II. MEŞRUTİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI

Fecr-i Âtî topluluğunda Ahmet Hâşim, Celâl Sâhir (Erozan), Emin Bülent (Serdaroğlu), Fâik Âli (Ozansoy), Köprülüzâde Mehmet Fuat (Köprülü), Refik Halit (Karay), Şahabettin Süleyman, Tahsin Nahit, Yakup Kadri (Karaosmanoğlu) gibi edebiyat tarihimiz için önemli isimler yer almıştır.

Fecr-i Âtî’yi hazırlayan edebî toplantılara katılanların çoğu arasında, okul arkadaşlığı bağı mevcuttur.

Dönemde gerçekleşen yönlendirici unsurlar, topluluk üyelerini aralarındaki Ahmet Samim’in dayısı Asım Bey’e ait Hilâl Matbaası’nda bir araya getirir. Bu toplantıda cemiyetin temelleri atılır.

Topluluğun üyelerinden Refik Halit Karay da kuruluş ve isimlendirme ile ilgili hatıralarını şöyle dile getirir:
“Fecr-i Âti’nin ismi, az daha Sinâ- yı Emel olacaktı o cemiyete şayet bu ad takılsaydı, yazılışı sevimsiz, telaf­fuzu güç, manası karışık olduğundan, zannederim, kolayca unutulduğu gibi edebiyat tarihinde de daha az yer tutacaktı. Morfolojinin psikolojik tesirleri vardır."

Fecr-i Âtîciler, vaktiyle Edebiyat-ı Cedidecilerin yayın organı olan Servet- i Fünûn dergisinde -sahibi Ahmet İhsan (Tokgöz])’ın da teklifiyle edebî faaliyetlerini birleştirmeye karar verirler.

Bu arada topluluğun en önemli isimlerinden Şahabettin Süleyman, Fecr-i Âtî’nin yayın organı olmak niyet ve ümidiyle Şiir ve Tefekkür adlı bir mecmua çıkarır.

Şiir ve Tefekkür dergisi sadece 2 sayı çıkarılabilmiştir.

Kısa ömürlü olan Şiir ve Tefekkür dergisini, yine kısa ömrüyle Jale dergisi izlemiştir.

Jale dergisi, yine Şiir ve Tefekkür dergisini çıkaran Şahabettin Süleyman tarafından çıkarılmıştır.

Namık Kemal, edebiyatın millet olmadaki rolünü belirtmek için “Edebiyatsız millet dilsiz insan gibidir” benzetmesini yapmıştı. Fecr-i Âtî mensupları bu özdeyişi özellikle vurgulamışlardır.

Fecr-i Âtî döneminin siyasi ve toplumsal zeminine uygun olmadığı halde kurulabilmiş, Batı'daki sembolistleri örnek alarak halis edebiyat anlayışıyla ortaya çıkmış, Edebiyat-ı Cedide'nin aksine tiyatronun vazgeçilmez bir tür olduğu düşüncesine sahip bir edebiyat topluluğudur. Edebi bir akım ya da edebi ekol değildir.

Çoğu okul arkadaşlığı bağıyla birbirini tanıyan pek çok hevesli edebiyatçı Selanik İdadisi'ni bir araya geldikleri bir eğitim yuvası olarak görmüşlerdir. Selanikte yayınlanan dergilerde çeşitli kalem tecrübeleri olan genç sanat meraklıları batıdaki edebi mekteplerin benzeri olacak bir edebi mahfil kurma hevesine kapılmış fakat Edebiyat-ı Cedide'nin dağılıyor olduğu gerçeği ile yüzleşmeleriyle yeni bir edebi cemiyet kurulması için elverişli bir durumda olmadıklarını görmüşlerdir. II. Meşrutiyet'in ilan edildiği günlerde edebi kurum meydana getirmeleri daha da zorlaşmıştır. Çünkü toplum politik kargaşa içindedir ve hemen herkes siyaset korosunun susmayan elemanları gibidir.

