II. MEŞRUTİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI

Nesre dayalı ve kurgusal bir düzleme oturtulmuş olan roman, hikâye ve tiyatro gibi türlerin (yazılması ve okunulması) sürdürülebilirliği kompozisyonlarındaki çatışmalarla sağlanabilmektedir. Roman ve hikâyede bu çatışma, olanla olması gereken arasına yerleştirilmiştir. Böylece roman ve hikâye bir yandan içinde yaşanmakta olan sosyal, siyasal, psikolojik vb. durumların tespitini yaparken bir yandan da olması gereken ideal durumun telkinini gerçekleştirir. Modern Türk edebiyatının ilk dönem roman ve hikâyeleri bu özelliği çok belirgin şekilde taşırlar. Bu durum edebiyatın sosyal hayatın gerçeklerine daha açık ya da yakın olduğu -Millî edebiyat hareketi gibi- zamanlarda varlığını daha baskın bir özellik olarak hissettirir. Millî Edebiyat Hareketi, roman ve hikâyesi kurgusal bir dünya üzerinden sosyal hayatla ilgili mesajlar vermek ve yönlendirmeler yapmak isteyen bir yapı ortaya koyar. Bu yönlendirmeler kaynağını toplumun kendi değerlerinden
alan -Türkçülük, İslamcılık, Osmanlıcılık ve Batıcılık gibi- şekillerdedir. Eserler sanatsal bir iddiadan çok iletmek istedikleri dünya anlayışlarıyla varlık gösterirler. Ancak yine de ülkedeki bütün sosyal, siyasal ve fikrî oluşumlara rağmen sanattan ödün vermemek konusunda ısrarcı olanlar da vardır. Cevap B şıkkıdır.

Modern Türk edebiyatının ilk polisiye romanı Ahmet Mithat Efendi’nin yazdığı 1885 tarihli Esrar-ı Cinayat’tır. Romanın alt başlıklarından olan polisiye roman Türk edebiyatında çok ilgi görmese de bütün popüler  edebiyat ürünleri gibi varlığını geri planda sürdürür. Ancakhiçbir zaman aşk romanları
kadar büyük ilgi çekmez. Cevap D şıkkıdır.

İçinde yaşanılan oldukça zorlu şartlarla dolu zamanı Ömer  Seyfettin ve Gökalp gibi bir Ergenekon’a benzeten başka sanatçılar da yazı ve şiirlerinde bu motif etrafında dolaşırlarken Türklük bilinci ve yeniden doğma inancının oluşmasını hızlandırmak isterler. Halide Edip de aynı etkilenme sebebiyle Mütareke ve Millî Mücadele yıllarında yaşananları, bunlar karşısındaki duygulanışlarını anlattığı hikâyelerini Dağa çıkan Kurt (1922) isimli kitabında bir araya getirmiştir. Benzer tesirlerle Yakup Kadri de Millî Mücadele yıllarında İkdam gazetesinde yayımladığı yazılarını topladığı kitabına Ergenekon (1929) adını verir. Hatta kitap ilk baskısında Ziya Gökalp’tan “Börteçine kurdun adı/Ergenekon yurdun adı” alıntısıyla okuyucuya sunulmuştur. Cevap B şıkkıdır.

Yazı hayatına Edebiyat-ı Cedide etrafında başlayan Ahmet Hikmet’in, “Fecr-i Âti Edebî Beyannamesi”nde imzalarına rastlanan Refik Halit ve Yakup Kadri’nin daha sonraki yıllarda sanatla
ilgili yaklaşımlarını değiştirerek Yeni Lisanın teklif ettiği anlayışı benimsedikleri ve bu doğrultuda eserler verdikleri görülmektedir. Öte yandan bütün değişmelere rağmen benimsediği sanat anlayışına sadık kalan Halit Ziya ve Mehmet Rauf gibi yazarlarla edebiyatta meydana gelen değişimlerin bütünüyle dışında kalan ve kendine özgü bir yol oluşturan Hüseyin Rahmi, Selahattin Enis gibi sanatçılar da bu yılların yazar kadrosunu oluştururlar. Onlar da günün edebiyatının çeşitliliğine katkıda bulunmalarına rağmen farklı bir yolun temsilcisi olmak durumundadırlar. Cevap E şıkkıdır.

Bir Edebiyat-ı Cedide sanatçısı olarak yazı hayatına başlayan ve dönemin başarılı küçük hikâye yazarlarından olan Ahmet Hikmet (Müf­tüoğlu, 1870-1927) sonraki yıllarda anlayış değiştirerek Yeni
Lisan Hareketinin arkasından gelişen edebiyatın yazarları arasına girer. Çağlayanlar’da (1922) toplanan küçük hikâyeleri ve Gönül Hanım (1920) romanı ile Türkçülük akımının önemli isimleri arasında yer alır. Cevap C şıkkıdır.

Edebiyata 20. yüzyıl başlarında ‘sanat şahsî ve muhteremdir’ prensibini samimiyetle savunan bir sanatçı olarak başlayan Yakup Kadri’nin (Karaosmanoğlu, 1889- 1974) de bu noktadaki ısrarı çok uzun sürmez. Çünkü bütün Türk aydınları üzerinde geniş dalgalanmalara ve arayışlara sebep olan Trablus ve Balkan harplerinin Osmanlı Devletinin bünyesinde açtığı büyük yara, onu da derinden sarsmıştır. Birbiri ardınca gelen olaylar yazarın sanat anlayışı tamamen değiştirir. Bu devirdeki duygularını Rahmet’te (1914) anlatan Yakup Kadri, artık ferdin duygularını dile getiren bir yazar olmaktan çıkıp cemiyet meselelerini anlatan sosyal içeriklibir yazar olmaya doğru yönelir. Mütareke yılları ve İstiklal Savaşı Yakup Kadri’yi kendi cemiyetine daha da fazla yaklaştırır. Ziya Gökalp’ın da tesirleriyle yazılarında Türk milletini yakından ilgilendiren meselelere yer vermeye başlar. Cevap A şıkkıdır.

