayan fiyata ise denge fiyatı denir.

Arz eğrisi teknolojik ilerleme olduğunda sağa doğru kayar.

Bir malın üretiminde kullanılan üretim girdileri ve teknikleriyle pek çok farklı mal üretilebilir. Örneğin buğday ve arpa üretimde birbirlerine çok kolaylıkla ikame edilebilir iki üründür. Eğer arpa fiyatları artıyorsa üreticiler arpa üretmeye yönelip, buğday arz etmekten vazgeçebilirler. Böyle bir durumda buğday arzı azalır ve buğday arz eğrisi sola kayar. Bizim örneğimizde tavuk üreticisi aynı tesiste örneğin bıldırcın da üretebiliyorsa bıldırcın fiyatlarındaki bir artış üreticinin bıldırcın üreterek daha kârlı hale gelmesine yol açabilir. Bu durumda tavuk eti arzı azalır ve arz eğrisi sola kayar.

Talebin fiyat esnekliği, talep edilen miktarın fiyattaki değişmelere ne kadar duyarlı olduğunun ölçüsüdür ve talep edilen miktardaki yüzde değişmenin, fiyattaki yüzde değişmeye oranı olarak tanımlanır. Herhangi bir x malı için talebin fiyat esnekliğini tanımlayalım. X malından talep edilen miktarı Q ile, x malının fiyatını da P ile gösterirsek; esneklik aşağıdaki solda görüldüğü gibi tanımlanabilir. Burada ∆ önüne konulan değişkendeki değişmeyi göstermektedir. Hem pay hem de paydada yer alan 100 değeri birbirini götüreceğine göre, formülü düzenlersek esneklik aşağıda sağda görüldüğü gibi yazılabilir.

Bir tüketicinin belirli bir zaman diliminde satın almayı isteyeceği bir mal veya hizmet miktarını belirleyen etkenler şöyle sıralanabilir:

i. Malın kendi fiyatı

ii. Tüketicinin geliri

iii. İlişkili malların fiyatları

iv. Tüketicinin zevk ve tercihleri

v. Tüketicinin beklentileri

Diğer tüm değişkenlerin sabit olduğu varsayımı altında tüketicinin aylık geliri arttığında tüketicilerin o mala olan talebi de artıyorsa bu mallara normal mal diyoruz.

Tamamlayıcı malın fiyatı ile malın talebi arasında ters yönlü bir ilişki vardır. Bir malın tamamlayıcısının malın fiyatı artıyorsa söz konusu mala olan talep azalır.

Malın kendi fiyatındaki bir değişme arz eğrisini sağa veya sola kaydırmaz, eğri üzerinde yukarı veya aşağı yönlü harekete neden olur.

Piyasa arz eğrisi bireysel arz eğrilerinin yatay toplamı alınarak oluşturulabilir.

Talep azalırsa talep eğrisi sol tarafa doğru kayar arzdaki artış ise arz eğrisini sağ tarafa kaydırır, bu durumda denge fiyatı azalır.

Talebin çapraz fiyat esnekliği negatif değerler alıyor ise bu tür mallar tamamlayıcı mallardır.

Büyük çoğunlukla mal ve hizmetlere yönelik talebin gelir esnekliği pozitif değerler alır. Bu mallar normal mallardır.

Eğer tüketicinin talep esnekliği sıfır (talep tam katı) ise tüketici malın fiyatı ne olursa olsun satın aldığı miktarı değiştirmemektedir.

Talebin fiyat esnekliği, talep edilen miktarın fiyattaki değişmelere ne kadar duyarlı olduğunun ölçüsüdür ve talep edilen miktardaki yüzde değişmenin, fiyattaki yüzde değişmeye oranı olarak tanımlanır.

Diğer şartlar sabitken; girdi fiyatlarındaki bir artış üreticinin maliyetlerini de artıracağından her fiyat düzeyinde üreticilerin arz etmek isteyecekleri ürün miktarı daha az olacak ve dolayısıyla fiyatlar yukarı yönlü hareket edecek, artacaktır. Bu durumda eğri sola kayacak ve fiyat yukarı yönlü olacaktır. Tam tersi durumda yani girdilerin maliyetinin ucuzlaması durumunda ise eğri sağa kayacak ve fiyatlar düşecektir. Doğru yanıt A'dır.

Firmanın kararlarında uzun dönem, kısa dönem ayrımı yapmak gerekir. Kısa dönem firmanın en az bir ya da daha fazla girdisini değiştiremediği zaman sürecidir. Böyle bir girdiye sabit girdi adı verilir. Çoğu kez sermaye malları yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi sabit girdidir. Uzun dönem ise tüm girdilerin değiştirilebildiği zaman sürecidir. Bu girdilere değişken girdi adı verilir. Dikkat edilirse bu ayrımda ay, yıl gibi belirli bir süre verilmemekte, bir süreçten söz edilmektedir. Uzun dönem; örneğin elektrik üretim sektöründe baraj inşaatının tamamlanması için gereken 5–10 yıl olabileceği gibi; bir ayakkabı boyacısı için yeni boya sandığının yapılabilmesi için gereken 1–2 gün olabilir. Oysaki firmalar çoğu kez var olan üretim kapasitesi içinde üretim miktarlarını ayarlarlar. Bu tür kararlar kısa dönem kararlardır. Bu nedenle, bir firmanın çıktı ile maliyetlerini incelemek için kısa dönem-uzun dönem ayırımı yapmak zorunda kalırız. O halde; kısa dönem, en az bir girdinin sabit olduğu süreç, uzun dönem ise tüm girdilerin değişken olduğu süreçtir. Kısa dönemde firmanın girdilerinden en az biri sabittir. Firma, girdilerden biri sabitken değiştirebildiği girdiler yoluyla üretim miktarını ayarlama yoluna gider. Çoğu firma için emek değişken bir girdi iken, sermaye, toprak gibi girdiler sabit girdilerdir. Uzun dönemde ise girdilerin tamamı değişkendir. Firma uzun dönemde kurmuş olduğu altyapı ve tesisini değiştirebilir. Firma kararlarında, bu bölümde göreceğimiz gibi kısa dönem-uzun dönem ayrımı önemlidir.

Marjinal Ürün ise emek kullanımı bir birim artırıldığında toplam ürün miktarında ne kadar değişme olacağını gösteren ilişkidir.