Talep, diğer faktörler sabit iken belirli bir zaman diliminde tüketicilerin bir mal veya hizmetten farklı fiyat düzeylerinde satın almak istedikleri miktardır.

Malın kendi fiyatı, tamamlayıcı malların fiyatları, ikame malların fiyatları, tüketicilerin geliri, tüketicilerin beklentileri, tüketicilerin sayısı, tüketicilerin zevk ve tercihleri.

İkame etkisi, diğer faktörler sabitken bir malın fiyatı arttığında tüketicinin fiyatı ar- tan bu malın yerine göreceli (nispi) olarak daha ucuz olan diğer malı tercih etmesidir.  Bu ikame etme durumunu şöyle açıklayabiliriz: diğer faktörler sabitken, bir malın fiyatı arttığında diğer malların fiyatlarına kıyasla bu malın fiyatı göreceli (nispi) artmış olur, yani söz konusu mal göreceli olarak daha pahalı hâle gelmiş olur. Tüketicilerde rasyonel davranış çerçevesinde pahalılaşan bu malı fiyatı göreceli olarak daha düşük olan bir malla ikame eder. Tüketicilerin bu ikame etme davranışı sonrasında fiyatı artan malın satın alı- nan miktarı azalırken, göreceli olarak fiyatı daha düşük olan malın satın alınan miktarı da artmış olur ve bu durumda ikame etkisi olarak tanımlanır. İkame etkisi neticesinde talep pahalı maldan göreceli olarak daha ucuz olan mala kaymış olur.

Piyasa Talep Eğrisi, herhangi bir mal veya hizmet piyasasında her bir tüketiciye ait bireysel talep eğrisinin her bir spesifik fiyat düzeyinin yatay toplanması sonrasında elde edilen yeni eğridir.

Talep Eğrisi Üzerinde Hareketlenme

Herhangi bir mal veya hizmete ait piyasa talep eğrisi, farklı fiyat düzeylerinde ilgili piyasada yer alan tüm tüketicilerin satın almak istedikleri toplam miktarları göstermektedir. Bu bağlamda, fiyatta bir artış meydana geldiğinde aynı talep eğrisi üzerinde kalarak tüketiciler maldan talep ettiği miktarı azaltmakta iken fiyatta bir azalış meydana geldiğinde aynı talep eğrisi üzerinde kalarak tüketiciler maldan talep ettiği miktarı arttırmaktadır. Dolayısıyla malın fiyatında bir değişimin meydana gelmesi talep eğrisi boyunca hareketlenme anlamına gelmektedir. Neticede malın fiyatındaki değişim sadece malın talep edilen miktarında bir değişime yol açar ama malın piyasa talep eğrisinde herhangi bir değişime yol açmaz. 

Piyasa Talep Eğrisindeki Kaymalar

Bir mal veya hizmete ait piyasada malın kendi fiyatı dışındaki malın talebine etki eden diğer faktörlerde meydana gelen değişmeler talep eğrisinin sağ yukarıya doğru veya sol aşağıya doğru kaymasına neden olur. Diğer bir ifadeyle, malın kendi fiyatındaki değişim sadece malın talep eğrisi üzerinde hareketlenmeye yol açıyor iken malın talebine etki eden diğer faktörlerdeki değişim malın talep eğrisinin yukarı ya da aşağı yönlü kaymasına sebebiyet vermektedir. Talep eğrisinin kaymasına neden olabilecek temel faktörler şunlardır;

1. Tüketicilerin Gelirindeki Değişim
2. İlişkili Malların (İkame veya Tamamlayıcı Malların) Fiyatlarındaki Değişim
3. Tüketicilerin Zevk ve Tercihlerindeki Değişim
4. Tüketicilerin Beklentilerindeki Değişim
5. Tüketicilerin Sayısındaki Değişim.

Mal fiyatındaki değişmeler, talep eğrisi üzerinde değişime neden olur.

Bir mal veya hizmete ait piyasada malın kendi fiyatı dışındaki malın talebine etki eden diğer faktörlerde meydana gelen değişmeler talep eğrisinin sağ yukarıya doğru veya sol aşağıya doğru kaymasına neden olur.

Diğer bir ifadeyle, malın kendi fiyatındaki değişim sadece malın talep eğrisi üzerinde hareketlenmeye yol açıyor iken malın talebine etki eden diğer faktörlerdeki değişim malın talep eğrisinin yukarı ya da aşağı yönlü kaymasına sebebiyet vermektedir. Talep eğrisinin kaymasına neden olabilecek temel faktörler şunlardır;

Tüketicilerin Gelirindeki Değişim

İlişkili Malların (İkame veya Tamamlayıcı Malların) Fiyatlarındaki Değişim

Tüketicilerin Zevk ve Tercihlerindeki Değişim

Tüketicilerin Beklentilerindeki Değişim

Tüketicilerin Sayısındaki Değişim.

Diğer faktörler ve malın fiyatı sabit iken tüketicilerin gelirinde meydana gelecek olan bir artış tüketicilerin satın alma gücünü (reel gelirini) arttırır ve bunun soncunda da tüketicilerin aynı fiyat düzeyinde ilgili maldan daha fazla satın almasına imkân verir. Bu da talep eğrisinin sağa kayması demektir.

Diğer faktörler ve malın fiyatı sabit iken tüketicilerin gelirinde meydana gelecek olan bir azalış tüketicilerin satın alma gücünü (reel gelirini) azaltır ve bunun soncunda da tüketicilerin aynı fiyat düzeyinde ilgili maldan daha az satın almasına sebebiyet verir. Bu da talep eğrisinin sola kayması demektir. 