Ömer Seyfettin (1884-1920), dilde başlayan ve genişleyerek bütün hayatı içerisine alan Yeni Lisan hareketinin başındaki üç isimden biridir. Ömer Seyfettin Maupassant tarzı denilen hikâyenin bizdeki en mühim temsilcisidir. Hikâyeleri genel olarak birinci tekil şahıs ağzından yazılmışlardır. Bunların
özellikle mizahî bir tonlama taşıyanları oldukça çarpıcı bir sona vararak okuyucu üzerinde açık bir etki oluştururlar. Bu etki, hikâyeler aracılığıyla çizilmeye çalışılan insan portresinin belirginleşmesine de yardımcı olur. Cevap A şıkkıdır.

“Mekân insan ilişkisi ve hikâye kurma tekniğinde Maupassant’ı örnek alan yazarımız anlatma tekniği bakımından zaman zaman Daudet’yi hatırlatır”. Kötümser bir yazar olan Yakup Kadri, Maupassant’ın kötümserliğiyle de birleşerek Anadolu manzaraları ve içinde yaşayan insanın hayat sahnelerini anlatırken dönem yazarlarının aksine dikkatleri olumsuzluklara çeker. Yeninin içinde yer alan ve onu çürüten eskiyi, kuruluşun içindeki yıkılışı gören yazar, hikâyeleri gibi romanlarında da bu bakış açısını sürdürür. Bu, ilk roman Kiralık Konak’tan itibaren yazarın hiç değiştirmediği bir bakış açısıdır. Cevap D şıkkıdır.

Aydemir (1918) adlı romanıyla dönemde adını duyuran Müfide Ferit (Tek, 1892-1971), aslında roman konusunda sınırlı bir eser sayısına sahip Yeni Lisan yolunun önemli eserlerinden birini vermiştir. Roman Halide Edip’in Yeni Turan’ından (1913) sonra Türkçü düşünce etrafından yazılmış ikinci romandır. Her iki romanın da birer kadın yazar tarafından yazılmış olması, kadınların bu düşünce içindeki yerlerini belirtmesi açısından dikkat çekicidir. Halide Edip Yeni Turan’da Türkiye Türklüğü üzerinde dururken Müfide Ferit Aydemir’le Asya Türklüğüne açılır. Bu sebeple İstanbul’dan başlayarak Asya’daki Türk dünyasına açılan roman, o günlerin insanına Ahmet Hikmet’in Gönül Hanım’ından daha önce Orta Asya Türklüğünü tanıştırır. Ancak “Döneminin birçok meselesine dokunan Aydemir uyandırdığı heyecana rağmen, tezli olmasından kaynaklanan kusurlar dolayısıyla
da hayli hırpalanmıştır”. Cevap C şıkkıdır.

Yeni Lisan yazarları arasında yer alan Yakup Kadri, Nur Baba'da (1922) dikkatleri sosyal hayatın çürümüş bir başka tarafına yönelttiği romanıdır. Nur Baba romanı, Türk kültür tarihi içinde önemli roller üstlenmiş ve bir kültür ocağı haline gelmiş Bektaşi tekkesinin çöküşünü anlatmaktadır. Cevap D şıkkıdır.

Modern Türk edebiyatının ilk polisiye romanı Ahmet Mithat Efendi’nin yazdığı 1885 tarihli Esrar-ı Cinayat’tır.

''Eniye'' Fatma Aliye Hanım tarafından yazılmıştır.

1911-1922 arası Türk edebiyatının baskın karakterini Yeni Lisan anlayışının da etrafında meydana geldiği Türk milliyetçiliği düşüncesi oluşturmaktadır.

Halide Edip de aynı etkilenme sebebiyle Mütareke ve Millî Mücadele yıllarında yaşananları, bunlar karşısındaki duygulanışlarını anlattığı hikâyelerini Dağa çıkan Kurt (1922) isimli kitabında bir araya getirmiştir.

Yakup Kadri, Kiralık Konak romanında Çanakkale Savaşında elde edilen zaferin millet üzerinde
gerçekleştirdiği uyanışı kahramanları üzerinden anlatır.

Halit Ziya Uşaklıgil ''hikaye'' adlı eseri yazmıştır.

Ahmet Mithat Efendi, Halit Ziya (Uşaklıgil), Mehmet Rauf, Ahmet Hikmet (Müf­tüoğlu), Fazlı Necip, Cemil Süleyman, Selami İzzet, İzzet Melih, Refik Halit (Karay), Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) Tanzimat, Edebiyat-ı Cedide ve Fecr-i Âti edebiyatının roman ve hikâyesinin temsilcileridir.

Gençlik ve Edebiyat Hatıraları’nda yazdığına göre Yakup Kadri bizzat Ziya Gökalp tarafından Yeni Lisan edebiyat anlayışının en iyi kalemi olarak gösterilmiştir.

Hüseyin Cahit Yalçın, kısa hikayelerini ''Hayat-ı Hakikiye Sahneleri’nde'' bir araya getiren yazardır.

Yakorit Sınır Bölüğü’ndeki görevi sırasında edindiği tecrübeleriyle “Beyaz Lâle”, “Bomba”ve “Nakarat” hikaleyerini yazan yazar Ömer Seyfettin'dir.