İKTİSADA GİRİŞ I

Ne, nasıl ve kimler için üretilecek ve nasıl paylaşılacak? ekonomilerin karar vermek zorunda oldukları konulardır. Bunların çözümü için ekonomiler kendi siyasi yapılarına göre uygun ekonomik yapıları benimser ve bu çerçevede davranış gösterirler. Bu sistemle; Tüm kararların merkezi otorite tarafından alındığı ne, nasıl ve kimin için üretileceği ve paylaşımı konusunda merkezi otoritenin karar verdiği ekonomik sistem kumanda ekonomisi olarak adlandırılırken tüm kararların birbirinden bağımsız tüketici, üretici ve hükümetle ve diğer organizasyonlara bağlı alındığı ekonomik sistem piyasa ekonomileri ya da fiyat sistemi olarak adlandırılır. kumanda ekonomisi ile piyasa ekonomisi arasında kalan her iki sistemin bazı yönlerini kabul eden en yaygın olarak görülen özel ve kamu maliyetinin yer aldığı piyasa mekanizması yanında müdahaleyi de içine sindirebilen fiyat mekanizması yanında merkezi planlamaya da uygulama çabasındaki sistem ise karma sistemdir.

Fayda; Bireyin tüketilen mal ve hizmetlerden elde edeceği memnuniyettir. İktisatçılar bir kısmı faydanın ölçülebileceğini ve ölçü biriminin de Util olduğunu ifade ederler. Bu düşünce yapısındaki iktisatçılar kardinalist yaklaşımı benimserler ve aynı zamanda faydanın herkes için objektif yani aynı olduğunu ifade ederler. Ordinalist düşüncedekiler ise faydanın kişiden kişiye farklı olduğunu faydanın ölçülemeyeceğini ancak karşılaştırılabileceğini ifade ederler.

Toplam fayda; bir malın çeşitli miktarlarının tüketilmesi sonucu ulaşılan tatmin düzeyidir. Marjinal fayda ise; Belirli bir zaman diliminde bir maldan bir birim daha fazla tüketilmesi sonucu toplam faydada ortaya  çıkan değişmedir. Malın tüketilen miktarları arttıkça sağlanan toplam fayda her ilave birim ile önce artması sonrasında artışın azalarak devam etmesi en yüksek düzeye ulaştıktan sonra düşmesini ifade eden tanımlamaya azalan marjinal fayda yasası denir. Diğer bir deyişle Bir maldan tüketilen miktar arttıkça, artan her birim maldan alınacak fayda azalır.  Toplam fayda azalan marjinal fayda yasasına göre çizilmektedir.

Bir malın fiyatı ile miktarı arasındaki ilişkiye bakıldığında fiyat ve miktar arasındaki ilişki aynı yönde seyrediyorsa(Pozitif) arz kanunundan ters yönde(Negatif) ise talep kanunundan bahsederiz. Dolayısıyla bir malın fiyatı yükseldiğinde miktarının azalması ya da fiyatı düştüğünde miktarının artması Talep kanunu olarak adlandırılır.

Bireylerin ve toplumların karşı karşıya bulunduğu temel ekonomik sorun kıtlıktır. Kıtlık, isteklerimizin sahip olduğumuz kaynaklardan daha fazla olması durumunda ortaya çıkar.

Ekonominin bize öğrettiği temel derslerden biri, yaptığımız tüm seçimlerin bir maliyet içermesidir, yani bedavacılık söz konusu değildir. Belirli bir tercih ya da davranış̧ için vazgeçmek zorunda kaldığımız en değerli alternatif bu seçimin ya da davranışın fırsat maliyetidir.

Üretim imkânları sınırı; mevcut üretim faktörleri ve üretim teknolojisi veri iken belirli bir dönemde ekonominin maksimum düzeyde üretebileceği çeşitli çıktı (ürün) bileşimlerini gösterir.

Üretim imkânları sınırı eğrisi; kıtlığın sonuçlarını ekonomideki tercihleri ve her tercihin alternatif maliyetini göstermektedir. Eğri üzerindeki her noktada hangi maldan ne kadar üretileceğini bulabiliriz.

Eğri dışındaki bir bileşimi üretmek imkânsızdır. Çünkü ekonomi bu düzeydeki bir üretimi gerçekleştirecek kaynaklara sahip değildir. Eğri üzerindeki her nokta etkin üretim bileşimlerini gösteren noktalardır.

Bu noktalar mevcut kıt kaynaklarla üretilebilecek maksimum üretim düzeyleridir. Bir kez üretim imkânları sınırı üzerinde etkin noktalara ulaşıldığında mallardan birini biraz daha fazla üretmenin tek yolu diğerini az üretmektir.

Marjinal dönüşüm oranı; bir maldan bir birim daha fazla üretmek için öteki maldan ne kadar fedakârlık etmek gerektiğini göstermektedir. Bu ise fırsat maliyeti tanımı ile aynıdır.

Artan fırsat maliyeti; bir malın daha fazla üretilmesi için diğer maldan artan miktarlarda vazgeçilmesi gereken bir durum olarak tanımlanır.

Üretim imkânları sınırı belirli bir zaman diliminde, veri kaynak arzı ve sabit bir teknolojiye göre çizilmekte, farklı malların etkin üretimi altında birbirlerine dönüşümünü̈ göstermektedir. Şayet ekonomide, mevcut olan kaynaklar (üretim faktörleri) ve belirli bir teknoloji ile üretim imkânları sınırına erişilemiyorsa, kaynakların tümü etkin kullanılmıyor, dolayısıyla daha az üretim gerçekleştiriliyor demektir.

Tüm ekonomilerin yanıt aradığı üç temel soru;

Neler üretilecek?

Nasıl üretilecek? ve

Kimler için üretilecek? ya da Nasıl paylaşılacak? biçimindedir.

Bu üç temel sorunun çözümü için toplumlar siyasi yapılarına uygun ekonomik sistemleri benimseyerek, bu çerçevede davranış̧ içinde olurlar. Ekonomilerin işleyiş̧ sistemleri ile ilgili olarak;

Piyasa Ekonomileri Sistemi; piyasa ekonomisinde neyin, nasıl ve kimler için üretileceği konusu birbirlerinden bağımsız bireysel tüketiciler, üreticiler, hükümetler ve diğer organizasyonların kararlarına bağlı olup, bunlar piyasalarda birbirleri ile etkileşim içindedirler. Bu sistemde temel koordinasyonu piyasada belirlenen fiyatlar sağlar. Bu yüzden serbest piyasa sistemine çoğu kez fiyat sistemi de denir.

Marjinal fayda, belirli bir zaman diliminde bir maldan, bir birim daha fazla tüketilmesi sonucunda ortaya çıkan toplam faydadaki değişme olarak tanımlanır. Kısaca ilave tüketilen birimin sağladığı fayda marjinal faydadır. Toplam fayda belirli bir düzeye kadar her ilave birim ile artmaktadır. Ancak bu artış̧ azalarak devam etmektedir. Hatta toplam fayda en yüksek düzeye ulaştıktan sonra ilave tüketimin toplam faydaya katkısı negatif değer almaktadır. Dolayısıyla tüketici azalan marjinal fayda ile karşı karşıyadır.

Doğru cevap A seçeneğinde yer almaktadır.

Doğru cevap A seçeneğinde yer almaktadır.

Doğru cevap A seçeneğinde yer almaktadır.

Doğru cevap A seçeneğinde yer almaktadır.

Doğru cevap A seçeneğinde yer almaktadır.

Doğru cevap A seçeneğinde yer almaktadır.