II. MEŞRUTİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI - Deneme Sınavı - 25

19.yüzyıl Pozitivizm'i  "Natüralizm edebiyat akımı" üzerinde etkili olmuştur. Doğru yanıt: D'dir.

II. Meşrutiyet Devri Edebiyatı, sanat anlayışı itibarıyla bu şekillendirici ve belirleyici iki mihver etrafında gelişir. Bu mihverler etrafındaki gruplaşma ve müşterek hareket edişleri bu açıdan ele aldığımızda, şu manzara ile karşılaşırız:

1. Ferdiyetçi sanat anlayışını temsil eden Fecr-i Âtî,
2. Toplumcu sanat anlayışına yönelen Millî Edebiyat Hareketi,
3. Fecr-i Âtî’nin artık eskisi kadar ilgi görmediği ve bazı üyelerinin Millî Edebiyat Hareketine destek verdiği sıralarda, tıpkı Fecr-i Âtî gibi ferdiyetçi sanat anlayışına bağlı olmakla birlikte “millîlik” vasfına da önem veren Nesl-i Âtî (Nâyîler),

4. “Millî Edebiyat” anlayışını birtakım kurallara bağlamak niyetiyle kurulan
Şairler Derneği.

Millî Edebiyat hareketi Nisan 1911’de Millî Edebiyatın beyannamesi sayılan “Yeni Lisan” makalesinin Genç Kalemler dergisinde yayımlanmasıyla başlar ve 1922 sonlarında İstiklal Savaşının bitimiyle tamamlanır. Buna göre cevap “D” seçeneğidir.

Yeni Lisancıların edebiyatta ileri sürdükleri anlayıış ‘sade Türkçe - hece vezni’ni  vurgulamaktadır. Buna göre cevap “C” seçeneğidir.

Millî edebiyatın belirleyici unsurlarının vezin ve dil kullanımı kadar aktarılmak istenen ruhta olduğu kolayca söylenebilir. Dolayısıyla her ne kadar dönemin hâkim edebiyat anlayışı sade Türkçe ve hece vezninden yana bir tavır koyarsa da aruz veznini kullandıkları için Mehmet Âkif ve Yahya Kemal’i millî edebiyatın dışında değerlendirmek mümkün değildir. Her iki isim de hece vezni ve sade Türkçe’ye karşılık aruz vezni ve daha işlenmiş bir Türkçe kullanımını benimserler, ancak düşünceleriyle millîleşme dönemini şekillendirirler. Buna göre cevap “E” seçeneğidir.

Millî Edebiyat hareketinde değerler bütünü oluşturma sürecinin roman ve hikâyeye göre özellikle şiir üzerinden daha etkin bir yol olarak kullanıldığı söylenebilir. Bu durum, şiirin yoğunlaşma sanatı olması, daha az bir hacimde daha çok şeyi etkili biçimde anlatabilme kabiliyetinden kaynaklanmaktadır. Öte yandan ezberlenerek aktarılabilmesi başka yerlere -cephe gibi- taşınabilmesi imkânını da getirdiğinden şiir bu yılların daha çok ilgi gösterilen edebî türü olmuştur. Buna göre cevap “B” seçeneği yanlıştır.

Mehmet Emin (Yurdakul, 1869-1944), millî edebiyat şiirinin erken sesidir. Çünkü 1898’de yayımladığı Türkçe Şiirler adlı şiir mecmuasıyla 10 yıldan daha öncesinde millî şiir ahenginin öncülüğünü yapmıştır. Buna göre cevap “A” seçeneğidir.

1911-1922 dönemine fikirleriyle yön veren Ziya Gökalp (1876-1924)’tır. Dönemin fikir babası bunun için edebiyata da öncü olur. Çünkü dönem edebiyatını etkileyen aslında dil ya da edebiyattan çok düşünce dünyasında meydana gelen değişikliklerdir. Gökalp ise bir edebiyatçı/sanatçı olmaktan çok bir fikir adamı ve sosyologdur. Buna göre cevap “B” seçeneğidir.

Türk edebiyatı tarihinde hikâye yazarı olarak önemli bir yeri olan Ömer Seyfettin, yazmaya şiirle başlar. Sonraki yıllarda sanatının asıl faaliyet alanı olarak hikâyeyi seçince daha az sayıda şiir yazacaktır. Sanatçının şimdilik tespit edilebilen ilk şiiri, 14 yaşındayken yayımlandığı anlaşılan 1898 tarihli “Lane-i Garam”dır. Buna göre cevap “C” seçeneğidir.

Ali Canip’in Muallim Naci tesirleriyle yazılmış ilk şiirleri gazel tarzındadır. Sonraki yıllarda edebiyatın baskın sesi Servet-i Fünûn’un etkisine giren sanatçı, Muallim Naci’den getirdiği dildeki sadelik fikrini dönemin sanat anlayışı ile birleştirir ve Tevfik Fikret ve Cenap Şahabettin tesirinde şiirler yazar. Aruz vezni ve sade dille yazdığı şiirlerde dönemin edebiyatına katkılarda bulunur. “Gurup”, “Gecelere Doğru”, “Yağmurdan Sonra”, “Gözlerin”, “Nedamet” gibi şiirler bu yıllardadır. Buna göre cevap “D” seçeneğidir.