Eskiden Edebiyat-ı Cedide topluluğunda yer almış olan Faik Âlî Ozansoy 7 Mart 1325 (20 Mart 1909) tarihinde ilki yapılan Fecr-i Âtî toplantısına Celal Sahir ile birlikte davet edilmiştir. Topluluk için "Sînâ-yı Emel" ismi konuşuluyor olmasına karşın Fail Âlî "Fecr-i Âtî" ismini önermiş ve isim kabul edilmiştir. Grubun en yaşlısı olması ve önceden Edebiyat-ı Cedide topluluğunda yer almış olması sebeplerinin de etkisiyle Fecr-i Âtî'nin ilk başlanı seçilmiştir.

Fecr-i Âtî kurulmasının hemen ardından kendi adında bir dergi çıkarmak istemiş fakat bir türlü gerçekleştirememiştir. Topluluk mensupları Servet-i Fünûn, Musavver Eşref, Resimli Kitap'ta yayın faaliyetlerine devam etmişlerdir. Topluluğun en önemli isimlerinden Şahabettin Süleyman topluluğun yayın organı olması düşüncesiyle Şiir ve Tefekkür dergisini çıkarmış fakat mali sebeplerden sadece iki sayı çıkarabilmiştir. Topluluk kendi dergisini çıkarmanın zorluklarıyla yüzleşince eskiden Edebiyat-ı Cedide'nin de yayın organı olan Servet-i Fünûn dergisinde edebi faaliyetlerini göstermeye karar vermiştir.

Fecr-i Âtî'nin yapmayı planladıkları şeyler 5 maddede açıklanabilir. Mensuplarının eserlerini ihtiva eden bir Fecr-i Âtî Kütüphanesi kurmak, bir yayın serisi oluşturmak.  Mensuplarına veya açacağı yarışmalarla başkalarına Batı'nın önemli eserlerini tercüme ettirmek. Herkese açık konferanslarla halkın edebi zevkinin yükselmesine, bilgi hududunun genişlemesine çalışmak. Batı'daki benzer müesseselerle ilişki kurup memleketimizin edebi eserlerini onlara, onlarınkini de bizim aydınlarımıza tanıtmak. Yayın organı olarak seçilen Servet-i Fünûn dergisi etrafında toplanmak. Doğrudan halkın okur yazarlık oranını yükseltmeye yönelik bir planları yoktur.

Beyannamenin en dikkat çekici tarafı ise herhangi bir edebi meslek ve tercih belirtilmemiş olmasıdır. Daha kuruluşu ilan eden haberde “sanat şahsî ve muhteremdir” denmişti. Bu cümle herkesin edebî tavrında serbest olduğu ve topluluğu değil sadece kendini temsil edebileceği anlamına gelmektedir. Nitekim daha sonra, pek çok vesile ile her bir üyenin edebî kanaatlerinde serbest bulunduğu ilan edilmiştir.

Yeni Lisan ve Milli Edebiyat Hareketi'nin kabul görmesiyle Fecr-i Âtî etkisi azalmıştır. Şahabettin Süleyman mensubu olduğu Fecr-i Âtî'nin edebi faaliyetlerini göstermek amacıyla "Bir Bilanço" adlı yazıyı kaleme almıştır. "Bataklıkta" ise aynı yazarın devam yazısı sayılabilir, bu yazıda karamsar bir tablo çizilmiştir.

Nesl-i Âtî'nin kuvvetle vurguladığı şey taklit yerine milliliktir. Bu sadece Yeni Lisan Hareketinin değil, onun bağlı olduğu Yeni Hayat görüşünün bir parçasıdır. Yeni Hayat görüşü ise hukuk, iktisat, ahlak, felsefe, eğitim-öğretim, dil ve edebiyat gibi toplum hayatının bütün parçalarında taklit yerine yaratma ve millileşmeyi seçme felsefesidir.

Fecr-i Âtî aleyhtarı Yeni Nesil gençler tartışma ortamı yaratmışken Şahabettin Süleyman Nesl-i Âtî gençlerinin eserleriyle "edebiyatımıza Türklük hissinin hakim kılındığı"nı söyleyerek onları takdir ve teşvik eden bir yazı kaleme almıştır.