Eğer ilişkili mallardan birinin fiyatında bir düşüş meydana geldiğinde ilişkili diğer malın talebi artıyorsa veya ilişkili mallardan birinin fiyatında bir artış meydana geldiğinde ilişkili diğer malın talebi azalıyorsa, bu durumda bu mallar tamamlayıcı mallar olarak tanımlanmaktadır. Örneğin, renkli yazıcı fiyatlarında meydana gelecek olan bir düşüş talep edilen renkli yazıcı miktarını artıracaktır. Bu durum renkli yazıcı talep eğrisi üzerinde aşağıya doğru bir hareketlenme anlamına gelmektedir. Oysa bu değişme, aynı zamanda renkli yazıcı kartuşu talebini de arttıracaktır ve bunun neticesinde renkli yazıcı kartuşu talep eğrisi sağa kayacaktır.

Eğer ilişkili mallardan birinin fiyatında bir düşüş meydana geldiğinde ilişkili diğer malın talebi azalıyorsa veya ilişkili mallardan birinin fiyatında bir artış meydana geldiğinde ilişkili diğer malın talebi artıyorsa, bu durumda söz konusu bu iki mal ikame (rakip) mal olarak adlandırılır.

Tüketicilerin zevk ve tercihleri de talebin önemli bir belirleyicilerinden bir tanesidir. Tüketicilerin zevk ve tercihleri; çevresel faktörlere, modaya, firma reklamlarına, psikolojik sebeplere, popüler kültüre, sosyolojik unsurlara, dinsel faktörlere, teknolojiye v.b. unsur-ara bağlı olarak şekillenip değişmektedir. Bir malın fiyatı ne olursa olsun, tüketicilerin bir malı diğerlerine oranla ne kadar tercih ettiği ilgili malın talep miktarını etkileyecektir. Tüketicilerin zevk ve tercihlerdeki bir değişiklik bir mala olan talebi etkileyecektir. Örneğin tüketicilerin sağlıklı beslenme veya fit bir vücuda sahip olma yönündeki tercihleri, onların taleplerini yağlı gıdalardan yarı yağlı veya yağsız gıdalara kaydırmalarına sebebiyet verir. Bunun neticesinde yağlı gıdaların talep edilen miktarı azalır ve yağlı gıda talep eğrisi sola kayar iken yağsız gıdaların talep edilen miktarı artar ve yağsız gıda talep eğrisi sağa kayar.

Arz, diğer faktörler sabit iken belirli bir zaman diliminde üreticilerin bir mal veya hizmetten farklı fiyat düzeylerinde satmak istedikleri miktardır.

Üreticilerin ilgili maldan ne kadar arz edeceklerine (üretip satmak isteyeceklerine) ilgili malın piyasa fiyatının yanında diğer faktörlerde (bunlar; girdi fiyatları, diğer malların fiyatları, teknoloji, beklentiler, vergiler, sübvansiyonlar ve firma sayısı) etki etmektedir.

Arz Kanunu; diğer faktörler sabit iken, belli bir zaman diliminde bir malın fiyatı ile o maldan üreticilerin satmak istediği miktar arasında aynı yönlü bir ilişki olmasını ifade eder. Diğer bir ifadeyle Arz Kanunu; diğer faktörler sabit iken, belli bir zaman diliminde daha yüksek fiyat düzeyleri için bir mal veya hizmetin arz edilen miktarının daha fazla olacağına işaret ediyor iken daha düşük fiyat düzeyleri için bir mal veya hizmetin arz edilen miktarının daha az olacağına işaret etmektedir. Dolayısıyla arz kanunu arz eğrisinin pozitif eğimli olacağını ima etmektedir.

Firma Arz Şedülü, diğer faktörler sabitken belli bir zaman diliminde bir üreticinin bir mal veya hizmetten farklı fiyat düzeylerinde satmak istediği miktarları gösteren tablodur.

Firma Arz Eğrisi, diğer faktörler sabit iken bir üreticinin bir mal veya hizmetten satmak istediği miktarlar ile malın farklı fiyat düzeyleri arasındaki fonksiyonel ilişkiyi ortaya koyan grafiktir.

Piyasa arz eğrisinin kaymasına neden olabilecek temel faktörler şunlardır:

Girdi Fiyatlarındaki Değişme (Üretim Maliyetlerindeki Değişme)

Teknoloji ve Üretkenlik

Vergiler ve Sübvansiyonlar

Diğer Malların Fiyatları

Üreticilerin Beklentileri

Piyasadaki Firmaların Sayısı

Piyasa arz eğrisi, her bir farklı fiyat düzeyinde firmaların arz etmeyi arzu ettikleri miktarları yansıtır. Eğer bir mal veya hizmetin üretimi için gerekli olan girdilerin (doğal kaynaklar, iş gücü, sermaye, girişimcilik vb..) fiyatları artarsa, firmalar aynı miktar üretimi gerçekleştirebilmek için daha fazla maliyete katlanacaklarından dolayı ilgili mal veya hizmet için daha fazla fiyat isteyeceklerdir. Bu nedenle piyasa arz eğrisi bir bütün olarak sola kayacak ve bu da her bir fiyat düzeyi için daha az arz edilen mal veya hizmet anlamına gelmektedir. 

Devletin topladığı bazı vergiler (mesela malın satışı üzerinden alınan vergiler) malın satış fiyatının belirlenmesinde baz alınan maliyetlerin artmasına yol açacağından dolayı üretim maliyetlerini yukarı çeker. Devletin vergi almasından kaynaklı bu üretim maliyet artışı piyasa arz eğrisini bir bütün olarak sola kaydıracaktır. Diğer yandan devletim reel sektör için üretimi destekleme amaçlı uyguladığı sübvansiyonlar malın üretim maliyetlerini düşüreceğinden dolayı piyasa arz eğrisi bir bütün olarak sağa kayacaktır.