II. MEŞRUTİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI

Milliyetçi edebiyatla kastedilen doğrudan doğruya bir fikir hareketi olarak ‘Milliyetçilik’in inanan kitleler yaratmak amacıyla edebiyat üzerinden sunuş ve savunmasının yapıldığı edebiyat olmalıdır. Millî Edebiyat aslında Batıdaki
milliyetçilik akımlarının tesiriyle Türk milletinin millîleşme yıllarında oluşturduğu edebiyattır. Bunun için önce imparatorluk anlayışından vazgeçilmesi ve bu anlayış yüzünden millî kimliği baskılanmış olan Türklerin kendileriyle karşılaşmaları, kendilerini tanımaları ve bu kimlik etrafında toplanmaları gerekir. II. Meşrutiyet Döneminin, başka bir söyleyişle 20. yüzyılın ilk çeyreğinin tarihî ve siyasi portresi, milliyetçiliğin yalnız olmadığını, devletin içinde bulunduğu olumsuz durum yüzünden pek çok fikrî ve siyasi arayışın ve aydınların ileri sürdükleri kurtuluş önerilerinin zihinleri meşgul ettiğini göstermektedir. Bu yıllarda ileri sürülen Batıcılık, Türkçülük, İslamcılık ve hatta Osmanlıcılık gibi eğilimler, zaman zaman birbirlerini etkileyerek ve birleşerek etki alanlarını genişletirler. Çünkü her biri yüzyılın başındaki milletin realitesinden doğmuşlardır. Bu sebeple Millî Edebiyat’a sadece milliyetçilik hareketinin edebiyattaki yansıması olarak bakmamak ve bu yılları bütünüyle kavrayacak şekilde genişletmek gerekir. Şerif Aktaş bu konuda şunları söylemektedir: “Dönemin bütün düşünce adamları, yazar, şair ve hatta siyasileri millî devlet fikrinde birleşirler. Farklılıklar ayrıntıdadır. Bunun için Millî Edebiyat başlığı altında sadece Türkçü edebiyattan söz etmek doğru değildir. Çünkü Millî Edebiyat bir dönemin adıdır. Bu dönemde yazılmış edebî eserlerde millet halinde yaşama istek ve iradesi bazen açıkça ifade edilir, bazen de değişik şekillerde kuvvetle hissettirilir”. Cevap C şıkkıdır.

Konuyla ilgili olarak fikir beyan edenlerin düşüncelerine bakılırsa Millî Edebiyat’ı 1908 ile başlatmayı uygun bulanlar varsa da 1911 olarak kabulü daha yaygındır. 1911’i kabul eden yaklaşım “Yeni Lisan” makalesinin Genç Kalemler dergisindeki yayımını esas almaktadır. Çünkü “Yeni Lisan” makalesi çoğunlukla Millî Edebiyat Hareketinin beyannamesi olarak değerlendirilmektedir. Cevap C şıkkıdır.

Millî Edebiyat’ın belirleyici karakterini Genç Kalemler dergisinde başlayan Yeni Lisan hareketi oluşturur. Öncüleri ise Ziya Gökalp (1876-1924), Ömer Seyfettin (1884-1920) ve Ali Canip (Yöntem, 1887-1967)’dir. Ziya Gökalp Yeni Lisan’ın fikir babasıdır. Türk milliyetçiliği ile ilgili söylemlerini makaleleri yoluyla olduğu kadar şiirleriyle de anlatmaya çalışır. Bu durum Ömer Seyfettin ve Ali Canip için de geçerlidir. Üstelik Ömer Seyfettin’e makale ve şiirin yanında hatta daha baskın olarak hikâyeyi de eklemek gerekir. Yine Halide Edip (Adıvar, 1882-1964)’le sonraki yıllarda bu anlayışa katılan Yakup Kadri (Karaosmanoğlu, 1889-1974), Refik Halit (Karay, 1888-1965), Aka Gündüz (1886-1958), Reşat Nuri (Güntekin, 1889-1956), Fahri Celalettin (Göktulga, 1895-1975), Müfide Ferid (Tek, 1892-1971), Ahmet Hikmet (Müf­tüoğlu, 1870-1927) Millî Edebiyat’ın roman ve hikâyedeki temsilcileridirler. Cevap B şıkkıdır.

Millî Edebiyat’ın belirleyici karakterini Genç Kalemler dergisinde başlayan Yeni Lisan hareketi oluşturur. Öncüleri ise Ziya Gökalp (1876-1924), Ömer Seyfettin (1884-1920) ve Ali Canip (Yöntem, 1887-1967)’dir. Ziya Gökalp Yeni Lisan’ın fikir babasıdır. Türk milliyetçiliği ile ilgili söylemlerini makaleleri yoluyla olduğu kadar şiirleriyle de anlatmaya çalışır. Bu durum Ömer Seyfettin ve Ali Canip için de geçerlidir. Üstelik Ömer Seyfettin’e makale ve şiirin yanında hatta daha baskın olarak hikâyeyi de eklemek gerekir. Cevap C şıkkıdır.

