II. MEŞRUTİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI

Türk Derneği, etki alanını bir süreli yayınla genişletmek ister. Başlangıçta o yıllarda çıkmakta olan Sırat-ı Müstakim dergisini kendisine yayın organı olarak seçersede 1911 yılında Türk Derneği dergisini çıkarmaya başlar. Aylık yayımlanan bu dergi ancak 7 sayı çıkabilir.

Türk Derneği’nin çabaları“Yeni Lisan”ın önünde önemli bir birikim ve son deneyimdir. Dernek Rusçuk,İzmir, Kastamonu ve Budapeşte’de açılan şubeleriyle iyi niyetli çalışmalar yapmıştır.

‘Yeni Lisan’ dil, edebiyat ve hayat anlayışını anlatmak üzere Selanik’te çıkan Genç Kalemler, ilk 13 sayısı boyunca başlığının altında “Yeni lisanın tamimine hizmet eder” cümlesiyle yayımlanmıştır.

Başyazıların bazılarının Ömer Seyfettin, bazılarının Ali Canip, bazılarının da Ziya Gökalp da dahil olmak üzere yazı heyeti tarafından ortaklaşa yazıldığı ve 5.sayıdan itibaren de başyazıların “Genç Kalemler Tahrir Heyeti” imzasını taşıdığı görülmektedir.

Yeni Lisancıların ‘Dün-Bugün’ başlığı altında kendi yazdıkları şiirlerle Servet-iFünûn ve Fecr-i Âti sanatçılarının şiirlerinden seçtikleri örnekleri yan yana koymaları kendilerini anlatma konusunda seçtikleri çarpıcı bir uygulamadır.

Trablusgarp ve onu takip eden Balkan Savaşları millî bir dil ve edebiyatı yaratmak isteyen gençleri derinden sarsar. Genç Kalemler’in yazar kadrosu Balkan Savaşlarına katılmak arzusuyla yazı hareketlerine ara verirler.

20. y.y. başları döneminde Genç Kalemler, Türk Yurdu, Yeni Mecmua, Küçük Mecmua gibi dergiler Türk tarihi, dili, edebiyatı, sanatı, ahlakı, kültürü, folkloru gibi konulardaki ilmî araştırmalara geniş yer vererek Türklük düşünce ve bilincinin daha çabuk uyanmasına ve daha hızlı şekilde yayılmasına katkılarda bulunmuşlardır.

Derneğin resmen kuruluşu,nizamnamesinin hazırlanmasından sonra Ziya Gökalp’ın da katıldığı 25 Mart1912 tarihindeki toplantıyladır. İlk yönetim kurulu üyeleri Ahmet Ferit (Tek), Yusuf Akçura, Mehmet Ali Tevfik ve Dr. Fuad Sabit’tir. Türk Ocaklarının ilk başkanı Ahmet Ferit Bey’dir (Sarınay, 1994, 127).

1921-1923 tarihleri arasında 42 sayı çıkan Dergâh, millî edebiyat anlayışını Millî Mücadele günlerinde müdafaa eden ve değişik yaş gruplarından kalabalık bir sanatçı kadrosuna sahip önemli bir dergidir. Dergâh’ın yazarları arasında Yahya Kemal, Ahmet Haşim, Yakup Kadri, Halide Edip, Falih Rıfkı, Ruşen Eşref, İsmayıl Hakkı, Abdülhak Şinasi, Mehmet Halid, Fuad Köprülü, Necmeddin Halil, Ali Mümtaz, Ahmet Kutsi, Nurullah Ata yer alır.

25 Kânunıevvel 1908'de ku¬rulan Türk Derneği, Türk milliyetçiliği düşüncesi etrafında oluşturulmuş ilk der-nektir. Kurucuları Ahmet Mithat Efendi, Emrullah Efendi, Necip Asım, Bursalı Meh¬met Tahir, Veled Çelebi, Akçuraoğlu Yusuf, Agop Boyacıyan Efendi, Arif Bey, Ak-yiğitoğlu Musa Bey, Fuad Raif Bey, Rıza Tevfik Bey, Ferid Bey ve Celal Beydir.

Derneğin özellikle ısrarcı olduğu mesele ise Namık Kemal'den itibaren üzerin¬de durulan "... Türk dili ve imlasını ıslah, gramerini tanzim, terimlerini tespit, ke-limeleri toplamak ve bir sözlük meydana getirmek gibi vazifeleri başarmak ..."tır.

1909-1910 yılları arasında 8 sayı olarak neş¬redilmiş olan Hüsn ve Şiir dergisi, adından da anlaşılabileceği gibi gerçekten bir sa¬nat ve edebiyat dergisidir.

