İKTİSADA GİRİŞ - Deneme Sınavı - 10

Bir tüketicinin belirli bir zaman diliminde satın almayı isteyeceği bir mal veya hizmet miktarını belirleyen etkenler şöyle sıralanabilir.

i. Malın kendi fiyatı

ii. Tüketicinin geliri

iii. İlişkili malların fiyatları

iv. Tüketicinin zevk ve tercihleri

v. Tüketicinin beklentileri

Diğer bütün değişkenler sabitken (Ceteris Paribus), bir mala olan talep miktarı ile malın kendi fiyatı arasında ters orantılı bir ilişki vardır. Bu ilişki Talep Kanunu olarak adlandırılır. Talep kanunu malın fiyatı artıyorsa ceteris paribus tüketicinin o maldan daha az talep edeceğini; malın fiyatı azalı- yorsa tüketicinin o maldan daha fazla talep edece- ğini söylemektedir.

İktisat teorisinde bir malı üreten üreticinin belirli bir dönemde belirli bir fiyattan satmak istediği ürün miktarına piyasaya arz edilen miktar denir. Bu kavram günlük dilde kullandığımız bir şeyi sunma, bir üst makama hitap etme anlamına gelen arz kavramından farklıdır. Burada dikkat etmemiz gereken nokta arz kavramının belirli bir fiyatta üreticinin piyasada sattığı mal miktarını değil, satmak istediği miktarı kapsamasıdır. Arz edilen miktar aynen talepte olduğu gibi belirli bir zaman diliminde tanımlanmalıdır. (Saat, gün, hafta, ay, yıl gibi)

Bir malın arzını belirleyen temel değişkenler:

I. Malın kendi fiyatı

II. Üretim girdilerinin fiyatları

III. Üretim sürecinde bu malla ilişkili olan diğer malların fiyatları

IV. Teknoloji V. Üreticinin beklentileri, olarak tanımlanabilir.

Diğer bütün değişkenler sabit iken (ceteris paribus) bir malın kendi fiyatı ile piyasaya arz edilmek istenen miktar arasında doğru yönlü bir ilişki vardır. Fiyat artarsa arz edilen miktar da artar. Bu ilişkiye iktisat teorisinde Arz Kanunu adı verilir.

Arz ve talebin eşitlenmesiyle oluşan piyasa dengesi ya arzın ya da talebin değişmesiyle değişecektir. Hem arzın hem talebin eş anlı değişmesi de piyasa dengesini değiştirecektir.

Arz ve talep eş anlı olarak ters yönlerde değişirlerse yeni oluşan denge durumunda piyasa fiyatına ve miktarına ne olacağını sırasıyla inceleyelim. Kırmızı et fiyatlarında ve yem fiyatlarında ani bir artış olsun. Bu durumda tavuk eti piyasasında ne olur? Kırmızı etin tavuk etinin ikamesi olduğunu biliyoruz. Bu durumda tüketiciler tavuk etine yönelecekler ve tavuk talebi artacaktır. Yem fiyatlarındaki artış ise üreticilerin maliyetlerini artıracağından tavuk eti arzı azalacaktır. Bu durumda tavuk talebi eğrisi sağa, tavuk arzı eğrisi ise sola kayacaktır. Bu durum Şekil 2.13’de gösterilmiştir. Şeklin sol tarafında yeni denge noktasının daha yüksek bir fiyatta oluşacağını görüyoruz. Bir mala olan talep artar ve aynı anda arz azalırsa, yeni denge fiyatı her zaman daha yüksek olacaktır. Ancak yeni denge miktarının ne olacağı hangi eğrinin daha fazla kayacağına bağlıdır. Şeklin sol tarafında arz ve talepteki değişme oransal olarak aynı olduğundan denge miktarı değişmemiştir. Sağ tarafta ise denge miktarı azalmıştır. Bunun nedeni arzdaki azalmanın talepteki artıştan daha fazla olmasıdır. Bunun tersi bir durumda eğer talepteki artış arzdaki azalmadan daha fazla olsaydı denge miktarının artması gerekirdi. O halde talepte bir artış ve eş anlı olarak arzda bir azalma varsa, denge fiyatı mutlaka artacaktır diyebiliriz. Ancak denge miktarına ne olacağı belirsizdir ve arzın mı yoksa talebin mi daha fazla kayacağına bağlıdır.

Talep edilen miktarın fiyattaki değişmelere ne kadar duyarlı olduğunun ölçüsüne "talebin fiyat esnekliği" denir.

Bir mal veya hizmetin yakın ikamesi varsa o mal ve hizmete yönelik talebin de esnek olmasını bekleriz. Yakın ikamesi olmayan malların talepleri esnek değildir. Ürünün nasıl tanımlandığı da esnekliği belirler. Örneğin yiyecek maddeleri genel bir grup olarak değerlendirildiğinde, yiyecek temel bir ihtiyaç olduğundan talebi esnek değildir. Ancak ürünleri teker teker ele alırsak, örneğin koyun peyniri ya da inek peyniri talebi esnek olan ürünlerdir. Talebin esnekliği zamana da bağlıdır. Kısa dönemde mal ve hizmetlere olan talepler esnek değilken uzun dönemde talep esnektir. Söz konusu malın bütçe içindeki payı da talebi belirleyen faktörlerden biridir. Bir mala yapılan toplam harcama tüketicin toplam bütçesi içinde ne kadar az bir paya sahipse talep esnekliği de o kadar küçük olur. Örneğin tuzun ve karabiberin fiyatları çok fazla artsa da tüketici talep ettiği miktarı fazla değiştirmez.

Doğru cevap B şıkkıdır. Alıcı ve satıcıların bir ürünün alışverişini yapmak amacıyla karşı karşıya geldiği ortam veya yere piyasa adı verilir.

Doğru cevap D şıkkıdır.

Doğru cevap A şıkkıdır.

Doğru cevap C şıkkıdır.

Doğru cevap A şıkkıdır.

Doğru cevap A şıkkıdır.

Doğru cevap A şıkkıdır.

Doğru cevap B şıkkıdır.

Bir tüketicinin belirli bir zaman diliminde satın almayı isteyeceği bir mal veya hizmet miktarını belirleyen etkenler şöyle sıralanabilir.

i. Malın kendi fiyatı

ii. Tüketicinin geliri

iii. İlişkili malların fiyatları

iv. Tüketicinin zevk ve tercihleri

v. Tüketicinin beklentileri

Diğer tüm değişkenler sabitken bir malın fiyatı arttığında, fiyatı artan mal göreli olarak daha pahalı hale gelmiştir. Bu durumda tüketici göreli olarak daha ucuz mallara yönelir. Bu etkiye ikame etkisi  adı verilir. Aynı zamanda tüketicinin parasal geliri sabitken bir malın fiyatının artması tüketicinin satın alma gücünü düşürür. Bu etkiye de gelir etkisi adı verilir. İkame ve gelir etkileri fiyatlar değiştiğinde tüketicinin bir maldan talep edeceği miktarın nasıl değiştiğini açıklamak amacıyla birlikte kullanılır.

Diğer tüm değişkenlerin sabit olduğu varsayımı altında tüketicinin aylık geliri arttığında tüketicilerin o mala olan talebi de artıyorsa bu mallara normal mal diyoruz. Bazı durumlarda ise tüketiciler gelirleri arttıkça belirli mallara olan taleplerini azaltabilirler. Bu mallara ise düşük mal diyoruz. Dikkat edilmesi gereken nokta bu tanımlamanın malların bir özelliğini değil gelirle olan ilişkisini yansıtmasıdır.