Milli Edebiyat Döneminde şiirde Ziya Gökalp (1876-1924), Ömer Seyfettin (1884-1920) ve Ali Canip (Yöntem, 1887-1967)’ten başka Fuad Köprülü (1890-1966), Mithat Cemal (Kuntay, 1895-1956), Halide Nusret (Zorlutuna, 1901-1983), Şükûfe Nihal (Başar 1896-1973), Faruk Nafiz (Çamlıbel, 1898-1973), Enis Behiç (Koryürek, 1892-1949), Orhan Seyfi (Orhon, 1890-1972), Halit Fahri (Ozansoy, 1891-1971), Yusuf Ziya (Ortaç, 1895-1967) önde gelen temsilcilerdir. Yahya Kemal (Beyatlı, 1884-1958) ve Mehmet Âkif (Ersoy, 1873-1936) Millî Edebiyat anlayışının içinde olmasalar ve vezin kullanımı gibi bir takım temel konularda ayrılsalar da dönem şiirinin kendini bulmasında etkili olmuş isimlerdir. Öte yandan bu iki ismi, düşünceleri bakımından da devri şekillendiren isimlerin
içinde ve hatta başında saymak gerekir. Cevap C şıkkıdır.

Millî Edebiyat’ın belirleyici karakterini Genç Kalemler dergisinde başlayan Yeni Lisan hareketi oluşturur. Öncüleri ise Ziya Gökalp (1876-1924), Ömer Seyfettin (1884-1920) ve Ali Canip (Yöntem, 1887-1967)’dir. Ziya Gökalp Yeni Lisan’ın fikir babasıdır. Türk milliyetçiliği ile ilgili söylemlerini makaleleri yoluyla olduğu kadar şiirleriyle de anlatmaya çalışır. Bu durum Ömer Seyfettin ve Ali Canip için de geçerlidir. Üstelik Ömer Seyfettin’e makale ve şiirin yanında hatta daha baskın olarak hikâyeyi de eklemek gerekir. Yine Halide Edip (Adıvar, 1882-1964)’le sonraki yıllarda bu anlayışa katılan Yakup Kadri (Karaosmanoğlu, 1889-1974), Refik Halit (Karay, 1888-1965), Aka Gündüz (1886-1958), Reşat Nuri (Güntekin, 1889-1956), Fahri Celalettin (Göktulga, 1895-1975), Müfide Ferid (Tek, 1892-1971), Ahmet Hikmet (Müf­tüoğlu, 1870-1927) Millî Edebiyat’ın roman ve hikâyedeki temsilcileridirler. Şiirde ise Ziya Gökalp (1876-1924), Ömer Seyfettin (1884-1920) ve Ali Canip (Yöntem, 1887-1967)’ten başka Fuad Köprülü (1890-1966), Mithat Cemal (Kuntay, 1895-1956), Halide Nusret (Zorlutuna, 1901-1983), Şükûfe Nihal (Başar 1896-1973), Faruk Nafiz (Çamlıbel, 1898-1973), Enis Behiç (Koryürek, 18921949), Orhan Seyfi (Orhon, 1890-1972), Halit Fahri (Ozansoy, 1891-1971), Yusuf Ziya (Ortaç, 1895-1967) önde gelen temsilcilerdir. Cevap E şıkkıdır.

Millî Edebiyat’ı öncü çalışmalarıyla hazırlayan Mehmet Emin (Yurdakul, 1869-1944) ve Rıza Tevfik (Bölükbaşı, 1869-1949) bu yıllarda da şiir yazmayı sürdürürlerken Tanzimat yılları edebiyatının önemli isimlerinden Ahmet Mithat Efendi (1844-1912) ve Fatma Aliye Hanım’la (Topuz, 1862-1936), Servet-i Fünûn’dan Halit Ziya (1868-1945) ve Tevfik Fikret (1867-1915) son eserlerini verirler ve değişen edebiyat anlayışının içerisinde yer almazlar. Servet-i Fünûn’un bakiyesi olan diğer isimler Cenap Şehabettin (1871-1934), Celal Sahir (1883-1935), Süleyman Nazif (1869-1927), Mehmet Rauf (1875-1931) kendi estetik tercihlerinin çok fazla dışına düşmeden yazmayı sürdürürler. Cevap A şıkkıdır.

1861’de Şinasi Agâh Efendi ile birlikte Tercüman-ı Ahval’i, 1863’te ise tek başına Tasvir-i Efkâr’ı çıkarmıştır. Bunlar Osmanlı İmparatorluğu’nda çıkan ilk özel gazetelerdir. Cevap B şıkkdır.

