II. MEŞRUTİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI

Millî edebiyat “Yeni Lisan” makalesinin Genç Kalemler dergisinde yayımıyla kendini ifade etmeye başlayacaktır.

25 Kânunıevvel 1908’de kurulan Türk Derneği, Türk milliyetçiliği düşüncesi etrafında oluşturulmuş ilk dernektir.

Öncüleri Ömer Seyfettin, Ali Canip ve Ziya Gökalp’tır. Ancak bu hareketin fikir babası olma sıfatı Ziya Gökalp’a aittir.

“Yeni Lisan” makalesinde anlatıldığına göre Genç Kalemler milletçe ilerleme fikrinin temelinde millî dili görmektedir.

Yine aynı makaleye göre Türk milletinin ilerlemesi için gerekli olan Türkçe, asırlar içerisinde önce Arapça ve Farsçanın sonra da Fransızcanın tesirinde kalmış, kendi kimliğini kaybetmiştir. Üstelik dildeki bu bozulma sadece edebiyattaki süsleme kaygısından kaynaklanmaktadır. Bu durum dil kadar edebiyatın da bozulmasını ve yapaylaşmasını getirmiştir.

Yazı dilinin konuşma dilinde birleştirilmesi sayesinde dilin bozulması ve yozlaşmasından kurtulunacağına inanan Yeni Lisancılar, tasfiyeci bir anlayış sergilemezler.

Millî Edebiyat Hareketinin köklerini ta Tanzimat yıllarında Türklük hakkındaki bilimsel çalışmalara kadar götürmek mümkündür. Daha sonra Mehmet Emin Yurdakul’un Türkçe Şiirler’i aynı ruhu beslemiş, 1905’te Çocuk Bahçesi dergisindeki edebî tartışmalar da Millî Edebiyat Hareketinin yolunu açan oluşumlardandır. Genç Kalemler’den önce etkili ve son bir deneyim, Türk Derneği etrafinda gelişir.

“Yeni Lisan”, dilde uzun yıllar boyunca üzerinde çalışılmış ve düşünülmüş nihayet bir noktaya vardırılmış olan deneyimlerin üzerinden prensiplerini ileri sürer ve radikal kararlarla hareket etmez. İstanbul’da konuşulan Türkçenin yazı dili olarak benimsenmesini, Türkçesi bulunan bir kelimenin başka dillerden gelmiş olan eş anlamlılarının atılmasını, başka dillerden gelen gramer kuralı ve kelimelerin ayıklanmasını ister. Türkçenin eski dönemlerine gidilmesine ya da başka coğrafyalarda konuşulan Türkçenin esas alınmasına karşı çıkar. Fakat “Yeni Lisan” ilk andan itibaren başta tasfiye konusu olmak üzere hemen tenkit edilmeye ve prensipleri tartışılmaya başlamıştır.

Yeni Lisanın savunduğu dil, ancak bir bilim dili olabilir, bu dille sanat eserleri üretilemez.

Genç Kalemler’e millî edebiyat kavramıyla ilgili olarak yöneltilen diğer tenkit konularını ırkî edebiyat, modern bir zamanda millî edebiyat oluşturmanın mümkün olup olmadığı, millî edebiyatın diğer milletlerin edebiyatları karşısındaki tutumu, halk için edebiyatın taşıdığı anlam dünyası gibi başlıklar oluşturur (Ercilasun, 1995, 121-155; Filizok ,2001, 201-220).

İlgili eser Mehmet Emin Yurdakul'a aittir.

Genç Kalemler’den önce etkili ve son bir deneyim, Türk Derneği etrafında gelişir. Millî edebiyat “Yeni Lisan” makalesinin Genç Kalemler dergisinde yayımıyla kendini ifade etmeye başlayacaktır.

Türk Derneği, etki alanını bir süreli yayınla genişletmek ister. Başlangıçta o yıllarda çıkmakta olan Sırat-ı Müstakim dergisini kendisine yayın organı olarak seçerse de 1911 yılında Türk Derneği dergisini çıkarmaya başlar.

Öncüleri Ömer Seyfettin, Ali Canip ve Ziya Gökalp’tır. Ancak bu hareketin fikir babası olma sıfatı Ziya Gökalp’a aittir.

Fuad Köprülü ve Yakup Kadri Yeni Lisan’a itiraz eden ilk isimlerdir. Daha sonra her ikisi de Yeni Lisan hareketinin saf­larına katılacaklar, hatta Yakup Kadri, Ziya Gökalp tarafından Yeni Lisan’ın en iyi kalemi olarak gösterilecektir.

Mehmet Necip Bey’in dilde sadeleşme hareketinin İzmir’de olması (1900), Yusuf Akçura’nın “Üç Tarz-ı Siyaset” makalesinin Mısır’da (1904) neşredilmesi gibi “Yeni Lisan”ın da Selanik’te başlayan bir hareket olması, İstanbul’un bu yıllardaki manzarasını göstermesi bakımından anlamlıdır.

Türkçe cem edatından başka katiyyen ecnebi cem edatları kullanılmayacaktır, der.

Yazı dilinin konuşma dilinde birleştirilmesi gerektiğini savunur.

“Yeni Lisan”, dilde uzun yıllar boyunca üzerinde çalışılmış ve düşünülmüş nihayet bir noktaya vardırılmış olan deneyimlerin üzerinden prensiplerini ileri sürer ve radikal kararlarla hareket etmez.

Yeni Lisana yapılan itirazlar şu noktalarda toplanabilir: Terkiplerin dilden atılması dilde bir yoksullaşmaya sebep olacaktır. Yeni Lisanın savunduğu dil, ancak bir bilim dili olabilir, bu dille sanat eserleri üretilemez. Dildeki sadeleşmeler ancak tabii bir şekilde gerçekleşebilir. Dile dışarıdan müdahale edilemez, oysa Yeni Lisancılar dile müdahale etmişlerdir. Yeni Lisancı gençlerin yaptığı sınırlı bir grubun dile müdahalesidir ve siyasal kaynaklıdır. Yeni Lisancılar tasfiyecidirler ve Türkçeyi tarihî dönemlerine döndürmek istemektedirler.

Türk Derneği (1908), Türk Yurdu (1911) ve Türk Ocağı (1912) tarihlerinde kurulmuştur.

Türk Yurdu Cemiyeti 31 Ağustos 1911’de Mehmet Emin, Ahmet Hikmet, Ahmet Ağaoğlu, Âkil Muhtar ve Yusuf Akçura gibi dönemin Türkçüleri tarafından kurulmuştur.

Genç Kalemler’den sonra milliyetçilik ve millî edebiyatla ilgili tartışmaların ve makalelerin yayın yeri artık Türk Yurdu dergisi olur. Zaman zaman düzenli yayımlanma periyodunu kaybetmişse de 15 günde ya da ayda bir sayı olarak yayımlanır.