Faruk Nafiz ilk gençlik yıllarında Millî Edebiyatın şiirini Servet-i Fünûn ve Fecri Âti şiiriyle birlikte alsa da sonraki yıllarda millî şiiri seçmiştir. Millî Edebiyattan Cumhuriyet edebiyatına geçen en iyi şairlerden biridir. İlk şiirlerinde o da aruz veznini kullanmış, Fikret ve Cenap’ın tesir dairesinde ferdî duygulanışlarını anlattığı şiirler yazmıştır. Gökalp’ın tesir dairesindeyken bile sanatçının yine aruz veznini kullandığı görülmektedir. İlk şiir kitabı Şarkın Sultanları (1918) bu etkileri yansıtmaktadır. Buna göre cevap “A” seçeneğidir.

Ziya Gökalp’la tanıştıktan sonra ondan etkilenerek heceye geçen dönemin bir başka genç şairi de Yusuf Ziya’dır. Şairler Derneği’nin kurucularından olan sanatçı hece veznini kullanan şairlere kapısını açan Şair adlı dergiyi de çıkarmıştır. aha sonra mizaha yönelen Yusuf Ziya’nın bu yıllarda yayımlanan şiir kitapları Akından Akına (1916), Cenk Ufukları (1917), Âşıklar Yolu (1919), Şen Kitap (1919), Şairin Duası (1919)’dır. Buna göre cevap “B” seçeneğidir.

Tahsin Nahit 1910’a kadar yazdığı şiirleri, Rûh-ı Bî-kayd (1910) adıyla kitaplaştırmıştır.

Tanzimat, Servet-i Fünun ve Fecr-i Âti edebiyatının roman ve hikâyedeki temsilcileri: Ahmet Mithat Efendi, Halit Ziya, Mehmet Rauf, Fazlı Necip, Cemil Süleyman, Selami İzzet, İzzet Melih. Yeni Lisan Hareketinin Roman ve Hikâyedeki Temsilcileri: Ömer Seyfettin, Halide Edip, Yakup Kadri, Reşat Nuri, Refik Halit, Ahmet Hikmet Müf¬tüoğlu, Müfide Ferit. Bağımsızlar: Hüseyin Rahmi, Aka Gündüz, Memduh Şevket, Moralızade Vassaf Kadri, Fahri Celalettin, Salahattin Enis, Şehbenderzade Ahmet Hilmi ve Ebubekir Hazım dönemin diğer roman ve hikâye yazarlarıdırlar.

Tanzimat, Servet-i Fünun ve Fecr-i Âti edebiyatının roman ve hikâyedeki temsilcileri: Ahmet Mithat Efendi, Halit Ziya, Mehmet Rauf, Fazlı Necip, Cemil Süleyman, Selami İzzet, İzzet Melih. Yeni Lisan Hareketinin Roman ve Hikâyedeki Temsilcileri: Ömer Seyfettin, Halide Edip, Yakup Kadri, Reşat Nuri, Refik Halit, Ahmet Hikmet Müf­tüoğlu, Müfide Ferit. Bağımsızlar: Hüseyin Rahmi, Aka Gündüz, Memduh Şevket, Moralızade Vassaf Kadri, Fahri Celalettin, Salahattin Enis, Şehbenderzade Ahmet Hilmi ve Ebubekir Hazım dönemin diğer roman ve hikâye yazarlarıdırlar.

Tanzimat, Servet-i Fünun ve Fecr-i Âti edebiyatının roman ve hikâyedeki temsilcileri: Ahmet Mithat Efendi, Halit Ziya, Mehmet Rauf, Fazlı Necip, Cemil Süleyman, Selami İzzet, İzzet Melih. Yeni Lisan Hareketinin Roman ve Hikâyedeki Temsilcileri: Ömer Seyfettin, Halide Edip, Yakup Kadri, Reşat Nuri, Refik Halit, Ahmet Hikmet Müf­tüoğlu, Müfide Ferit. Bağımsızlar: Hüseyin Rahmi, Aka Gündüz, Memduh Şevket, Moralızade Vassaf Kadri, Fahri Celalettin, Salahattin Enis, Şehbenderzade Ahmet Hilmi ve Ebubekir Hazım dönemin diğer roman ve hikâye yazarlarıdırlar.

Modern Türk edebiyatının ilk polisiye romanı Ahmet Mithat Efendi’nin yazdığı 1885 tarihli Esrar-ı Cinayat’tır. Romanın alt başlıklarından olan polisiye roman Türk edebiyatında çok ilgi görmese de bütün popüler edebiyat ürünleri gibi varlığını geri planda sürdürür. Ancak hiçbir zaman aşk romanları kadar büyük ilgi çekmez.

Yakup Kadri kendisinde ‘benden bize’ doğru olan bu değişimi, ilk romanı olan Kiralık Konak’ın kahramanı Hakkı Celis üzerinden anlatır.Hakkı Celis bir anlamda yazarın kendi biyografisinden hareketle yarattığı kimliğidir.

Konusunu tarihten alan “Başını Vermeyen Şehit”, “Kütük”, “Vire”, “Ferman”, “Pembe İncili Kaf­tan”, “Teke Tek”, “Topuz”, “Kızılelma Neresi?” gibi Ömer Seyfettin hikâyeleri, bir taraftan devrin destan arayışlarını tatmin ederken bir taraf­tan da savaşın devam ettiği sırada ruhen bir çöküntü yaşayan insana tarihten getirdiği portrelerle kendine
inanma, yeniden doğma arzusunu vermekte ve onun maneviyatını yükseltmektedir.

Halide Edip’in romanları “Ferdiyetçi ve psikolojik romanlar: Handan dairesi;Millî/Toplumsal romanlar: Ateşten Gömlek dairesi ve Töre romanları: Sinekli Bakkal dairesi” olmak üzere üç devre etrafında değerlendirilebilir.