Türk milliyetçiliğinin başlangıç noktasında geniş bir Türk coğrafyasını içine alan ‘Turancılık’ vardır. Bu görüşün fikir babası Ziya Gökalp’tır. Gökalp, aynı zamanda bir sosyologdur. Bu durumu ona realist bir kafa yapısını, gerçekleri gözleyip değerlendirebilme, düşüncelerini içinde yaşanılan şartlara göre gözden geçirerek zamana uyarlayabilme esnekliğini kazandırmıştır. Kendisini değişen şartlar doğrultusunda yenileyebilen Gökalp, sonraki yıllarda Turan anlayışından Türkiye Türkçülüğüne doğru bir geçiş yapacaktır. Cevap A şıkkıdır.

İstanbul’da ise I. Meşrutiyet sonrasında istibdada rağmen Sabah, Tercüman-ı Hakikat ve İkdam gazetelerinde kültürel içerikli olduğu gerekçesiyle konuyla ilgili tartışmalar engellenmediği gibi İkdam 1894’te “Türk gazetesidir” sloganıyla yayımlanmaya başlar. Bu tarihlere kadar bilimsel planda devam eden Türkçülük’ten böylece siyasal boyutları da olan Türk milliyetçiliği/Türkçülük fikrine geçilir. Bu geçişte yüzyıl boyunca ‘milel-i mütemeddine’ diye tanımlanan Avrupa devletlerinin tarizleri ile Osmanlı’nın Türk olmayan unsurlarının faaliyetleri etkin olmuştur. Çünkü birinci ve ikinci meşrutiyetlerin meclisleri, Balkan Harbi, Osmanlı’nın Türkler dışındaki tebasının kendi milliyetlerinin davasından vazgeçmediklerini çok açık bir şekilde göstermiştir. Cevap E şıkkıdır.

Osmanlı’da 20. Yy başlarının tarihi, siyasi ve fikri hareketliliklerine paralel olarak gelişen edebiyat dönemine milli edebiyat, milletperver edebiyat, milliyetçi edebiyat ve Türkçü edebiyat gibi isimler verilmektedir.

1911’i kabul eden yaklaşım “Yeni Lisan” makalesinin Genç Kalemler dergisindeki yayımını esas almaktadır. Çünkü “Yeni Lisan” makalesi çoğunlukla Millî Edebiyat Hareketinin beyannamesi olarak değerlendirilmektedir.

Millî Edebiyat Hareketi, 1911-1922 tarihleri arasında devam eden dil, muhteva ve şekil olarak millî olanın tespit edilerek kullanıldığı, millet olma şuurunu sanat üzerinden uyandırarak millî bir devlete gidiş sürecini hızlandıran romantik ve ideolojik içerikli bir edebiyattır.

Orhan Kemal Yeni Lisan hareketi içinde yer almamıştır.

Seçeneklerde belirtilen tüm şairler, Milli Edebiyat akımı çerçevesinde eserler vermişlerdir.

A, B ve C şıklarındaki isimler Milli Edebiyat Dönemi değil, Tanzimat dönemi kapsamında ele alınırlar. E seçeneğindeki Ziya Gökalp ise, tiyatro türünde eser vermemiştir. Dönemin tiyatro edebiyatı bazı Servet-i Fünûn yazarları ve bu yıllarda aynı zamanda roman ve hikâye yazan Halide Edip, Yakup Kadri gibi isimlerle temsil edilir. Bu nedenle yanıt D'dir.

Toplum için sanat akımı, milliyetçilik akımı ve I. Dünya Savaşı’nın ülkeye etkileri, Milli Edebiyat akımının ortaya çıkmasında etkilidir.

I, II ve III’deki özellikler, Milli Edebiyat sanatçılarının karakteristik özelliklerindendir. Milli Edebiyat sanatçıları zor değil, aksine sade bir dil kullanmaya çalışmışlardır.

İslamcılık düşüncesinin edebiyattaki temsilcisi Mehmet Akif’tir.

1911-1922 arası edebiyatının da kendi içinde ve yine tarihî olaylar paralelinde başka adlandırmalarla da anıldığı, örneğin Birinci Dünya Savaşı sonrasında ve İs-tanbul'un işgali yıllarında gelişen edebiyat için 'Mütareke Edebiyatı', İstiklal Sava¬şının devam ettiği günlerin edebiyatı için 'Millî Mücadele Edebiyatı' isimlendirme-lerinin kullanıldığı görülmektedir (Birinci, 1986, 360). Hatta bazen Millî Edebiyat'ın devamı olarak değerlendirilen 1922 sonrası edebiyatı için de Anadolu'ya yöneliş temasını düşündürecek biçimde 'Memleketçi Edebiyat' adlandırması vardır.