Yeni Lisan başta olmak üzere Türkçenin bütün düzenleme çalışmaları içinde ortak olan bir kaç ana başlık belirlenebilir. Bunlardan biri Türkçede konuşma ve yazı dilinin ayrı olduğu, bunların konuşma dili esas alınarak birleştirilmesinin ge¬rekliliğidir. İkinci mesele ilmî ıstılahlar denilen bilimsel kavramlar konusunda na¬sıl bir yol takip edileceğidir. Üçüncü konu isim ve sıfat tamlamalarıyla çoğul edat¬ları ve son olarak başka dillerden kelime alınması ve buna bağlı olarak eşanlamlı kelimelerin durumu Türkçenin meseleleri olarak görülmüştür. "Yeni Lisan" maka¬lesinde de yine bunlarla ilgili öneriler yer almaktadır. Bilimsel kavramların aynen kullanımına devam edileceğinin belirtildiği makalede Arapça’nın ve Farsça’nın gra¬mer kurallarıyla yapılmış terkiplerle bu dillere ait çoğul edatlarının ve yine bu dil¬ dillere ait diğer edatların kullanılmaması, dilden atılması ve yerine Türkçelerinin yer¬leştirilmesi istenir.

Yeni Hayat sonraki yıllarda Yeni Lisan’ın fikir babası Ziya Gökalp tarafından yapılmış bir adlandırmadır. Prensipleri de bizzat onun tarafından belirlenir.

Emrullah Efendi'nin başkanlığında bir akademi gibi çalışmak üzere 1913'te kurul­muştur. Türkiyat, Hayatiyat, İçtimaiyat, Türkçülük gibi 6 şubesi olan Bilgi Derne­ğinin Türkiyat şubesinde Yusuf Akçura, Abdullah Cevdet, Bursalı Tahir, Ziya, Köp­rülüzade Mehmet Fuad; Türkçülük şubesinde Celal Sahir, Ömer Seyfettin; lisan şu­besinde Ziya, Mehmet Emin gibi isimlere rastlanmaktadır.

Emrullah Efendi'nin başkanlığında bir akademi gibi çalışmak üzere 1913'te kurul¬muştur. Türkiyat, Hayatiyat, İçtimaiyat, Türkçülük gibi 6 şubesi olan Bilgi Derne¬ğinin Türkiyat şubesinde Yusuf Akçura, Abdullah Cevdet, Bursalı Tahir, Ziya, Köp¬rülüzade Mehmet Fuad; Türkçülük şubesinde Celal Sahir, Ömer Seyfettin; lisan şu-besinde Ziya, Mehmet Emin gibi isimlere rastlanmaktadır.

Halit Fahri'ye göre artık sade Türkçeyle aruz vezninin kullanıldığı şiirler yazılmak¬tadır. Kendisi de işlenmemiş bir musiki aleti olan hece ile ahenksiz şiirler yazmaktansa aruzu seçeceğini söyler

1921-1923 tarihleri arasında 42 sayı çıkan Dergâh, millî edebiyat anlayışını Millî Mücadele günlerinde müdafaa eden ve değişik yaş gruplarından kalabalık bir sa¬natçı kadrosuna sahip önemli bir dergidir. Dergâh'ın yazarları arasında Yahya Ke¬mal, Ahmet Haşim, Yakup Kadri, Halide Edip, Falih Rıfkı, Ruşen Eşref, İsmayıl Hakkı, Abdülhak Şinasi, Mehmet Halid, Fuad Köprülü, Necmeddin Halil, Ali Müm¬taz, Ahmet Kutsi, Nurullah Ata yer alır.

Çözüm: Yeni Lisan' hareketi 1911'de Selanik'te çıkmakta olan Genç Kalemler dergisinde başlar. Sadece dil ve edebiyat odaklıymış gibi görünmesine rağmen çalışmalarına, uzun yıllar boyunca farklı yayın organlarındaki devamlılığına ve yansımalarına bakılırsa aslında çok yönlü ilmî, fikrî ve siyasi boyutları olan bir harekettir

Millî Edebiyat Hareketinin köklerini ta Tanzimat yıllarında Türklük hakkında­ki bilimsel çalışmalara kadar götürmek mümkündür. Daha sonra Mehmet Emin Yurdakul’un Türkçe Şiirler’i aynı ruhu beslemiş, 1905’te Çocuk Bahçesi dergisinde­ki edebî tartışmalar da Millî Edebiyat Hareketinin yolunu açan oluşumlardandır. Doğru cevap E’dir.