İKTİSADA GİRİŞ I - Deneme Sınavı - 16

Sermaye; mal ve hizmetlerin üretilmesinde insanlar tarafından kullanılan uzun ömürlü araçlardır. Bu araçlar arasında yer alan bina, makine, teçhizat gibileri fiziki sermaye, çalışanların sahip olduğu bilgi ve beceri ise beşeri sermaye olarak adlandırılmaktadır.

Bir ekonomide dört tür aktör ya da katılımcı söz konusudur. Bunlar, hanehalkı, firmalar, devlet ve piyasalardır.

İktisada giriş çerçevesinde ele alınan teorik yaklaşımlar çoğunlukla diğer şartlar sabittir varsayımı kullanılarak geliştirilir. Bu varsayıma göre, bir iktisadi olgu incelenirken, bu olguyu etkileyen değişkenlerden belirli bir tanesinin değiştiğini, diğer değişkenlerin ise sabit kaldığını kabul ederiz. Bu varsayım analizleri basitleştirmenin temel araçlarından bir tanesidir. Diğer şartlar sabitken varsayımının Latince karşılığı Ceteris Paribus’dur.

Pozitif iktisat; iktisadın ne olduğunu belirlemeye çalışan ve değer yargısı içermeyen bölümüdür. Normatif iktisat; toplumsal refahın en üst düzeyde sağlanabilmesi için ne olması gerektiğini inceler.

Bireylerin ve toplumların karşı karşıya kaldığı ekonomik sorunlar içerisinde üretim, tüketim, dağıtım ve pazarlama yer almakla birlikte temel sorun kutluktur. Kıtlık isteklerimizin sahip olduğumuz kaynaklardan daha fazla olması durumunda ortaya çıkar. Kıtlık ekonomi biliminin ortaya çıkış nedenidir.

Halkın isteklerinin sınırsız olması ve kaynakların ise sınırlı olması sonucu ekonomi biliminin temelini oluşturan kıtlık kavramı ortaya çıkmakta ve bunun sonucunda da tercih ya da seçim yapma zorunluluğu oluşmaktadır. Yani; Kıtlık temelinde tüm ihtiyaçlarımızın karşılanmasındaki kaynakların yetersizliğine bağlı olarak tercih yapmayı zorunlu kılmaktadır.

Mevcut kaynaklar; Doğa, emek, sermaye olarak ele alındığında Bedensel yani; fiziksel güç kullanımı emeği ifade ederken beşeri emek; zihinsel çalışmaları, ekonomideki makine ve teçhizatlar fiziksel sermayeyi, bireyin ya da işçinin kendisi için kendisini geliştirmek adına yaptığı yatırımlar beşeri sermayeyi ifade eder. Finansal sermaye ise; Fiziksel sermaye üzerinde mülkiyet hakkını ifade eder.

Tüm isteklerimizi karşılamadaki zorluk bizi sınırlı kaynaklarımızın en iyi şekilde kullanabilmek için tercih ya da seçim yapmaya zorlar. Seçim yaparken fayda ve maliyet dikkate alınır ve yapılan tüm seçimlerin maliyet içermesi ya da bedavacılık söz konusu olmaması belirli bir seçimi yaparken ya da bir davranış için vazgeçmek zorunda kaldığımız en değerli alternatif bu seçim ya da davranışın fırsat maliyetidir.

Mevcut üretim faktörleri ve üretim teknolojisi veri iken belirli bir dönemde ekonominin maksimum düzeyde üretebileceği ürün bileşimini gösteren eğri üretim imkanları sınırı eğrisidir. Bu eğri içerisinde kalan bir noktada bu ekonomi ilgi malı mevcut kaynak ve teknolojisi ile üretebilirken kaynak israfı yapmaktadır. Eğri dışında kalan noktalarda ise bu ekonomi bu malı üretememekte ve mevcut kaynak ve teknolojisi bu malı üretmeye yetmemektedir. Eğri üzerinde yer alan noktalarda ise bu ekonomide etkin kaynak kullanımı ile ilgili malın üretimi gerçekleşmektedir. etkin üretim bileşeni söz konusu olup bu noktalarda mallardan birisini biraz daha fazla üretmenin tek yolu diğer mal üretimini azaltmaktır.

Kasadan para çıkışını gerektiren maliyetler açık maliyet gerektirmeyen maliyetler örtük maliyet olarak ifade edilir. Bir maldan daha fazla üretmek için diğer maldan aynı miktarlarda vazgeçilmesi sabit fırsat maliyeti daha az vazgeçilmesi azalan fırsat maliyeti daha fazla miktarlarda vazgeçilmesi gereken durum ise artan fırsat maliyetidir.

Ne, nasıl ve kimler için üretilecek ve nasıl paylaşılacak? ekonomilerin karar vermek zorunda oldukları konulardır. Bunların çözümü için ekonomiler kendi siyasi yapılarına göre uygun ekonomik yapıları benimser ve bu çerçevede davranış gösterirler. Bu sistemle; Tüm kararların merkezi otorite tarafından alındığı ne, nasıl ve kimin için üretileceği ve paylaşımı konusunda merkezi otoritenin karar verdiği ekonomik sistem kumanda ekonomisi olarak adlandırılırken tüm kararların birbirinden bağımsız tüketici, üretici ve hükümetle ve diğer organizasyonlara bağlı alındığı ekonomik sistem piyasa ekonomileri ya da fiyat sistemi olarak adlandırılır. kumanda ekonomisi ile piyasa ekonomisi arasında kalan her iki sistemin bazı yönlerini kabul eden en yaygın olarak görülen özel ve kamu maliyetinin yer aldığı piyasa mekanizması yanında müdahaleyi de içine sindirebilen fiyat mekanizması yanında merkezi planlamaya da uygulama çabasındaki sistem ise karma sistemdir.

Fayda; Bireyin tüketilen mal ve hizmetlerden elde edeceği memnuniyettir. İktisatçılar bir kısmı faydanın ölçülebileceğini ve ölçü biriminin de Util olduğunu ifade ederler. Bu düşünce yapısındaki iktisatçılar kardinalist yaklaşımı benimserler ve aynı zamanda faydanın herkes için objektif yani aynı olduğunu ifade ederler. Ordinalist düşüncedekiler ise faydanın kişiden kişiye farklı olduğunu faydanın ölçülemeyeceğini ancak karşılaştırılabileceğini ifade ederler.

Toplam fayda; bir malın çeşitli miktarlarının tüketilmesi sonucu ulaşılan tatmin düzeyidir. Marjinal fayda ise; Belirli bir zaman diliminde bir maldan bir birim daha fazla tüketilmesi sonucu toplam faydada ortaya  çıkan değişmedir. Malın tüketilen miktarları arttıkça sağlanan toplam fayda her ilave birim ile önce artması sonrasında artışın azalarak devam etmesi en yüksek düzeye ulaştıktan sonra düşmesini ifade eden tanımlamaya azalan marjinal fayda yasası denir. Diğer bir deyişle Bir maldan tüketilen miktar arttıkça, artan her birim maldan alınacak fayda azalır.  Toplam fayda azalan marjinal fayda yasasına göre çizilmektedir.

Bir malın fiyatı ile miktarı arasındaki ilişkiye bakıldığında fiyat ve miktar arasındaki ilişki aynı yönde seyrediyorsa(Pozitif) arz kanunundan ters yönde(Negatif) ise talep kanunundan bahsederiz. Dolayısıyla bir malın fiyatı yükseldiğinde miktarının azalması ya da fiyatı düştüğünde miktarının artması Talep kanunu olarak adlandırılır.

Bireylerin ve toplumların karşı karşıya bulunduğu temel ekonomik sorun kıtlıktır. Kıtlık, isteklerimizin sahip olduğumuz kaynaklardan daha fazla olması durumunda ortaya çıkar.

Ekonominin bize öğrettiği temel derslerden biri, yaptığımız tüm seçimlerin bir maliyet içermesidir, yani bedavacılık söz konusu değildir. Belirli bir tercih ya da davranış̧ için vazgeçmek zorunda kaldığımız en değerli alternatif bu seçimin ya da davranışın fırsat maliyetidir.